شناسهٔ خبر: 33079481 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: ایکنا | لینک خبر

در نمایشگاه قرآن انجام شد؛

مناظره بر سر «اخلاق‌مداری در دنیای تجارت» و «سیاست‌گذاری در فعالیت‌های قرآنی»

گروه دانشگاه ــ دومین مناظره دانشجویان در قالب چهار تیم دانشگاهی بر سر دو گزاره «در دنیای تجارت اخلاق‌مداری مانع پیشرفت است» و «فعالیت‌های قرآنی فاقد سیاستگذاری واحد است» با حضور هیئت داوران در محل بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی قران کریم در مصلای امام خمینی(ره) برگزار شد.

صاحب‌خبر -

مناظره بر سر «اخلاق‌مداری در دنیای تجارت» و «سیاست‌گذاری در فعالیت‌های قرآنی»

به گزارش ایکنا؛ در بخش نخست این مسابقه دو تیم همپاد در مقام مخالف و تیم جدال احسن در مقام موافق بر سر گزاره «در دنیای تجارت اخلاق‌مداری مانع پیشرفت است» با هم به مناظره پرداختند.

مناظره نخست

همپاد(تیم موافق)

براساس گزاره «در دنیای تجارت اخلاق مداری مانع پیشرفت است» استدلالات ما در سه بخش تبیین، تعریف اصطلاحی و تدقیق(بیان دقیق موافقت ما) قابل شرح است. در قسمت دوم مبانی قرآنی و در بخش سوم موارد عملی که شاهدی بر صدق مدعای ماست، ارائه خواهد شد.

در تعریف این گزاره ابتدا سه اصطلاح تجارت، اخلاق و پیشرفت لازم به واکاوی است. در قسمت اول، مفهوم تجارت و پیشرفت طبق کتاب مجمع البحرین(مَجمع البحرین و مَطلع النیرین کتابی در واژه‌شناسی قرآن و حدیث، تالیف عالم دینی شیعه فخرالدین طریحی) در این بستر همان رسیدن به سود حداکثری است. اسلام نیز در تعابیری چون غش در معامله، ربا و مکاسب محرمه که از سوی شارع مقدس حرام اعلام شده است و نیز امور مکروه ایراداتی را بر تجارت وارد می‌کند.

مناظره بر سر «اخلاق‌مداری در دنیای تجارت» و «سیاست‌گذاری در فعالیت‌های قرآنی»
با گذری بر مفهوم اخلاق باید گفت اولین مورد اخلاق دینی و شرعی است. موارد گفته شده اعم از مکاسب محرمه و موارد ربا و غش در معامله در بدو ذات امری اخلاقا قبیحی هستند. همچنین فلسفه اخلاق در عناوینی چون اخلاق فایده‌گرا که تکیه بر سود حداکثری دارد؛ نیز اخلاقه وظیفه‎گرا که ندای وجدان را صدا می‌کند و اخلاق فضیلت‌گرا که تاجر به سمت آن نمی‌رود و نیز اخلاق فاعل‌گرا قابل تقسیم است که در اخلاق وظیفه‌گرا تاجر این امر را وظیفه می‌بیند. اما شاهدیم که این جمع‌بندی در تجارت دنیای معاصر صورت نمی‌گیرد.
تیم جدال احسن(مخالف)
شما در تبیین این گزاره که «در دنیای تجارت اخلاق مداری مانع پیشرفت است» باید بر مفهوم آن که اخلاق‌مداری هیچ تأثیری در دنیای تجارت ندارد توضیح می‌دادید. در تقسیم‌بندی شما نباید تفسیر به رأی صورت بگیرد کلمه پیشرفت و مفهوم تجارت درست توضیح داده شد اما اخلاق تجاری باید تعریف شود چراکه اخلاق در گرو تجارت باید گفته شود که براساس مقاله دکتر حلمی شاخه‌ای از اخلاق کاربردی و اصول و مسائل اخلاقی ناشی از تجارت از مرحله تولید تا تجارت و حتی خدمات پس از فروش هم تعمیم داده می‌شود.

