آمار‌های بانک جهانی نشان می‌دهد ارزش صادرات محصولات فناورانه ایران در سال ۲۰۱۷ بیش از ۲۷۰ میلیون دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۱۶، حدود ۱۱.۵ درصد رشد داشته است. شاید ارزش صادرات این محصولات در کشورمان نسبت به کل صادرات غیرنفتی پایین باشد، اما نرخ رشد بالای آن، نشان از ظرفیت قابل قبول کشور در توسعه صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان دارد.
از طرف دیگر، ارزش افزوده بالای این محصولات، حتی در شرایط غیر تحریم نیز منافع زیادی برای کشور به همراه خواهد داشت. افشین کلاهی، رئیس هیئت مدیره مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران، نیز اعتقاد دارد ارزش افزوده بالای محصولات، از نقاط قوت شرکت‌های دانش‌بنیان است و می‌تواند به‌عنوان یک مزیت در شرایط تحریم، مطرح باشد. مشروح گفت‌وگوی کلاهی با ایرناپلاس را در ادامه می‌خوانید.
دانش‌بنیان‌ها تحریم‌پذیر نیستند
ایرناپلاس: شرکت‌های دانش‌بنیان چه مزیتی برای اقتصاد کشور در شرایط تحریم دارند؟
کلاهی: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند بیشترین نقش‌آفرینی را در شرایط تحریم در اقتصاد کشور بر عهده داشته باشند. این شرکت‌ها، ارزش افزوده بالاتری نسبت به سرمایه‌گذاری مورد نیاز، با توجه به محدودیت‌های تأمین سرمایه ایجاد می‌کنند و تحریم آن‌ها با توجه به وزن بیشتر علم و فناوری، دشوارتر است.
علاوه بر این‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند برخی کمبودهای ناشی از خروج شرکت‌های خارجی را با تأمین محصولات و خدمات مشابه جبران نمایند که نمونه‌هایی از آن را در بخش‌های نفت، گاز، پتروشیمی، برق و سلامت مشاهده می‌کنیم.
استارت‌آپ‌های دانش‌محور، موتور محرک کسب‌وکارهای سنتی
ایرناپلاس: نقش استارت‌آپ‌های دانش‌محور در این میان چیست؟
کلاهی: استارت‌آپ‌های دانش‌محور می‌توانند ضمن رفع نیاز کشور به فناوری‌های استراتژیک و تحریم شده، بازارهای مشخصی را هدف‌گذاری کنند. به‌طور کلی، شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان، موتور محرکی برای ایجاد تغییر در روش و ساختار کسب‌وکارهای دیگر هستند و می‌توانند در بخش‌های دیگر صنعت و خدمات، تحولات متناسب با شرایط فعلی را به وجود آوردند.
جبران هزینه‌های تحریم با صادرات دانش‌بنیان
ایرناپلاس: معمولاً در شرایط تحریمی و به دنبال آن، کاهش درآمدهای ارزی، نگاه‌ها به سمت صادرات غیرنفتی می‌رود. شرکت‌های دانش‌بنیان چگونه می‌توانند کاهش درآمدهای ارزی ناشی از تحریم‌های نفتی را جبران کنند؟
کلاهی: ارزش افزوده تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان در مقایسه با سایر تولیدات و محصولات، بیشتر است و این ارزش افزوده بالا، ظرفیت صادراتی آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد. از طرف دیگر صادرات دانش‌بنیان مشابه سایر محصولات نیست.
در واقع محصولات دانش‌بنیان به‌ویژه در حوزه‌های نرم‌افزاری، قابلیت تحریم شدن پایین‌تری دارند، چون نقل و انتقال فیزیکی برای این محصولات صورت نمی‌گیرد.
ایرناپلاس: یعنی مانعی برای صادرات این محصولات وجود ندارد؟
کلاهی: مشکلاتی مانند تأمین قطعات و مواد اولیه، فناوری و لیسانس‌های مورد نیاز در این حوزه نیز به‌صورت جدی وجود دارد، البته شرکت‌های قدیمی‌تر بخش خصوصی که دارای دفاتری در خارج از کشور هستند، می‌توانند با شبکه‌سازی در این موارد، به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک و شرایط حضور در بازارهای خارجی را برایشان تسهیل کنند.
شناخت بازار، رمز بقای دانش‌بنیان‌ها در دوران تحریم
ایرناپلاس: از یک طرف گفته می‌شود تحریم، امکان حضور پررنگ‌تر شرکت‌های دانش‌بنیان را فراهم می‌کند ولی به‌طور همزمان محدودیت‌هایی هم برای این شرکت‌ها به دنبال دارد. ارزیابی شما از این دوگانه چیست؟
کلاهی: تحریم برای شرکت‌های دانش‌بنیان هم فرصت است و هم تهدید. در این شرایط بعضی از شرکت‌ها رشد می‌کنند و می‌توانند در زمینه عرضه محصولات فناورانه، عملکرد خوبی داشته باشند، ولی ممکن است برخی دیگر از بین بروند. باید تلاش کرد با در نظر گرفتن همه جوانب، از قبیل زنجیره تأمین و بازار مصرف در نوع تولیدات و محصولات تفکر بیشتری کرد و تصمیم مناسب‌تری گرفت.
گفت‌وگو از مریم‌السادات علم‌الهدی
نظر شما