صاحب‌خبر -

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:

ام المؤمنین حضرت خدیجه (سلام الله علیها) همسر پیامبر اکرم(ص) شخصیت بزرگی است که جایگاه علمی، معنوی و خدمات خالصانه ایشان به اسلام، آنچنان که باید و شاید در میان عموم  جامعه اسلامی شناخته نشده است.

جا دارد که در جامعه اسلامی ما هر ساله کنگره ها و بزرگداشت هایی در عظمت این بانوی عالیقدر برگزار گردد و محققین بزرگوار نیز دست به قلم برده و کتاب های محققانه، جامع، عمیق و دقیقی درباره ابعاد مختلف زندگی ایشان بنویسند.

بر وعاظ، خطبا و اصحاب رسانه نیز لازم است که در معرفی شخصیت این بانوی با عظمت ــ که حق عظیمی بر اسلام و مسلمین دارد ــ اهتمام بیشتری نموده و با سخنرانی، ساخت فیلم و انتشار نشریه به تجلیل از ایشان بپردازند تا نام و یاد ایشان بیش از پیش در میان جامعه اسلامی رواج یابد. 

به مناسبت دهم ماه مبارک رمضان و سالروز وفات آن بانوی بزرگ، نوشته زیر به خوانندگان ابنا تقدیم می گردد:

   

**   ام‌ المؤمنین خدیجه(س) ؛ محبوب‌ترین همسر پیامبر(ص)   **

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
️ به قلم: حسن طالبیان شریف
(دانش آموخته حوزه علمیه مشهد مقدس)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* ولادت 

تاریخ دقیق ولادت حضرت خدیجه(س) را نمی توان به طور دقیق معین نمود؛ زیرا سن ایشان هنگام ازدواج با پیامبر اکرم(ص) مختلف ذکر شده است. اما به نظر می رسد با توجه با قراین و شواهد قوی تر، تقریبا هم سن پیامبر(ص) بوده اند. بنابراین، در حدود "عام الفیل" متولد شده باشند، یعنی حدود چهل سال قبل از بعثت و پنجاه و سه سال قبل از هجرت.

* پدر و مادر

پدر ایشان «خویلد بن اسد» از شخصیت های محترم و ارزشمند قبیله قریش بود. او بزرگ طایفه خویش بود و در برخی جنگ های پیش از اسلام، ریاست جنگ قبیله "بنی اسد" را عهده دار می شد. هنگامی که «تبع» می خواست حجرالاسود را با خود ببرد با او مخالفت نمود و با او به نزاع برخاست.

مادرش «فاطمه بنت زائدة» نام داشت؛ بانویی با فضیلت که در عظمت او همین بس که در دامن خود شخصیت با عظمتی چون خدیجه کبری(س) را تربیت نموده است.

در زمان جاهلیت که زنان آلوده به بی عفتی می شدند حضرت خدیجه، دختری پاکدامن و عفیفه بود که به او "طاهرة" لقب داده بودند. از دامن پدر و مادر پاک و عفیف است که دختری عفیفه و طاهره به وجود می آید.

* دوران کودکی و نوجوانی

حضرت خدیجه در خانواده ای اینچنین دوران کودکی و نوجوانی خویش را سپری نمود و به دلیل موقعیت پدر، دختر نیز دارای شخصیت و منزلت اجتماعی بالایی بود.

حضرت خدیجه خواهری به نام «هالة» داشت. دوران کودکی ایشان همراه با خواهرش هالة سپری شد.

* کمالات کم نظیر حضرت خدیجه(س) در جوانی و قبل از ازدواج

خدیجه کبری(س) دختری خوش استعداد، سالم وقوی بود. از هوش، درایت، عقل و فهم بسیار بالایی برخوردار بود تا آنجا که به "عقیله قریش" معروف شد.

در دوران جاهلیت که زمینه انواع آلودگی های معنوی برای نوجوانان و جوانان فراهم بود، ایشان از همه آن آلودگی ها فاصله می گرفت؛ لذا در همان زمان جاهلیت در میان دختران و بانوان به "طاهرة" یعنی پاکدامن و عفیفه معروف و مشهور بود.

