شاید در نگاه اول، بازیگر، کارگردان و یک قصه خوب و پرکشش بتواند یک فیلم یا سریال را خاطره‌انگیز و پرمخاطب کند. اما تجربه نشان داده که موسیقی تیتراژ و قطعات خوانده شده برای سریال‌ها، یکی از عوامل تأثیرگذار برای ماندگاری و حتی جذب مخاطب بیشتر هستند؛ تا جایی که امروزه انتخاب قطعه و خواننده تیتراژ به یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت هر مجموعه تبدیل شده ‌و رقابت سنگینی بین خوانندگان به‌وجود آمده است.

دهه هفتاد و آغاز تولید مجموعه‌های مناسبتی

اهمیت موسیقی تیتراژ در چهاردهه گذشته تلویزیون، خود را بیشتر در مجموعه‌های مناسبتی نشان داده‌ است. سریال‌های مناسبتی ماه رمضان که به‌عنوان وزنه سنگین مجموعه‌های پرمخاطب و ماندگار رسانه ملی حساب می‌شوند، در اواخر دهه هفتاد بود که کم‌کم خود را در دل مردم جا کردند و به‌نوعی مخاطبان تلویزیون را برای پخش هر ساله در این ماه متوقع ساختند. در آن سال‌ها که بُعد معنوی بیشتری هم در آن‌ آثار به چشم می‌خورد، تیتراژهای پایانی نقش بسزایی در معرفی، ماندگاری و حتی جذب مخاطب داشتند. این تأثیرگذاری با همان مجموعه‌های پرطرفدار دهه هفتاد آغاز شد.

مجید اخشابی و تیتراژهایی که ماندگار شدند

ماه رمضان سال 80 بود که سریالی با نام «گمگشته» به کارگردانی رامبد جوان از شبکه سوم سیما روی آنتن رفت. مجموعه‌ای که علاوه بر موضوع جالب و کارگردانی خوب، از تیتراژ پایانی تأثیرگذاری بهره‌مند بود. مجید اخشابی که تا قبل از پخش این سریال خیلی در میان مردم شناخته شده نبود، با اجرای قطعه «گمگشته» توانست در مدت زمان کوتاهی مورد توجه و استقبال مخاطبان تلویزیون قرار بگیرد، تا جایی که این خواننده بعد از «گمگشته» به خواننده ثابت برخی برنامه‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی تبدیل شد. صدای زلال و سواد موسیقیایی اخشابی، همکاری‌اش با آهنگسازان مطرح و کاربلد و همچنین استفاده از شعرهای بامسمایی چون اشعار علی معلم باعث شد این خواننده در اکثر کارهای تلویزیونی‌اش موفق ظاهر شود. «خانه به دوش» دومین سریال رمضانی اخشابی بود که تیتراژ پایانی‌اش را خواند و توانست تجربه «گمگشته» را دوباره تکرار کند به شکلی که مردم تیتراژ را به اندازه خود سریال دوست داشته باشند. محبوبیت تیتراژهای اخشابی کار را به‌جایی رساند که حتی در سریال «متهم گریخت»، رضا عطاران تیتراژ ابتدایی را خو به همراه امیرحسین مدرس خواند، ولی باز هم تیتراژ پایانی را به مجید اخشابی سپرد و دوباره این خواننده شعری از علی معلم را با آهنگسازی علیرضا افکاری خواند تا این سریال پرمخاطب و پرطرفدار تیتراژش هم خاطره‌انگیز شود.

