گروه اقتصاد کلان: آیین رونمایی از کتاب «شاخصی برای عدالت» به همت هسته عدالتپژوهی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام و با مشارکت خبرگزاری فارس، با حضور احمد توکلی، اهالی رسانه و نویسندگان کتاب در سالن اجتماعات فارس برگزار شد.

اشرار یقه سفید امروز پست و منصب دارند

به گزارش تجارت به نقل از خبرگزاری فارس، در ادامه این نشست، احمد توکلی ضمن تقدیر از نویسندگان این کتاب، به معرفی عناصر و سیر کلی کتاب پرداخت و افزود: پرسش اول که باید به آن توجه کرد این است که چرا شاخصسازی واجب است؟ در پاسخ باید بگویم، شاخصها، مقدمه واجب اصل «امر به معروف و نهی از منکر» و ابزاری برای همنظری حاکمان، سیاستگذاران و مردم هستند. این همنظری موج و حرکت اجتماعی ایجاد خواهد کرد. شاخصها همه مردم و مسئولین را موقعیتشناس میکند. ترک امر به معروف منجر به آن میشود که شِرار خلق بر مردم حکومت کنند و متأسفانه الان در مواردی در کشور ما نیز این گونه است که برخی اشرار یقه سفید خطرناکتر از قمهکش، پُست و منصب دارند. بدین جهت واجب الهی به نام امر به معروف و نهی از منکر، نیازمند قدرت ارزیابی و اطلاعات است و بدون آن، امکان امر به معروف و نهی از منکر وجود ندارد و در اینجاست که شاخصها این قدرت ارزیابی را به ما می دهند.

وضعیت کنونی عدالت اجتماعی معلول حاکمیت فضای نئولیبرال است

وی در انتهای بخش اول ارائه خود، با مرور نظریههای نسبت رشد اقتصادی و نابرابری در ادبیات علم اقتصاد، باور به تزاحم میان این دو را فرضیهای شکست خورده در تئوریهای سده گذشته دانش «اقتصاد توسعه» تلقی کرد و افزود: آنچه باید بر آن تأکید کنم این است که وضعیت کنونی در حوزه عدالت اجتماعی، معلول حاکمیت فضای نئولیبرال بر نظام تصمیمگیری کشور در سه دهه گذشته بوده است؛ در حالی که در ادبیات جدید «اقتصاد توسعه»، برابری و عدالت اجتماعی، شرط و زیرساخت رشد اقتصادی قلمداد میشود.

توکلی ادامه داد: حاکمیت سه دهه گذشته مدلها و نظریههای نئولیبرال، عامل ایجاد شرایط کنونی در وضع هشدارآمیز اقتصادی و اجتماعی و موقعیت نگرانکننده عدالت در کشور است. عناصر لیبرال مسلک، در راستای پازل سازمانهای بینالمللی، عملاً حاکمیت مدلهای غربی در کشور را فراهم میکنند. پیگیری این مدلهای نئولیبرال، منجر به خلق بحرانهایی شبیه شوکهای ارزی میشود که حداقل سه بار در این سه دهه رخ داده است.

۵۲درصد سپرده های بانکی در اختیار کمتر از یک درصد افراد جامعه

توکلی افزود: به عنوان فردی که حدود ۵۰ سال است در این عرصه فعالیت و مبارزه میکنم به مسئولین کشورها بارها گفتهام که وضع خیلی خراب است ولی بنبستی وجود ندارد و جای یأس و ناامیدی نیست، جای عقل و دین است. این نابرابری در همه اَشکال خود برای کشور ما نگرانکننده است. بهعنوانمثال، نحوه توزیع میزان سپردههای بانکی برای اشخاص حقیقی بدینصورت است که بیش از ۵۲ درصد سپردههای بانکی، در اختیار چهار دهم درصد افراد حقیقی است. این اعداد واقعاً بهصورت فاجعهآمیزی با استانداردهای جهانی، متفاوت است. تشکیل قلههای بلند ثروتهای امروزی، درههای عمیقی را برای مردم ایجاد کرده است. همچنین توزیع نابرابر مناصب در عرصه قدرت، آثار و پیامدهای خود را بر افزایش شکاف در عرصه ثروت نیز گذاشته است. این موضوع در مورد پدیدههای اجتماعی مانند توسعه بیکارانِ قبلاً شاغل یا وضعیت مسکن طبقه متوسط و کمدرآمد نیز امروز به خوبی نمایان است. پذیرش تئوریهای نئولیبرال، امروز ما را به این نقطه رسانده است.