حضرت خدیجه(س) همچنین به مکارم اخلاق مزین بود. متین، با وقار، مهربان و خیرخواه مردم بود.

* دین حضرت خدیجه(س) پیش از اسلام

درباره دین حضرت خدیجه(س) روایات متفاوتی وجود دارد. از پاک منشی و طهارت آن حضرت می توان فهمید که آن بزرگوار پیرو یکی از ادیان الهی بوده و به احکام و اخلاقیات آن دین نیز پایبند بوده است. ضمن اینکه که او از کسانی بود که انتظار ظهور پیامبر جدید را می کشید و همیشه از «ورقه بن نوفل» و دیگر علماء، جویای نشانه های نبوت می شد.

بنابراین درباره دین آن حضرت دو احتمال وجود دارد:

1. اینکه حضرت خدیجه ــ مانند حضرت ابوطالب(ع)، عبدالله(ع)، عبدالمطلب(ع) و نیاکان پیامبر اکرم(ص) ــ بر مکتب حنیف و دین توحیدی حضرت ابراهیم(ع) بوده است.

2. اینکه در هنگام بت پرستی اکثر مردم مکه و عربستان، ایشان مسیحی و پیرو پیامبر خدا حضرت عیسی(ع) بوده است.

«علامه مجلسی» احتمال دوم را بیان می کند.

نبوت حضرت عیسی علیه السلام جهانی بود و برشرق و غرب عالم مبعوث بود. وظیفه عموم مردم در دنیا پذیرفتن آیین مسیحیت و التزام به فرامین حضرت عیسی علیه السلام بود تا نبوت پیامبر اسلام در عربستان  آشکار گردد. حضرت عیسی علیه السلام به پیروان خود بشارت آمدن پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه واله را داده بود و مردم مؤمن و متدین مسیحی از این بشارت اطلاع داشتند. حضرت خدیجه نیز به آیین مسیحیت مومن و متدین بود و از این بشارت مطلع بود. ایشان خود کتابهای آسمانی را مطالعه کرده و به محتوای آن آگاه بود و منتظر نبوت آنحضرت بود تا به ایشان ایمان آورده و از ایشان حمایت و پیروی نماید.

* موقعیت برجسته اقتصادی

حضرت خدیجه با هوش و درایت بالایی که داشت به امر تجارت اشتغال ورزید. ایشان در تجارت "معامله مضاربه" می نمود؛ یعنی سرمایه تجاری به تجار می داد که آنها با آن کار می کردند و سهم حضرت را پرداخت می کردند.

به خاطر صداقت، راستی، تدبیر و درایت بالای تجاری و داشتن موقعیت و منزلت اجتماعی بتدریج ثروت حضرت خدیجه(س) توسعه یافت تا آنجا که از تجار بزرگ قریش گردید و در مکه از نظر ملک و املاک و ثروت برتر شد.

ایشان در مکه، خانه گران قیمت و وسیعی داشت با تمام امکانات و همراه با غلامان و کنیزان فراوان. اکثر مردم مکه از ایشان سرمایه تجاری گرفته و به تجارت می پرداختند؛ تا آنجا که نوشته اند وکلا و نمایندگان و کسانی که با ایشان قرارداد تجاری داشتند  در بلاد مختلف مانند مصر، حبشه و شام و ... به تجارت مشغول بودند و در مجموع 80 هزار بار شتر محموله تجاری ایشان را حمل می نمودند.

* خواستگاران بزرگ عرب و جواب منفی

ایشان هنگامی که به سن  جوانی و ازدواج رسید تجار بزرگ  و ثروتمندان بزرگ عرب مکه و بلاد دیگر به خواستگاری ایشان آمدند اما به همه جواب منفی داد.

از جمله خواستگاران معروف ایشان «ابوجهل»، «عقبة بن ابی معیط»، «صلت بن شهاب» و «ابوسفیان» بودند. ابن ابی معیط و صلت بن شهاب آنقدر ثروتمند بودند که 400 غلام و کنیز داشتند و به خواستگاری ایشان آمدند؛ ولی جواب منفی شنیدند.