مناظره بر سر «اخلاق‌مداری در دنیای تجارت» و «سیاست‌گذاری در فعالیت‌های قرآنی»
اخلاق تجاری بر اساس اعلامیه‌های جهانی و سیاست‌های نظام و اسلام مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها است، مسائل اخلاقی کارگر و کارفرما اگر یکی از اینها به صورت کوتاه مدت یا بلندمدت تحت‌الشعاع قرار گیرد شاید به سود حداکثری برسد اما در بلندمدت تبدیل به جنبش وال استریت می‌شود. شاید من بی‌اخلاقی کنم اما در پیشرفت کوتاه مدت است نه بلند مدت. پیشرفت می‌تواند متعلق به جامعه یا فقط از آن شرکت باشد. اخلاق تجارت پایه‌گذار تجارت جهانی بوده که نشانه‌های آن در اسلام هم بوده حتی جوایز متعددی در این موضوع اعلام شده؛ جایزه حقوق مصرف‌کنندگان و ... همگی مؤید این است که اخلاق در تجارت نه تنها منجر به پیشرفت شرکت می‌شود بلکه منجر به پیشرفت جامعه نیز خواهد شد.
همپاد
تمام بحث‌ها در مقام عمل قابل قبول است. ما به هنجارها و ارزشها کار نداریم. در این دنیا سود مادی کجا حاصل می‌شود؟ آیاتی داریم که این دوگانگی در آن‌ها دیده می‌شود و مؤید این نکته هستند که تجارت مادی و سود حداکثری دنیوی را در برابر دستورات و اخلاق دینی قرار داده و همت شارع مقدس این بوده که از سود دنیوی بگذریم و به سود اخروی توجه کنیم. مثلاً در سوره توبه آیه 24 می‌خوانیم: قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ: بگو اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خاندان شما و اموالى كه گرد آورده‏ ايد و تجارتى كه از كسادش بيمناكيد و سراهايى را كه خوش مى داريد نزد شما از خدا و پيامبرش و جهاد در راه وى دوست‏‌داشتنى‏‌تر است پس منتظر باشيد تا خدا فرمانش را [به اجرا در]آورد و خداوند گروه فاسقان را راهنمايى نمى ‏كند. طبق این شاهد قرآنی اهل مدینه از ترس کساد شدن تجارت خود از رفتن به جهاد سر باز می‌زنند و خداوند می‌گوید فرمان خود را به اجرا در خواهد آورد. آیات دیگری نیز هست که تأکید دارد از سود مالی باید گذشت و واژه‌هایی چون آیه 29 سوره فاطر تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ که تجارتی (پرسود و) بی‌زیان و خالی از کساد را امید دارند و خداوند می‌گوید از سود مالی آن بگذرید و یا از مال و انفس در گذرید و سود را کاهش دهید و به سود اخروی بیاندیشید.
تیم جدال احسن
دین، فقه و دستگاه‌های اخلاقی سعادت دنیوی و اخروی را با هم می‌خواهند. چه اینکه متون فقه اسلامی دارای باب‌های مکاسب و متاجر برای تنظیم و تسهیل روابط تجاری بین افراد دارد. بعد دنیوی اسلام با گزاره شما نادیده گرفته می‌شود. آیه مذکور در باب از سود گذشتن و جهاد رفتن را باید با شأن نزول آن بررسی کنیم. خیلی از قوانین در دنیا ذیل قانون تجارت، عرف اخلاقی و لازمه تجارت و کسب و کار بوده‌اند. مثل حسن شهرت، اعتبار، و .. که نبود آن‌ها در دنیای تجاری کنونی تأثیر منفی روی سود می‌گذارند. شرکت‌های خارجی ظاهر اخلاقی خودشان را حفظ می‌کنند تا مشتری داشته باشند. این همان توصیه اسلام است که «اوفوا بالعقود..» و اینکه این سود را نباید منفی دید. طبق گفته شما مکاتب اخلاقی، غرب و اسلام هر دو مانع کسب خواهند بود.
تیم همپاد
شرکت‌های بزرگ دنیا هیچ کدام خود را در قید و بند اخلاق نمی‌دانند و اصطلاح Scandal یا رسوایی از همین روی بوده که رایج شده چنانچه در شرکت اینستاگرام و فیسبوک هر دو به دلیل درز اطلاعات در جریان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا اخلاق را در عمل نقض کردند. مواردی از این دست در شرکت‌های بزرگ بین‌المللی زیاد دیده می‌شود.
تیم جدال احسن
اسلام به دنبال محدود کردن سود حداکثری نبوده و نیست. بلکه قواعدی برای محدود کردن مواردی چون ربا و تجارت حرام دارد. لذا رفتن به سمت حرام را برای کسب تجارت به دلیل رعایت نکردن اخلاق ناپسند می‌داند چنانچه تاکید دارد که از این معاملات بترسید و صداقت در معامله داشته باشید. و یا آیه «ویل للمطففین: وای بر کم‌فروشان» نیز در همین زمینه قابل طرح است. همچنین توصیه‌های ائمه معصومین(ع) چون امام علی و امام صادق(علیهما السلام) را داریم که بر ضرورت پایبندی به اخلاق در معاملات تأکید دارند و نکته دیگر اینکه در کنار شرکت‌های متخلف بزرگ باید از شرکت‌های مالی بزرگ دنیا با تولیت مسلمانان یاد کرد که به دلیل پاینبدی به ضوابط اخلاقی و اخلاق‌مداری موفق بوده و مشهور شده‌اند.
همپاد
ما شرکت‌هایی با مسئولیت مسلمانان که در حیطه تجارت موفق باشند، سراغ نداریم برای ما مثال بیاورید. در پایان باید تأکید کنیم که رعایت اخلاق در دو ساحت باید بررسی شود. پایبندی به اخلاق گاهی اصل نظام اقتصادی را از هم می‌پاشاند از نظر ما این مسئله قابل تایید نبوده و مذموم است اما در دنیای تجارت اخلاق مانع پیشرفت است. در دنیای رئال رعایت کردن این گزاره در عمل دیده نمی‌شود.
تیم جدال احسن
اکثر روایات و احادیث ائمه اطهار(ع) پیشرفت و سود حداکثری را در تجارت تحت شائبه قرار می‌دهد چه بخواهیم چه نخواهیم فقه برای تنظیم روابط انسانی و اجتماعی مباحثی را در مکاتب و متاجر داشته‌اند. جلب رضایت مشتری متضمن این است که شما پایند به ضوابط اخلاقی باشید و مردم به این ظاهر اخلاقی شما قضاوت می‌کنند. وگرنه پیشرفت خود را از دست می‌دهید. اخلاق تجارت از دهه 80 به عنوان اهرمی برای کسب سود مطرح شده که تأکید بر رعایت مکتب اخلاقی دارند.