«میوه ممنوعه» با صدای احسان خواجه امیری

حسن فتحی همیشه در سریال‌سازی‌اش خوش درخشیده است. تقریباً هیچ بیننده تلویزیونی نیست که مجموعه «میوه ممنوعه» را در رمضان 86 به یاد نداشته باشد. ماجرای دل بستن بازرگانی متدین با بازی تأثیرگذار علی نصیریان به دختری جوان که در دل داستانی پرکشش به وجود می‌آمد. خواننده تیتراژ این اثر تلویزیونی احسان خواجه‌امیری بود. فرزند ایرج؛ خواننده معروف قبل از انقلاب، توانست با اجرای این قطعه به محبوبیت و شهرت بیش از پیشش بیفزاید. این خواننده تا قبل از این قطعه تجربه خواندن تیتراژ مجموعه‌های بسیاری را داشت، اما تأثیرگذاری تیتراژ «میوه ممنوعه» به‌گونه‌ای بود که با گذشت بعد از 10 سال هنوز محبوب و تداعی‌کننده نام و ماجرای سریال است. البته ناگفته نماند که اشعار دلنشین مرحوم افشین یداللهی در ماندگاری تیتراژ «میوه ممنوعه» و بسیاری از تیتراژهای دیگر بسیار تأثیرگذار بوده است. موفقیت خواجه‌امیری با حسن فتحی به اینجا ختم نشد، بلکه در سریال ماه رمضانی سال 89 با نام «در مسیر زاینده‌رود» دوباره اتفاق افتاد و تیتراژ این مجموعه هم جزو قطعات پرمخاطب تلویزیون شد.

سریال «مدینه» و خواننده‌ای که از یاد رفت

اینکه تیتراژهای تلویزیونی باعث شناخته شدن بسیاری از خواننده‌ها به مردم می‌شوند، حرف کاملاً درستی است، اما بسیاری از خواننده‌ها بوده‌اند که علی‌رغم داشتن این فرصت، بعد از مدت کوتاهی از یادها رفته‌اند. سریال «مدینه» از جمله مجموعه‌هایی بود که توانست همزمان مورد توجه بسیاری از منتقدان و مخاطبان تلویزیون قرار بگیرد. سعید نعمت‌الله و سیروس مقدم توانستند یک مجموعه به دور از شعارزدگی و مناسب با ایام ماه رمضان، روی آنتن ببرند. اثری که تیتراژ پایانی‌اش هم توانست به همان اندازه نجیب، زیبا و مطلوب باشد. این اولین تجربه مرتضی اسکندری در تیتراژ خوانی‌ تلویزیونی نبود و قبلاً برای پایان مجموعه «اغماء» هم خوانده بود، اما با اینکه تیتراژهایش موفق و محبوب بودند، اما کم‌کم از یادها رفت و کمتر صدایش در تلویزیون شنیده شد.

امسال کدام تیتراژ ماندگارتر می‌شود؟

تلویزیون امسال با دست پر به استقبال ماه رمضان رفته و سه مجموعه جدید برای این ایام در نظر گرفته است و مثل قبل، از تیتراژ و تأثیر آن غافل نبوده است. مجموعه «برادرجان» که طبق نظرسنجی صدا و سیما بیشترین مخاطب و میزان رضایت مردم را به خود اختصاص داده، تیتراژی با یک گروه حرفه‌ای دارد. سالار عقیلی که یکی از خوانندگان موسیقی سنتی است و توانایی صدایش هم بر کسی پوشیده نیست، این قطعه را با آهنگسازی فرید سعادتمند خوانده است. شعر این اثر هم از حسین غیاثی شاعر جوان معاصر است. تیتراژ سریال شبکه دوم سیما با عنوان «دلدار» توسط خواننده محسن چاووشی خوانده شده است و حجت‌ اشرف‌زاده برای مجموعه «از یادها رفته» شبکه اول، قطعه‌ای عاشقانه و متناسب با موضوع سریال خوانده که برای آن از شعر استاد محمدرضا شفیعی‌کدکنی بهره برده است.

تیتراژها منجی سریال‌ها می‌شوند؟

حالا باید صبر کرد و دید آیا تیتراژ مجموعه‌های تولید شده ماه رمضان امسال، منجی سریال‌ها خواهند شد و خودشان هم در حافظه مخاطبان تلویزیون ماندگار می‌شوند؟

گزارش از هنگامه ملکی