* سفر تجاری پیامبر و ازدواج با حضرت خدیجه

پیامبر اکرم(ص) که جوانی رشید، امین، شجاع و با درایت بوده، به مکارم اخلاق نیز آراسته بودند برای اولین بار برای سفر تجاری به حضرت خدیجه(س) مراجعه کرده و به عنوان مضاربه، سرمایه تجاری از ایشان خواستند. هر دو بزرگوار از قبیله قریش و با یکدیگر فامیل بودند و واسطه این درخواست نیز «حضرت ابوطالب علیه السلام» عموی پیامبر و بزرگ قبیله قریش بود.

حضرت خدیجه(س) قبول نمود و به ایشان سرمایه تجاری زیادی داد. وی همچنین تعدادی از خادمان خویش را همراه ایشان فرستاد تا گزارش کارهای تجاری و امور معنوی پیامبر(ص) را گزارش دهند.

حضرت رسول در این سفر تجاری بسیار خوش درخشیدند و معجزات و کرامات زیادی از ایشان ظاهر شد. غلام و خادم مخصوص حضرت خدیجه(س) گزارش کارها و معجزات و کرامات ایشان را به حضرت منتقل نمود.

حضرت خدیجه(س) از کاهنان و برخی از علمای یهودی و مسیحی  شنیده بود که تورات و انجیل خبر داده اند که بزودی پیامبری در جزیرة العرب مبعوث می گردد. لذا وقتی آن بزرگوار این معجزات و کرامات را شنید یقین نمود که ایشان همان پیامبر آخرالزمان و بهترین پیامبران الهی است که انبیاء به آمدن ایشان بشارت داده اند.

* ازدواج حضرت خدیجه(س) با پیامبر(ص)

در نتیجه دیدن آن امانتداری و شنیدن آن بشارت ها، حضرت خدیجه(س) خود پیشقدم شد و با میل و رغبت، پیشنهاد ازدواج با پیامبر اکرم(ص) را مطرح نمود.

عموهای پیامبر پس از شنیدن این خبر شادی بخش که در نوع خود بی نظیر بود، شگفت زده شدند و عمه‌های آن حضرت نیز با شنیدن خبر این پیشنهاد از سوی بانوی حجاز، در بهت و حیرت فرورفتند. آنها به اقامتگاه بانوی حجاز شتافتند و او را از پدرش «خویلد» یا عمویش، برای پیامبر خواستگاری کردند. عقد ازدواج ایشان را حضرت ابوطالب علیه السلام خواندند و این چنین، پیوندی آسمانی محقق شد که سرنوشت بشریت را مشخص کرد.

پیامبر(ص) در هنگام ازدواج، جوانی 25 ساله بودند؛ اما درباره سن حضرت خدیجه(س) اختلاف نظر وجود دارد. طبق نظر برخی از محققین ــ و بر خلاف آنچه بین مردم مشهور است ــ حضرت خدیجه در سن 25 سالگی یا کمتر از 25 سال با پیامبر(ص) ازدواج کردند.

برخی از محققین نیز ادعا نموده اند که «ابن عباس» پسر عموی پیامبر سن ازدواج حضرت خدیجه(س) با پیامبر(ص) را 28 سالگی ذکر نموده است.

همچنین درباره اینکه آیا حضرت خدیجه پیش از ازدواج با پیامبر(ص) ازدواج دیگری نیز داشته، اختلاف نظر است. طبق نظر مختار نویسنده، اولین و آخرین ازدواج حضرت خدیجه، با پیامبر(ص) بوده است و در موقع ازدواج با ایشان باکره بوده اند.

* فرزندان حضرت خدیجه(س) و پیامبر(ص)

طبق آیات قران و روایات رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام و نظر مورخین، تمام فرزندان پیامبر(ص) به غیر از جناب ابراهیم از حضرت خدیجه بودند. در قرآن تصریح دارد که پیامبر(ص) دارای چندین دختر بوده اند.