در نهایت این مسابقه با رأی هیئت داوری تیم جدال احسن در مقام مخالف با کسب 112 امتیاز در برابر تیم همپاد که 54 امتیاز را از آن خود کرده بود؛ تیم برتر این مناظره شناخته شد و به مرحله نیمه نهایی راه یافت.

مناظره دوم
بخش دوم مسابقه مناظرات دانشجویی با شرکت دو تیم دانشگاهی تأمل از دانشگاه علامه طباطبایی و شمس‌الشموس از دانشگاه فرهنگیان بر سر گزاره «فعالیت‌های قرآنی فاقد سیاستگذاری واحد است» به رقابت پرداختند. خلاصه بیانات تیم موافق و مخالف این گزاره بدین شرح است:
تیم تأمل در مقام موافق

در حال حاضر در کشور با تنوع سیاستگذاری فعالیت‌های قرآنی مواجهیم. امروز سازمان‌ها و نهاد‌های قرآنی به طور خاص فعالیت قرآنی انجام می‌دهند یا بخشی از برنامه‌های خود را به نام برنامه‌های قرآن ییش می‌برند. مثلا سازمان اوقاف و امور خیریه قدیمی‌ترین نهادی است که فعالیت قرآنی داشته است و پس از انقلاب نیز سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سپاه، سازمان بسیج و .. همه و همه با داشتن معاونت قرآنی یا مرکزی به نام قرآن برنامه‌های متعددی را در دستور کار دارند. ما در همه این نهاد‌ها شاهد موازی‌کاری، عدم سیاست‌گذاری کلان و جزیره‌ای کار کردن در حوزه فعالیت‌های قرآنی هستیم که این مسئله آفت بزرگی است. این مورد متاسفانه دامنگیر ساحت‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز هست. فعالیت‌های قرآنی ما منسجم نیست؛ از یک طرف هم باید افکار و آرا را هدفمند کنیم و از طرفی هم در موضع تصمیم‌گیری، مدیریت و اجرا در حوزه فعالیت‌های قرآنی تمرکزی جدی صورت بگیرد. در دهه پنجم انقلاب باید این مهم مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

