گروه معدن: کارشناسان معتقدند با وجود اعمال تعرفه‌های جدید برق، همچنان یارانه پنهان برق یک درصد از مشترکین پرمصرف نسبت به مشترکین با مصارف حداقل، بیش از ۶۰ برابر است. کمبود برق در تابستان سال گذشته همه بخش‌های کشور و به‌ویژه بخش‌های تولیدی را با چالش روبه‌رو کرد و حتی صادرات به عراق نیز با کاهش شدید مواجه شد.

چنانچه ایران بخواهد به عنوان یک صادرکننده دائمی برق به کشورهای همسایه باقی بماند باید در فصل تابستان نیز برق این کشورها را تامین کند تا روند صادرات برق ادامه یابد. با توجه به ابعاد وسیع قطعی برق، مسئولان وزارت نیرو برای جلوگیری از بحران سال آینده برنامه‌ای را با عنوان برنامه «گذر از پیک ۹۸» تدوین کردند. بررسی این برنامه نشان می‌دهد که مهم‌ترین اقدام وزارت نیرو برای امسال، مدیریت مصرف با تمرکز بر مشترکین پرمصرف است که حجم آن ۱۵۰۰ مگاوات پیش‌بینی شده است‌ به همین دلیل این وزارتخانه طرحی را برای کنترل برق مشترکین پرمصرف به هیات‌دولت تقدیم کرد. با پیگیری وزارت نیرو هرچند که هیات‌وزیران در پایان اسفند‌ سال گذشته با اصلاح تعرفه برق پرمصرف‌ها موافقت کرد اما آنچه‌ تصویب شد با طرح اولیه این وزارتخانه فاصله زیادی داشت. به موجب مصوبه سال گذشته، به وزارت نیرو اجازه داده شد تا تعرفه برق همه مشترکین را به میزان ۷ درصد در کل سال افزایش دهد و در ۴ ماه فصل گرم نیز به کل بهای برق مشترکین خارج از الگو، ۱۶ درصد اضافه کند. این مصوبه هرچند اقدامی مثبت و گامی رو به جلو در جهت عدالت انرژی و مدیریت مصرف است اما نقاط ضعفی هم دارد که باید برطرف شود.

نبود الگوی درست برق
حامد عسگری، کارشناس صنعت برق در گفت‌وگو با ‌مهر با اشاره به اینکه یکی از نقاط ضعف تعرفه‌های جدید برق، ‌تعیین نشدن یک الگوی درست برق در هر اقلیم آب و هوایی است، گفت: برخی نمایندگان مجلس نیز با وجود توافق با افزایش تعرفه پرمصرف‌ها، نسبت به غیرمنطقی بودن الگوهای برق در استان‌های جنوبی کشور اعتراض کرده‌اند. هرچند که در مصوبه اصلاحی در ۲۴ اردیبهشت این مورد بهبود یافته اما ضروری است تا الگوی مصرف برق با شیوه ‌درست طراحی شود تا مردم اطمینان کنند که مقدار قابل‌توجهی از مشترکین داخل الگو قرار دارند.
وی افزود: هرچند که به لطف بارش‌های فراوان، امسال شاهد خاموشی برق مانند گذشته نیستیم اما باید توجه کرد که به علت رشد مصرف برق و تعهدات صادراتی، دست‌کم ۲۰۰۰ مگاوات کمبود برق در امسال وجود خواهد داشت. به همین دلیل ضروری است تا از راهکارهای متنوعی برای کاهش بحران برق استفاده کرد که به طور قطع‌ یکی از مهم‌ترین آنها، استفاده از ابزار تعرفه است. به گفته این کارشناس صنعت برق، کاهش مصرف برق با استفاده از ابزار تعرفه‌ای ویژه ایران نیست و در بسیاری از کشورهای دنیا مانند امریکا، مکزیک، برزیل، هند، کوبا، تاجیکستان، افریقای جنوبی و به‌ویژه برای مشترکین پرمصرف این اقدام تجربه شده است.

راه‌حل مقابله با چالش برق
با توجه به برنامه مقابله با خاموشی برق به نظر می‌رسد که برنامه‌های وزارت نیرو برای مقابله با بحران برق امسال متنوع است که البته به جز طرح افزایش نرخ برق مشترکین پرمصرف، همگی آنها نیاز به بودجه و مصوبه شورای اقتصاد دارند. از طرفی، بنا بر گفته مسئولان وزارت نیرو، مهم‌ترین این برنامه‌ها که مدیریت بخش پرمصرف خانگی بود مورد تصویب قرار نگرفت و مصوبه هیات‌وزیران با آنچه ‌مورد نظر بود، همچنان فاصله دارد. از سوی‌ دیگر، حتی با وجود تعرفه‌های جدید برق، یارانه پنهان برق یک درصد از مشترکین پرمصرف نسبت به مشترکین با مصارف بسیار حداقلی بیش از ۶۰ برابر و متوسط یارانه برق ۲۰ درصد از مشترکین پرمصرف نسبت به ۸۰ درصد مشترکین بیش از ۲.۵ برابر است. مشخص است که این شیوه قیمت‌گذاری کاملا‌ ناعادلانه بوده و منجر به مصارف بی‌رویه و به‌ویژه بحران برق در فصل تابستان هم می‌شود.
عسگری، کارشناس صنعت برق در ادامه اظهار کرد: پیشنهاد می‌شود تا الگوی مصرف برق برای هر اقلیم آب و هوایی طوری تعیین شود که ۸۰ درصد مشترکین داخل الگو بوده و تعرفه برق آنها بدون تغییر باقی بماند. اما در مقابل، مصارف مازاد بر الگوی مصرف برای ۲۰ درصد از مشترکین به نرخ خورشیدی خانگی محاسبه شود. الگوی مصرف برق به صورت دینامیک بوده و هر سال‌ شامل ۸۰ درصد مشترکین می‌شود‌ اما در عوض سطح آن به دلیل کاهش مصرف برق مشترکین، کاهش می‌یابد. به گفته وی، نخستین نتیجه این اقدام تغییر رفتار پرمصرف‌ها و در نتیجه، کاهش مصرف برق در تابستان است که مانع بروز مشکل جدی می‌شود. دوم اینکه این مشترکین همچنان به مصرف خود ادامه خواهند داد اما دست‌کم برق مازاد بر الگوی مصرف آنها از طریق نیروگاه‌های خورشیدی تامین خواهد شد. در نتیجه چالش برق نیز به حداقل می‌رسد.
عسگری تصریح کرد: اصلاح تعرفه برق به نرخ خورشیدی، انگیزه این مشترکین را برای نصب پنل خورشیدی چند برابر خواهد کرد زیرا در فصل تابستان برق مازاد خود را از پنل خورشیدی خود تامین خواهند کرد و در نتیجه از افزایش نرخ قبض مصون خواهند ماند و در دیگر ایام سال نیز با فروش برق خود به شبکه به نرخ خورشیدی، نرخ قبض آنها کاهش هم می‌یابد. به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تکرار چالش تامین برق در امسال و سال‌های آ‌ینده، علاوه‌بر استفاده از راهکاهای متنوع، تعرفه برق مشترکین پرمصرف واقعی شده و به تعرفه برق خورشیدی تغییر یابد.