به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست «قدر قدر، نزد صدر» عصر روز گذشته، با حضور عادل پیغامی، پژوهشگر و استاد دانشگاه، در مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر برگزار شد.

پیغامی در آغاز سخنان خود در این نشست به تبیین حقیقت شب قدر نزد امام موسی صدر پرداخت و اظهار کرد: در اندیشه امام موسی صدر بحث شب قدر جایگاه خاصی دارد. قریب به ۱۰ مقاله از امام موسی صدر به جای مانده که در آنها بحث شب قدر مطرح شده است. این سخنرانی‌ها و مقالات یک مجموعه را فراهم کرده است که به ما کمک می‌کند چیستی شب قدر و ماهیت آن را از زبان امام موسی صدر به عنوان یک فرد اسلام‌شناس بشنویم. خودم در طول چند سال گذشته که با این آثار آشنا شدم، شب قدری نبوده است که به سراغ این کتاب‌ها نروم و برای خودم یادداشت برندارم؛ به دلیل اینکه احساس کردم آنچه در فضای عمومی درباره شب قدر گفته و شنیده می‌شود خیلی وقت‌ها آن چیزی نیست که با حقیقت شب قدر تطابق داشته باشد. در نتیجه موجب می‌شود ما از شب قدر آن گونه که باید استفاده نبریم و بهره‌مند نشویم. از این حیث خدمت دوستان مؤسسه پیشنهاد شد طی یک جلسه به بحث شب قدر بپردازیم. عرایض بنده برای شما که قبلاً این مقالات را خوانده‌اید حاوی تکرار است و از این جهت از شما عذرخواهی می‌کنم؛ ولی در عین حال بخش‌هایی از آن لازم است دوباره بیان شود.

عضو هیئت‌ علمی و معاون پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه افزود: پیشنهاد می‌کنم همه شما قبل از شب قدر یک بار دیگر این 10 مقاله را مرور کنید. فکر کنم یک حس و حیات خاصی به شب قدر ما بدهد، اما موسی صدر همان‌گونه که اسمش نشان می‌دهد «امام» است و امام باید سبک و روش دینداری درست را به ما ارائه بدهد از جمله در مسئله شب قدر. امام موسی صدر سعی کرده است هم یک بحث معرفتی ارائه دهد و هم یک نوع نتیجه و کارکردی را از شب قدر به ما نشان دهد و از ما هم آن تأکید را طلب کند؛ چرا که اندیشه دینی امام موسی صدر اندیشه‌ای است که بدون کارکرد مفاهیم دینی را دنبال نمی‌کند. حالا ببینیم شب قدر حقیقی از نظر امام موسی صدر چیست و ما باید از آن دنبال چه کارکردی باشیم. در اندیشه امام موسی صدر اصل شب قدر رد نمی‌شود. بیان صریح قرآن این است که ما شبی داریم به نام شب قدر. شب قدر شبی است که مبارک است و برکت الهی در آن فراوان و لبریز است. شب قدر منزلت خاصی دارد. اینها محکمات قرآنی است که امام موسی صدر هم بر آنها تاکید می‌کند. شب قدر شب خاصی است و معادل هزار ماه است. هزار ماه بیش از ۸۰ سال می‌شود. برخی هزار ماه را به ۸۲ یا سه سال تعبیر کرده‌اند؛ اما برخی گفته‌اند وقتی می‌گویم هزار ماه یعنی خیلی زیاد.

پیغامی در ادامه تصریح کرد: شب قدر یک شب است که در آن اتفاق خاصی می‌افتد و این از تصریحات قرآن کریم است. در این شب خاص ملائکه و روح نازل می‌شوند و نازل شدن ملائکه مخصوص یک تاریخ خاص نیست بلکه هر سال اتفاق می‌افتد. در تفاسیر بر این معنا تأکید شده است که هر سال در این شب ملائکه می‌آیند و این گونه نیست که یک سال آمده باشند و دیگر نیایند. در مجموع شب قدر شب خاصی است. در شب قدر قرآن نازل شده است. اینها محکمات قرآنی است که در آن تردیدی وجود ندارد. با این وجود از همین ابتدا وقتی می‌گوییم شب قدر یک شب خاص است یک آسیب پیدا می‌شود. ما در دینداری خودمان معمولاً دچار این فرهنگ هستیم که سعی می‌کنیم از دین تصویری رمزآلود و دست‌نیافتنی برای خودمان درست کنیم و این گونه قداستی برای امر دینی درست کنیم. فکر می‌کنیم این‌گونه دین را به امری مهم خاص و ویژه تبدیل می‌کنیم. نه فقط در خصوص شعائر دین بلکه در خصوص خود حضرت رسول(ص) هم همین‌گونه است. برای مثال در قرآن کریم آمده است که برخی به پیامبر(ص) می‌گفتند تو چگونه پیامبری هستی که در بازارها راه می‌روی و همانند ما غذا می‌خوری. اینها دنبال این بودند که پیامبر را انسانی خاص و الوهی بدانند.

