شناسهٔ خبر: 33097804 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: جوان | لینک خبر

به بهانه بازنشر سخنرانی تاریخی زنده‌یاد محمدتقی فلسفی در شب عاشورای سال ۱۳۴۲

محتوای «استیضاح ملی»

روزنامه جوان

صاحب‌خبر -
سرویس تاریخ جوان آنلاین: سخنرانی تاریخی و پرشور زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدتقی فلسفی در شب عاشورای سال ۱۳۴۲ شمسی و در مسجد آذربایجانی‌های بازار تهران در زمره اسناد شاخص نهضت اسلامی ایران به شمار می‌رود. این نطق که به شکلی بدیع و در قالب استیضاح دولت و حاکمیت ایراد شد، در آشنایی بدنه جامعه مذهبی با رویداد‌های جاری نقشی مهم ایفا کرد. اخیراً دفتر نشر فرهنگ اسلامی برای آشنایی همگان به‌ویژه جوانان با این رویداد تاریخی، به بازنشر این سخنرانی مبادرت ورزیده است. این ناشر در دیباچه خود بر این اثر و برای درک بیشتر اهمیت تاریخی آن، چنین آورده است:

«سال‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۴۱ در تاریخ کشور ما از مقاطع حساس به حساب می‌آید. این سال‌ها همزمان با اوج رقابت‌های موسوم به جنگ سرد میان دو ابرقدرت امریکا و شوروی بود. امریکایی‌ها دریافته بودند برپایی نظام‌های دیکتاتوری در کشور‌های تحت سلطه آنان زمینه مناسبی را برای ظهور نهضت‌های کمونیستی و چپ‌گرای متمایل به شوروی ایجاد می‌کند. بنابراین درصدد انجام نمایشی از اصلاحات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در این کشور‌ها برآمدند. این اصلاحات به‌طور همزمان در کشور‌های ایران، آرژانتین و برزیل پیگیری شد و بنا بر همین سیاست در ایران دکتر علی امینی از چهره‌های نزدیک به امریکایی‌ها به نخست‌وزیری رسید. او به عنوان اولین گام اجرای اصلاحات ارضی را دنبال کرد.

اما بروز دو حادثه مهم در این سال‌ها روند اتفاقات را به گونه دیگری رقم زد: از سویی با درگذشت آیت‌الله بروجردی در فروردین سال ۱۳۴۰ شاه احساس کرد تنها مانع جدی انجام اصلاحات امریکایی رفع شده است و حوزه علمیه قم دیگر مرجع صاحب نفوذ و مقتدری نخواهد داشت. از سوی دیگر شاه با برکناری امینی و انتصاب یکی از نزدیکان خود، یعنی اسدالله علم با نخست‌وزیری تلاش کرد تا خود شخصاً رهبری اجرای اصلاحات مورد نظر امریکایی‌ها را به عهده بگیرد و حمایت آنان را برای ادامه حکومت خود به دست آورد. به همین دلیل کابینه علم در مدت کوتاهی لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و پس از رفراندوم اصول شش‌گانه شاه و ملت را در دستور کار قرار داد، اما امام خمینی (ره) که دریافته بود مبارزه با رژیم تنها به پشتوانه مرجعیت و روحانیت ممکن است و می‌دانست سکوت حوزه پس از درگذشت آیت‌الله‌العظمی بروجردی به انزوای کامل مرجعیت در صحنه سیاسی و اجتماعی می‌انجامد، از ابتدا تصمیم به مخالفت جدی با طرح‌های دولت علم گرفت و با صدور بیانیه‌های متعدد و ایجاد اتحاد میان مراجع علیه اقدامات دولت، علم را در پیشبرد بسیاری از برنامه‌های خود ناکام گذاشت. رژیم شاه در آن زمان خود را در اوج اقتدار می‌دید، لذا با این مخالفت‌ها که دامنه آن به تظاهرات و تحصن مردمی هم کشیده شده بود به سختی برخورد کرد. از مهر سال ۱۳۴۱ تا خرداد سال ۱۳۴۲ ایران شاهد مخالفت‌های گسترده مردم به رهبری مراجع و در مقابل سرکوب و ارعاب دولت بود؛ از جمله این درگیری‌ها می‌توان به مضروب شدن بازاریان تهران در دوم بهمن سال ۱۳۴۱، غارت بازار قم و دستگیری مردم در سوم بهمن سال ۱۳۴۱ و مهم‌تر از همه کشتار فیضیه در فروردین سال ۱۳۴۲ اشاره کرد. در پی این اقدامات منابر روضه در محرم سال ۱۳۴۲ (خرداد سال ۱۳۴۲) رنگ و بوی سیاسی گرفت و علما سخنرانی‌های خود را به محکومیت و تقبیح اقدامات دولت و شاه اختصاص دادند.

یکی از تأثیرگذارترین سخنرانی‌های محرم، سخنرانی شب عاشورای مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین فلسفی، خطیب مشهور بود که در مسجد شیخ عبدالحسین در بازار تهران ایراد شد. ایشان در سخنان خود دولت علم را در ۱۰ ماده استیضاح و از این دولت به‌شدت انتقاد کرد. این سخنرانی در جمع هزاران نفر از مردم ایراد شد و در پی آن دو روز بعد مأموران رژیم شاه آقای فلسفی را دستگیر و روانه زندان کردند.

دفتر نشر فرهنگ اسلامی با هدف آشنایی بیشتر نسل جوان کشورمان با این دوره از نهضت امام خمینی و نیز مکانت مبارزاتی مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین فلسفی، به بازنشر این سخنرانی در قالب یک جزوه اهتمام ورزیده و آن را مجدداً در اختیار تاریخ‌پژوهان تاریخ انقلاب و نیز عموم علاقه‌مندان قرار داده است. امید آنکه بازنشر این اثر تاریخی، همگان به‌ویژه جوانان پژوهنده را با فرازی از تاریخچه نهضت آشنا سازد.»

نظر شما