به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران نقطه اوج سفر نخست وزیر ژاپن به ایران را دیدار وی با مقام معظم رهبری می‌دانند که امروز (پنجشنبه بیست و سوم خرداد) به انجام رسید. آبه شینزو دیروز هم با «حسن روحانی» رئیس جمهوری به گفت وگو و رایزنی پرداخت.

روحانی دیروز در نشست مشترک هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و ژاپن، با استقبال از حضور آبه و هیأت همراه در تهران گفت: جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط با ژاپن اهمیت زیادی قائل است و امیدواریم این سفر نقطه عطفی در روابط تهران - توکیو باشد.

نخست وزیر ژاپن نیز در این نشست با ابراز خوشحالی از سفر به تهران اظهار داشت: امسال نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک دو کشور است و برای من افتخارآمیز است که در این تاریخ بعد از ۴۱ سال به عنوان نخست‌وزیر به ایران سفر می‌کنم. وی تلاش برای کاهش تنش را مهم‌ترین هدف سفر خود به تهران عنوان کرد و بیان کرد: قویاً امیدوارم که سفر من به ایران منجر به کاهش تنش‌ها و برقراری صلح و ثبات در منطقه شود.

با توجه به اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با «اردشیر سنایی» استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌المللی به گفت و گو پرداخت.

کسب پرستیژ از انگیزه‌های آبه در سفر به ایران است

سنایی در ابتدای این گفت و گو بیان داشت: با توجه به تحولات بین المللی، این سفر را باید در ارتباط با کاهش تنش بین تهران- واشنگتن تحلیل و ارزیابی کرد که به نظر می‌رسد فراتر از گفت وگو و روابط دو جانبه ایران و ژاپن باشد. سیاستی که در این سفر مستتر است تابع تحولاتی است که در نظام بین الملل در یک سال اخیر رخ داده است؛ خروج ایالات متحده از برجام، اعمال تحریم‌های متعدد علیه جمهوری اسلامی، افزایش تنش بین ایران و آمریکا در داخل و خارج منطقه و احتمال وقوع در گیری بین ایران و آمریکا. مجموع این موضوعات را باید در کنار هم قرار داد تا مشخص شود که سفر آقای آبه برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا صورت گرفته یا تلاشی است برای ایجاد یک زمینه جدید گفت وگوی مستقیم یا غیر مستقیم بین ایران و آمریکا.

به گفته این استاد دانشگاه، برای اینکه بگوییم ژاپن نقش میانجی گری را ایفا می‌کند دلایل متعددی وجود دارد؛ ژاپن روابط خوبی با ایران و ایالات متحده دارد و از موقعیت قدرتمندی در نظام بین الملل برخوردار است. قدرت اقتصادی بالایی هم دارد و سفرهای دیپلماتیک دوجانبه ژاپن و ایالات متحده موقعیت خاصی را برای ژاپن به وجود آورده است.خود آبه هم با توجه به شرایط داخلی و بین المللی علاقمند بود که این سفر را به عنوان اولین سفر رسمی یک نخست وزیر ژاپن به ایران انجام دهد.

وی در ادامه گفت: اگر ژاپن بتواند مسیر جدیدی را در کاهش تنش بین تهران – واشنگتن بوجود آورد قاعدتاً از افزایش اعتبار بین المللی برخوردار می‌شود. سفر آبه بیش از آنکه متوجه روابط دو جانبه بین ایران و ژاپن باشد، بیشتر تابع نظام بین الملل و تحولاتی است که در روابط ایران و آمریکا شکل گرفته است.

با فرض میانجیگری؛ تفاوت ژاپن با دیگر کشورها در نقش میانجی چیست؟

به گفته سنایی، با توجه به روابطی که بین ژاپن و آمریکا وجود دارد و قدرت اقتصادی برتر ژاپن در منطقه شرق آسیا، به نظر می‌رسد که ژاپن می‌تواند بهترین گزینه برای میانجی گری و کاهش تنش بین ایران و آمریکا باشد.