وی ادامه داد: متأسفانه می‌خواهیم از شب قدر نیز چنین تصویری درست کنیم؛ لذا وقتی بحث شب قدر مطرح می‌شود ذهنمان آماده است که از این شهر یک چیز عجیب و غریب بسازد و با آن ارتباط برقرار کند؛ مثلاً می‌گوییم تمام ذرات عالم در این شب متمایز و خاص هستند. تصریحات قرآنی را هم به تصور خود اضافه می‌کنیم؛ ولی عملاً یک برداشت طبیعی و فیزیکی از آن داریم؛ یعنی شب قدر را به لحظات خاصی تبدیل می‌کنیم که از غروب روز شب نوزدهم آغاز می‌شود و تا هنگام اذان صبح ادامه دارد. طبق این باور اگر در آن ساعات خاص قرار بگیریم برده‌ایم ولی اگر در آن ساعات قرار نگیریم باخته‌ایم. آن لحظه هم تکرارپذیر نیست. فراوان اتفاق می‌افتد که در شب قدر برای ما مهمان بیاید و ما از این امر ناخشنود می‌شویم یا مثلاً در شب قدر مریض می‌شویم و از این بابت ناراحت می‌شویم که نمی‌توانیم در شب قدر به عبادت بپردازیم. علت این ناراحتی این است که فکر می‌کنیم در شب قدر قرار است این اتفاق فیزیکی خاصی بیفتد و باید در آن لحظه حضور داشته باشیم. البته تصریحات قرآنی هم بر این معنا تأکید دارند که در شب قدر اتفاق خاصی می‌افتد و ملائکه نازل می‌شوند. با این حال این اتفاق تکوینی که در شب قدر می‌افتد مطابق آن تصوری که از آن داریم نیست. شب قدر شبی ویژه و خاص هست اما آن شبی نیست که ویژگی‌ای صرفا فیزیکی و خاص ثانیه‌ها و دقایق باشد. اکنون می خواهیم براساس اندیشه امام موسی صدر به تبیین این مسئله بپردازیم که چگونه شب قدر هم شب خاصی است با محدوده زمانی مشخص و هم شبی است که استمرار دارد. چگونه باید بین این دو نظر جمع کنیم.

وی افزود: از طرف دیگر انواع سؤالاتی وجود دارد که ذهن جوانان جویای پاسخگویی به آن است؛ مثلاً گفته می‌شود اگر شب قدر شب خاصی در دقایق خاصی است، خب وقتی در یک نیم‌کره زمین شب باشد در نیم‌کره دیگر روز است یا مثلاً سؤال می‌شود اگر به کره ماه رفتیم شب قدر را چگونه محاسبه می‌کنیم، بالاخره ملائکه به کره زمین می‌آیند یا به کره ماه می‌روند. این سؤالات فیزیکی که جوانان می‌پرسند ناشی از این پیش‌فرض فیزیکی است که ما به آنها داده‌ایم و شب قدر را یک امر مادی کرده‌ایم، در حالی که ظاهراً این گونه نیست. می‌خواهیم این مسئله را با هم مرور کنیم. نکته دیگری که باید عرض شود این است که در قرآن بیان شده است: «و ما ادریک ما لیله القدر؛ تو چه میدانی شب قدر چیست». این عبارت در چند جای قرآن آمده است و تذکری درباره این مطلب است که شما قدر شب قدر را نمی‌دانید؛ یعنی آن قدر ارزش شب قدر بالاست که شما نمی‌توانید آن را بفهمید و آن را لمس کنید؛ یعنی ارزش آن از عقل ما بیشتر است و خداوند باید آن را بیان کند و ما آن را نخواهیم فهمید.

پیغامی اظهار کرد: قطعاً ابعادی از شب قدر هست که تنها افراد خاص به آن دست پیدا می‌کنند. با وجود این قطعاً آن میزان از اهمیت شب قدر را که برای تربیت ما لازم است می‌توانیم درک کنیم. خداوند یک امر اسرارآمیز ایجاد نمی‌کند که نتوانیم آن را بفهمیم. با این توصیف آن بخشی را که از شب قدر برای ما لازم باشد می‌توانیم درک کنیم. شروع بحث از اینجاست که بدانیم شب قدر چه چیزی نیست. آنچه امام موسی صدر بر آن تأکید دارد تبیین این دیدگاه عامیانه است که گفته می‌شود شب قدر شب تعیین سرنوشت است. اگر بگوییم شب قدر شب تعیین سرنوشت است می‌توانیم فرض کنیم من در طول یک سال هر انسانی که می‌خواهم باشم اما در شب قدر سعی کنم سرنوشت خودم را عوض کنم. از سوی دیگر اگر در شب قدر خوابم ببرد تصور می‌کنم آن سال را از دست دادم و نمی‌توانم این امر را جبران کنم. همه این تصورات حقیقتاً به ما گفته شده است؛ یعنی مثلاً گفته شده اگر شب قدر از تو فوت شد روز عرفه بیا تا بتوانی بخشی از فضائلی را که ازدست تو رفته است به دست بیاوری. این تأکیدات از آن جهت بوده است که سعی کنید شب قدر را از دست ندهید، چراکه این شب شب مهمی است، اما این تأکیدات به این معنا نیست که اگر شب قدر را از دست دادید بدبخت می‌شوید. این گونه هم نیست؛ چراکه طبق اندیشه امام موسی صدر ما در دین نگاه جبری نداریم و اراده و اختیار انسان همواره اهمیت دارد.

وی در پایان بیان کرد: تعریفی که از انسان داریم اگر بریده از اراده و انتخاب باشد، اسلامی و الهی نیست یعنی عده‌ای آمده‌اند از شب قدر تفسیر قدری ارائه داده‌اند. قدریون کسانی هستند که به قضا و قدر قائل هستند و به این امر اعتقاد دارند که اراده و اختیار ما در سرنوشت ما تأثیری ندارد، بلکه ملائکه در آن شب  تقدیر ما را رقم می‌زنند. طبق این دیدگاه می‌توانم در طول سال آدمی بدی باشم اما در شب قدر به عبادت بپردازم و فرشتگان را فریب بدهم. طبق اندیشه امام موسی صدر این‌گونه نیست و باید آنچه را در روایات آمده است با اراده و اختیار انسان جمع بزنیم.

گزارش از مصطفی شاکری

انتهای پیام