به طور قطع این سفر با درخواست و مجوز دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده صورت می‌گیرد که دریافته است اعمال فشار حداکثری علیه ایران نه تنها نتیجه نداده که می‌تواند منجر به جنگ شود. دونالد ترامپ به وضوح اظهار داشته که مذاکره نیز یکی از گزینه‌های موجود است: «من معتقدم که ایران می‌خواهد گفت و گو کند. و اگر آنها می‌خواهند گفت و گو کنند، ما نیز خواهان مذاکره هستیم. قطعاً ایران هم نمی‌خواهد جرقه جنگ با ابرقدرت جهانی را بزند.»

به نظر می‌رسد هر دو طرف به آستانه‌ای برای گریز از شرایط کنونی بدون از دست دادن وجهه خود و فرد مناسب برای میانجی گری نیاز دارند. پیشتر گفت و گوهای شش جانبه با حضور بریتانیا، فرانسه، آلمان و چین وجود داشت، اما هیچیک از این کشورها در حال حاضر که توافق حاصله از مذاکراتشان توسط ترامپ به نابودی کشیده شده، برای ایفای نقش میانجی گزینه مناسبی به شمار نمی‌روند. به علاوه، ترامپ از مذاکرات چندجانبه متنفر است. فلسفه او این است که از طریق گفت و گوی مستقیم می‌توان دشمن را شکست داد.

اینجاست که شینزو آبه، یک دوست نزدیک و متحد رئیس جمهوری ترامپ و یکی از ذی نفعان اصلی در خاورمیانه، وارد صحنه می‌شود. تأمین نیاز ژاپن به نفت به واردات از خاورمیانه وابسته است و از این رو، خاورمیانه‌ای پایدار و صلح آمیز برای ژاپن از اهمیت بالایی برخوردار است.

طبق آمارهای موجود، ژاپن تا پیش از سال ۲۰۱۲ عمدتاً برای تأمین نیاز خود به انرژی به واردات نفت خام ایران وابسته بوده است. با این حال، توکیو در ماه مه در پی نگرانی از مجازات‌های تعیین شده در تحریم‌های واشنگتن به همکاری‌های نفتی خود با تهران خاتمه داد. به طور عمده ژاپن اساساً به دلیل نفت سعی کرده با بسیاری از کشورهای خاورمیانه از جمله اسرائیل روابطی خنثی داشته باشد. شینزو آبه شخصاً سال‌های متمادی با ایران در ارتباط بوده چراکه شینتارو آبه، وزیر امور خارجه سابق ژاپن که پدر شینزو آبه است پیشتر برای میانجیگری در جنگ ایران و عراق تلاش کرد. شینزو آبه در آن زمان معاون او بود.

مثلی هست که می‌گوید دوستی که در موقع نیاز کنار توست، یک دوست واقعی است. به نظر می‌رسد آبه واقعاً برای دوست آمریکایی خود هر چه در توان دارد به کار گرفته است. این احتمال وجود دارد که او بتواند دو طرف را به میز مذاکره بازگرداند چراکه هر دو طرف به دنبال راهی برای خروج از تنش‌های کنونی می‌گردند که وجهه آنها را نیز خراب نکند.

اگر آبه از سران ایالات متحده و ایران برای مذاکرات مستقیم در ژاپن و یا یک کشور دیگر دعوت به عمل آورد، یک داستان موفقیت آمیز خواهد داشت و به عنوان یک فعال در زمینه ایجاد صلح بین المللی از سوی جامعه بین المللی مورد تمجید قرار خواهد گرفت. اما بعید است چنین دیداری به حصول توافقی بهتر از برجام که طرف آمریکایی آن را ترک کرده، منجر شود. به هر حال، خاطره دیدار ویتنام بین ترامپ و کیم جونگ اون رهبر کره شمالی هنوز از یادها نرفته است.

وضعیت در خاورمیانه خیلی پیچیده‌تر از آسیای شمال شرقی است. ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای با یک تاریخ باشکوه، به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است. برخی تصور می‌کنند آرزوی داشتن سلاح‌های هسته‌ای را دارد که ایالات متحده مانع از تحقق آن می‌شود، و ایران وعده داده است اسرائیل را از روی نقشه جهان پاک کند و نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را برای کمک به متحدان به دیگر کشورها اعزام می‌کند.

ایالات متحده در حمایت از اسرائیل اجازه نمی‌دهد که ایران یک ابرقدرت منطقه‌ای شود و سال‌ها این کشور را هدف تحریم قرار داده است. ایالات متحده با درک اینکه حمله به ایران هزینه سنگینی در بر خواهد داشت، تاکتیک هوشمندانه ای برای منزوی کردن ایران یافته که همانا اعمال تحریم علیه این کشور و ضربه زدن به ایران بدون اعزام نیرو است.

اما این مرتبه، شینزو آبه در مواجهه با درگیری‌های شدید و تضاد منافع بین ایالات متحده و ایران، مسئولیت ایفای نقش به عنوان واسطه را پذیرفته است. از آنجایی که هر گونه گفت و گوی احتمالی آتی بیشتر روشی آبرومندانه برای واشنگتن در کاهش تنش‌ها با تهران است، اکنون هیئت منصفه منتظرند تا ببینند که شینزو آبه می‌تواند نقش یک میانجی موفق را ایفا کند یا خیر؟!

از: وانگ چونگ (محقق ارشد در مؤسسه چارهار در پکن)

منبع: چاینا گلوبال تلویژن نتوورک

مترجم: طلا تسلیمی

انتشار: تارنمای دیپلماسی ایرانی، ۲۱ خرداد ۱۳۹۸

ایرنا مقاله **۱۸۸۵