بارندگی های روزهای آخر سال 97، سال جدید را برای بسیاری از خانواده های راز و جرگلانی به سالی بدل کرد که آوارگی و زندگی در چادر ماحصل آن بود.
اما چرا بارانی که سراسر لطافت و رحمت است خسارتی به وسعت تخریب چند هزار واحد مسکونی در این شهرستان مرزی داشته باشد؟
بر اساس آمار رسمی سرشماری سال 95 جمعیت شهرستان مرزی راز و جرگلان 70 هزار نفر است اما آمار غیر رسمی حکایت از وجود 100 هزار نفر جمعیت در این شهرستان دارد.

* خانه های خشت و گلی فروریخت
به گفته فرماندار راز و جرگلان، یکی از علل اصلی خسارت دیدن واحدهای مسکونی این شهرستان وجود بناهای خشت و گلی بی شماری است که مقاوم سازی نشده اند و مردم این منطقه از تسهیلات اعطایی بنیاد مسکن نیز برای مقاوم سازی آن استفاده نکرده اند.
محمد زارعی هدک در گفت و گو با ایرنا می گوید: 72 درصد از مردم این شهرستان که اهل سنت هستند، دریافت وام با بهره های حتی اندک را حرام می دانند.
وی می افزاید: بیشترین واحدهای مقاوم سازی نشده در بخش ترکمن نشین جرگلان قرار دارد و با توجه به اینکه این بخش بیش از دیگر نقاط شهرستان محل تمرکز و زندگی ترکمنان اهل سنت است، باورهای اعتقادی به آنها اجازه نمی دهد از این تسهیلات بانکی بهره ببرند.
وی با بیان اینکه اهل سنت بر این باورند که دریافت و پرداخت حتی یک ریال سود بانکی، حرام است، اظهار می کند: اهل تسنن این شهرستان مرزی، کم درآمد و بسیار محرومند و بر این اساس خود به تنهایی و بدون کمک گرفتن از بانک ها هم توان بازسازی و مقاوم سازی منازل خود را ندارند.
وی با بیان اینکه سیل اخیر به 4 هزار و 500 باب از واحدهای مسکونی این منطقه خسارتی 10 تا 100 درصدی وارد کرده، می گوید: تا سال قبل علما و آخوندهای ترکمن مردم را از دریافت وام های بانکی باسود، منع می کردند و بر این اساس این شهرستان کمترین آمار مقاوم سازی مسکن را در خراسان شمالی دارد.

* آشتی با تسهیلات مسکن
فرماندار راز و جرگلان در عین حال با اشاره به تلاش هایی که پس از سیل و تخریب ها برای آشتی دادن مردم این منطقه با عقود اسلامی ساخت مسکن صورت گرفته، آن را نتیجه بخش خواند.
زارعی هدک عنوان می کند: اکنون جوانترها کمابیش به دریافت تسهیلات تمایل یافته اند اما این آمار، زیاد نیست و زندگی مردم روستایی در خانه های نامقاوم مخاطره انگیز است و از سوی دیگر هزینه کرد برای خانه های خشت و گلی ثمر ندارد و دوباره با هر زلزله و سیلی، امکان تخریب وجود دارد.
وی با بیان اینکه بارش های رگباری موجب تخریب این واحدها شده است، اظهار می کند: 70 درصد واحدهای مسکونی راز و جرگلان نیاز به بازسازی دارد و اکنون با توجه به اعطای تسهیلات بانکی در قالب عقود مشارکتی و نیز اقداماتی که برای آشنایی مردم با این عقود از طریق علمای اهل سنت انجام شده، این مشکل در حال رفع شدن است.

* بهره بانکی حرام است
مشاور استاندار خراسان شمالی در امور اهل سنت و مدیر حوزه علمیه امانلی در جرگلان می گوید: اهل تسنن با توجه به عقایدی که دارند نمی توانند شرایط بانک را برای دریافت وام قبول کنند و از نظر ما بهره بانکی حرام است و تنها مجاز به پذیرفتن وام های قرض الحسنه و یا بدون بهره هستیم.
آخوند گلدی کمالی، با اشاره به مشارکت اهالی مناطق سنی نشین برای نوسازی و مقاوم سازی منازل، می افزاید: این طرح بر اساس عقود اسلامی و مشارکت مدنی شکل گرفته و علمای ما در محفل فقهی این موضوع را بررسی کردند که مشارکت مدنی از عقود بانکی است و اکنون عقد قرارداد اهالی سنی با بانکها، عقد شرعی و بدون اشکال است.