عدالت اجتماعی کالای تجملی برای دوران فراغت نیست

سیداحسان خاندوزی به عنوان یکی از نویسندگان کتاب، در ادامه این نشست ضمن تقدیر از مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیهالسلام و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی افزود: تعاملات سازنده اینگونه، میان جامعه دانشگاهی و نخبگانی کشور با مراکز تصمیمسازی و سیاستپژوهی، دارای ثمرات و برکات زیادی است.

وی با تصریح اهمیت شاخصها در فضای کنونی نظام حکمرانی و سیاستگذاری کلان در فضای ملی و جهانی اظهار داشت: این کتاب با یک دغدغه بزرگ نگاشته شده که در فصل اول آن نیز به تفصیل بیان شده است و آن این است که شاخصها، علاوه بر امکان قدرت ارزیابی، اساساً تبدیل به ابزاری برای جهتدهی مدلهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در جهان شده ­اند. تشویق و ترغیب نهادهای عمومی و دولت برای نزدیک شدن به الگوی مسلط جهان، از خلال شاخصهای جدید صورت میگیرد. شاخصهای مدرن، اساساً لیگ مسابقهای است که تیمهای ملی را دعوت به آمدن در بازی و فعالیت در قواعد زمین خود میکند و لذا هرچه به دستورالعملهای این شاخصها، بهتر عمل کنند، رتبه بالاتری در این لیگ به دست میآورند. وی افزود: ما در نظام شاخصهای بینالمللی منفعل هستیم و صرفاً نقشِ گیرنده دستورها و قواعد بینالمللی را ایفا میکنیم و لزوماً به استانداردهایی نزدیک میشویم که مطلوب ما نیست. البته این شاخصهای جهانی، نقاط اشتراک زیادی به لحاظ استانداردی و ارزشی با ما دارند، اما به هر صورت، تبعیت تام نظام حکمرانی ملی به جهت تعارضهای محتمل آنها با برخی از جنبههای هویتی ما، مردود است. متأسفانه در سه دهه گذشته، از شاخصسازی در عرصه حکمرانی برای اهداف تراز نظام جمهوری اسلامی ایران، غفلت شده و منفعل بودهایم و به همین جهت، حکمرانی ملی ما در این عرصه تنها دریافت کننده بوده است. عمدتاً با جریان سادهانگارانه در سطح تصمیم گیری و دانشگاهی در حوزه شاخصها مواجه هستیم و باید بدانیم این سطح انفعال در سطح جهانی وجود ندارد. مثلاً شما امروز مشاهده میکنید در بحث شاخصهای ترکیبی، کشورهای پیشرفته علاوه بر تهیه شاخصهای بینالمللی برای مقایسه جهانی، شاخصها و سنجههای ملی برای پایش و رصد وضعیت عدالت اجتماعی خود طراحی میکنند و در مقام سیاستگذاری، شاخصها و سنجههای ملی خود را مورد هدفگذاری و دیدهبانی قرار میدهند. از سال ۲۰۰۸، تعداد فزاینده شاخصهای ترکیبی در اروپا و آمریکا در غیر از حوزههای مرسوم مانند رفاه، مثلا در حوزههایی مانند سعادت، بهروزی، کشورِ خوب و... تولید و ترویج میشود و این روند فزاینده، حکایت از جریان فعال حکمرانی در مقوله شاخصها دارد. عضو هیئتعلمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به تجربهای در کمیسیون برنامهوبودجه در سالهای قبل پیرامون «شاخص سهولت کسبوکار» بانک جهانی، اشاره کرد: در ابتدای دهه ۹۰ شمسی، یکی از نمایندگان برجسته مجلس، بهصورت جدی تأکید بر برطرف کردن موانع دهگانه موجود در این شاخص جهت بهبود رتبه ایران در این شاخص را داشت. ضمن اینکه این تلاش پسندیده است، اما باید توجه داشت بسیاری از مسائل کسبوکارهای ما اساساً در چارچوب نظام مسائل این شاخص نمیگنجد.