مناظره بر سر «اخلاق‌مداری در دنیای تجارت» و «سیاست‌گذاری در فعالیت‌های قرآنی»
شمس‌الشموس در مقام مخالف گزاره
ابتدا به بررسی واژگان گزاره می‌پردازیم. در این گزاره چند کلمه کلیدی داریم که باید با بررسی آن‌ها به فهمی واحد برسیم تا به بحثی علمی و مشترک و در نهایت به نتیجه برسیم.
واژه فعالیت‌های قرآن دون سیاستگذاری است. فعالیت‌ها، کارها و امور اجرایی که صورت می‌گیرد برای نیل به اهداف سیاست‌های قرآنی است. مثل برگزاری مسابقات، جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، نشست‌ها و ...کلمه دوم سیاستگذاری است؛ به معنی برنامه کوتاه مدت برای نیل به اهداف بلند مدت. POLICY ىر مقابل POLETIC سیاستگذاری در برابر سیاست‌ورزی است. همچنین کلمه واحد به معنی یک؛ اینجا مفهوم هم‌سویی و یک‌سویی دارد یعنی برنامه‌ریزی‌هایی که نیل به یک هدف دارند. لذا با برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلند مدت می‌توان به هدف رسید.
ما دچار بحران موازی‌کاری هستیم نه صرفاً در امور قرآنی در تمام امور. ایران از نظر قانون‌نویسی و برنامه‌ریزی و سیاستگذاری زبان بلیغ و رسایی دارد اما در مقام عمل به جایی نمی‌رسیم. سیاستگذاری هرساله از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تبیین می‌شود اما همین سیاستگذاری به صورت چند شاخه‌ای اجرا می‌شود که باعث ناهماهنگی، عدم تناسب و اشکالات می‌شود.

مناظره بر سر «اخلاق‌مداری در دنیای تجارت» و «سیاست‌گذاری در فعالیت‌های قرآنی»
تیم تأمل در مقام موافق:

ما برنامه کوتاه مدت برای اهداف نداریم. مرکزیت را به شورای عالی توسعه فعالیت‌های قرآنی داده‌ایم اما تک تک ارگان‌ها در سپاه، بسیج، نهاد رهبری و .. بر حسب رویکرد خود برنامه‌ریزی و سیاستگذاری می‌کنند.

تیم مخالف:

تمامی ارگان‌ها و نهادهایی که زیرشاخه قرآنی دارند، مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی از ریشه مشکل ندارند، قرآن بر حسب اینکه فی ذاته رسالت جهانی دارد پس سیاستگذاری هم می‌کند. دستگاه‌ها نیز سیاستگذاری دارند اما سیاست‌ورزی نمی‌کنند. همچنین در پیاده شدن سیاست‌های اجرایی نباید از بحث کاستی بودجه در شرایط تحریمی کشور غافل شد.

همین که در نمایشگاه قرآن شاهد حضور نهادهای مختلف قرآنی و بخش‌های قرآنی سازمان‌ها و دستگاه‌ها هستیم خود نمود عینی سیاستگذاری واحد است. گرچه موازی کاری و چندشاخه‌ای بودن هم وجود دارد و باید در دهه پنجم انقلاب در رفع این ایراد و اشکال گام جدی برداشته شود.

تیم تأمل(موافق):

اگر سیاست‌گذاری واحدی وجود داشت، شاهد هدف رفت بودجه در همین نمایشگاه کلان نمی‌بودیم. بودجه باید تقسیم‌بندی و در برگزاری این نمایشگاه برای تمام استان‌ها سهمی درنظر گرفته می‌شد. اتفاقا در شرایط تحریم و بحران اقتصادی حاضر باید این نمایشگاه در شکلی کوچک اما متعدد در تمام استان‌ها برگزار می‌شد. زمانی می‌توانیم از سیاستگذاری درست و غلط سخن بگوییم که اثربخشی را ببینیم. اگر فعالیتی ثمر ندهد؛ سیاستگذاری اشتباه بوده است.
در نهایت تیم مخالف شمس‌الشموس از دانشگاه فرهنگیان با کسب 90 امتیاز در برابر تیم تأمل با 78 امتیاز به عنوان تیم برتر این مسابقه شناخته شد و به مرحله نیمه نهایی راه یافت.

این مسابقات با حضور هیئت داوری متشکل از زهرا نقی‌زاده؛ رئیس مرکز فعالیت‌های قرآنی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور جهاد دانشگاهی، رشید جعفرپور، رئیس اداره فعالیت‌های دینی و قرآنی وزارت علوم و عصمت مؤمنی، عضو هیئت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی مورد قضاوت قرار گرفت.

گفتنی است، این مسابقات برای اولین بار به ابتکار معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی و جهاد دانشگاهی واحد علامه طباطبائی و با حمایت سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی و سازمان قرآنی دانشگاهیان، با هدف ترویج سبک زندگی قرآنی و با شعار «قرآن، معنای زندگی» در بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم واقع در مصلی بزرگ امام خمینی(ره) تهران برگزار شد.

انتهای پیام

نظر شما