این استاد دانشگاه همچنین بیان داشت: البته کشورهای منطقه اعم از عراق، عمان و قطر می‌توانستند نقش میانجی را بین ایران و آمریکا ایفا کنند اما به نظر می‌رسد که آمریکا چندان تمایلی ندارد که کشورهای مانند عمان و قطر مسیر مذاکره را باز کنند و تمایل داشت یکی از متحدان سنتی و قدیمی خودش که در واقع یک جایگاه ویژه در نظام بین الملل داشته باشد با میانجی گری باب مذاکره بین تهران – واشنگتن را باز کند. جایگاه اقتصادی ژاپن در عرصه بین المللی و مناسباتی که با ایالات متحده دارد می‌تواند در زمینه میانجی گری نسبت به بقیه کشورها موفق تر عمل کند.

ارتباط سفر آبه به تهران و سرنوشت برجام

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: من دیگر امیدی به برجام ندارم و معتقدم برجام آن جایگاهی را که در روابط ایران و آمریکا باید داشته باشد ندارد بنابراین به نظر نمی‌رسد که آقای آبه برای حمایت از توافق هسته‌ای وارد ایران شده باشد.

وی گفت: آن چیزی که به نظر می‌آید این است که آقای آبه حامل یک پیام خاصی به جمهوری اسلامی باشد مبنی بر اینکه برای رفع بحران در روابط تهران- واشنگتن باید به طور جدی تری به گشایش باب گفت وگو اندیشید.

وی هم چنین یادآور شد: احتمالاً آبه این پیام را هم منتقل خواهد کرد که ایالات متحده در چند وقت اخیر از مواضع قبل خود عقب نشینی کرده است و دوازده شرط برای مذاکره تبدیل به یک شرط و بعد هم درخواست مذاکره بدون پیش شرط شد.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: تاکید «دونالد ترامپ» مبنی براینکه ما به دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم و نظام کنونی می‌تواند با اقتدار به قدرت خود ادامه دهد شاید در روند مذاکرات آبه در تهران و سرنوشت تنش‌ها تأثیرگذار باشد.

وی گفت: با توجه به اینکه ایالات متحده از برجام خارج شده است به نظر نمی‌رسد در مورد برجام آبه بخواهد کاری را انجام دهد و بعید است برجام بتواند نقش مهمی در روابط و کاهش تنش دو کشور ایران و آمریکا داشته باشد.

آبه به منافع اقتصادی و خرید نفت هم نیم نگاهی دارد

به گفته سنایی، ژاپن در مقاطعی از تحریم‌های خرید نفت ایران از سوی آمریکا معاف می‌شد اما در تحریم‌های جدید معافیت نفتی ژاپن تمدید نشد و این کشور به تدریج شروع به کاهش خرید نفت از ایران کرد وبه نظر می‌رسد فراتر از بحث حل تنش میان ایران و آمریکا، ژاپن علاقمند است که با کاهش تنش مجدد بتواند معافیت خرید نفت از ایران را تمدید کند.

وی تصریح کرد: ژاپن خواهان این است که کماکان راه خرید نفت خود را از ایران هموار کند و به فکر منافع اقتصادی خود است اما به نظر نمی‌رسد این موضوعات اولویت اول سفر آبه به ایران باشد.

این کارشناس مسائل بین الملل بیان داشت: سفر آبه در کاهش تنش بین ایران و آمریکا مؤثر خواهد بود و در روزهای اخیر نیز سطح تنش بین طرفین کاسته شده است ولی اینکه این سفر باعث کاهش تنش و مذاکره بین ایران و آمریکا خواهد شد باید با تأمل بیشتری به آن نگاه کرد. به نظر می‌رسد هدف سفر آبه به ایران کاملاً واضح و روشن است و حامل یک پیام است و اینکه جمهوری اسلامی باید باب مذاکره را با آمریکا باز کند.

سنایی در پایان این گفت و گو اظهار داشت: اکنون نمی‌توان در مورد تصمیم جمهوری اسلامی ارزیابی کرد و باید دید مقامات کشورمان چه تصمیمی را در مورد مذاکره با آمریکا اتخاذ می‌کنند و باید صبر کرد که جمهوری اسلامی خواهد پذیرفت با ایالات متحده وارد مذاکره شود یا خیر و این سفر یک فرصت تاریخی برای کشورمان محسوب می‌شود که باید از آن استفاده کرد.

پژوهش **۹۲۲۰**۹۲۷۹