* بله به عقود اسلامی
در عین حال مدیر حوزه علمیه هدایتی ابریشم، نیز که از علمای صاحب نفوذ این منطقه است، می گوید: این عقد در قالب عقود اسلامی است اما اینکه به آن تسهیلات بانکی اطلاق می شود، نوعی واکنش در بین اهل سنت ساکن در راز و جرگلان به وجود آورده است.
آخوند خال محمد سرفراز با بیان اینکه شرایط این عقود کاملا اسلامی است، می افزاید: خود بنیاد مسکن هم به شرایط این عقود اشراف کامل ندارد و این عقود به شکلی معرفی می شود که برداشت درستی از آن نمی شود.
این عالم اهل تسنن عقیده دارد: برای افزایش رغبت مردم به بهره گیری از این تسهیلات، باید ذهنیت آنان از حرام بودن وام بانکی، با توضیح بند به بند مواد قانونی آن تغییر کند و این اتفاق با نشست های علما و مسئولان اندک اندک در حال رخ دادن است.

* کندی نوسازی مسکن در جرگلان
اگر چه پس از سیل های بهاری، کلنگ بازسازی خانه ها و آغاز اعطای تسهیلات مسکن روستایی در مناطق مرزی راز و جرگلان با حضور بزرگان اهل سنت جرگلان در روستای امانلی به زمین زده شد اما روند ثبت نام برای دریافت این تسهیلات به گفته مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان شمالی هنوز شتاب نگرفته است.
این در شرایطی است که راز و جرگلان کمترین آمار مقاوم سازی را در بین هشت شهرستان خراسان شمالی دارد.
این واقعیت را که نزدیک به 80 درصد از روستاییان راز و جرگلان در واحدهای مسکونی فرسوده و غیرمقام سکونت دارند، مدیر بنیاد مسکن در شهرستان های بجنورد و راز و جرگلان نیز تایید کرده و می گوید: 14 هزار و 733 واحد مسکونی در 72 روستای را زو جرگلان وجود دارد که 11 هزار و 900 واحد آن فرسوده و نیازمند مقاوم سازی است.
وی به تعداد متقاضیان دریافت وام مسکن نیز اشاره کرده و می گوید: از ابتدای اجرای طرح پرداخت تسهیلات مقاوم سازی به روستاییان، تنها سه هزار و 423 متقاضی در راز و جرگلان به بانک معرفی شده اند که از این تعداد برای 2 هزار و 200 واحد پایان کار صادر شده است.
مدیر بنیاد مسکن راز و جرگلان معتقد است، مصالح ساختمانی به کار رفته در ساخت واحدهای مسکونی منطقه، نامناسب است و البته مراکز نگهداری دام روستاییان وضعیت بدتری دارد و تخریب این واحدها نیز در سیلاب های اخیر بیش از حد انتظار بوده است.
رضا جبار ایمانی با بیان اینکه همه واحدهای سیلزده می توانند در قالب عقود اسلامی، تسهیلات ساخت مسکن دریافت کرده و محدودیتی در این مورد وجود ندارد، می افزاید: روند ثبت نام برای دریافت تسهیلات البته نسبت به قبل بهتر شده است.
آنچه در تخریب سیلاب های اخیر دیده شد نشان می دهد که مرمت های گاه و بیگاه منازلی که زندگی در آنها ایمن نیست، سودبخش نبوده و بنای خشت و گلی باید تخریب و با مصالح جدید تجدید بنا شود.
استاندار خراسان شمالی نیز در بازدید از مناطق سیلزده این شهرستان با اشاره به خشت و گلی بودن منازل این منطقه، تاکید داشت که خانه های آسیب دیده نباید مرمت شود بلکه باید تخریب و نوسازی شود تا در آینده اگر اتفاقی مانند سیل و زمین لرزه روی داد دامنه خسارت و تخریب منازل گسترده نشود.
خراسان شمالی با دارا بودن 863 هزار نفر جمعیت در شمال شرقی کشور قرار دارد.
شهرستان مرزی راز و جرگلان با 70 هزار نفر جمعیت در فاصله 120 کیلومتری مرکز این استان واقع است و بیشترین تمرکز جمعیتی اهل سنت را دارد.
ب/5132