آیه قران خطاب به پیامبر چنین است: ﴿يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ المُؤمِنين...﴾ یعنی: ای پیامبر به زنان و دخترانت و زنان مؤمنان بگو... (سوره احزاب، آیه 59). در لغت عرب، "بنات" به بیش از دو دختر دلالت دارد. در روایات اهل بیت(ع) نیز ذکر شده است که پیامبر اکرم(ص) چندین دختر داشته اند.

امام صادق علیه السلام فرمودند: "تمام فرزندان پیامبر غیر از ابراهیم که از «ماریه قبطیه» بود از حضرت خدیجه متولد شدند".

دختران ایشان عبارتند از: «زینب»، «ام کلثوم»، «رقیة» و «حضرت فاطمه زهراء(س)» و دو پسر ایشان عبارت بودند از «قاسم» و «عبدالله» که هر دو در کودکی وفات کردند.

پیامبر اکرم(ص) درباره امتیازات حضرت خدیجه(س)، خطاب به «عایشه» فرمودند: "ایشان بسیار شوهردوست بود؛ فرزندان متعددی برایم آورد؛ قاسم و عبدالله و زینب، ام کلثوم و رقیه و فاطمه فرزندان من از همسرم خدیجه هستند".

* شدت علاقه پیامبر(ص) به حضرت خدیجه(س)

حضرت خدیجه(س) بسیار پیامبر(ص) را دوست داشت و عاشق ایشان بود. پیامبر نیز ایشان را بسیار دوست داشته و عاشق ایشان بودند.

تا زمانی که حضرت خدیجه(س) زنده بودند پیامبر(ص) با زن دیگری ازدواج نکردند. بعد از رحلت ایشان، پیامبر(ص) با چند بانوی دیگر ازدواج کردند؛ ولی هیچکدام نتوانستند جای خدیجه را در قلب پیامبر باز کنند. پیامبر در میان همسران خود کسی را مانند حضرت خدیجه دوست نداشتند و همیشه ذکر خیر ایشان را داشتند. عایشه می گوید: "هرگاه می خواستم نزد پیامبر قرب بیشتری به دست بیاورم از خدیجه تعریف می کردم".

* بعثت پیامبر(ص) و واکنش  حضرت خدیجه به ایشان

حضرت خدیجه(س) قبل از ازدواج با پیامبر اسلام به نبوت ایشان اعتقاد داشت و به همین علت با ایشان ازدواج نمود و منتظر اعلان دوران نبوت و بعثت پیامبر(ص) بود تا او را یاری و حمایت نماید. لذا بعد از بعثت، اولین زنی بود که به پیامبر(ص) اسلام آورد.

علامه مجلسی رحمه الله علیه در کتاب "حیوة القلوب" می نویسد: در احادیث متواتر از عامه و خاصه نقل شده است که اولین کسی که از مردان به رسول خدا ایمان آورد حضرت علی بن ابی طالب و اولین کسی که از زنان به رسول خدا ایمان آورد حضرت خدیجه بود. هنگامی که پیامبر اسلام نبوت خود را اعلام نمودند حضرت خدیجه بلافاصله تصدیق نمود و فرمود: سالهاست به نبوت شما اعتقاد دارم و حالا نیز اظهار می کنم. او با تمام وجود و از صمیم قلب نبوت پیامبر را باور داشت و در نهایت یقین بود. لذا با جان و دل و با تمام قدرت و توان از نبوت پیامبر حمایت و دفاع می نمود. ایشان ثروت عظیم خود را در راه گسترش اسلام صادقانه تقدیم نمود؛ از آبرو و موقعیت اجتماعی خویش هزینه کرد؛ زخم زبان ها و توهین ها را از سوی مشرکین و کفار قریش تحمل نمود، تا پیامبر(ص) و اسلام پیشرفت نماید. او محبت و اخلاصی عجیب به خدا و پیامبرش داشت و کاملا مطیع خدا و رسول بود. فرزندان خود را نیز فدایی و دلباخته و عاشق پیامبر(ص) و اسلام تربیت نمود.

* عظمت حضرت خدیجه(س) در نزد خدا و  پیامبرش

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "جبرئیل به من گفت که از طرف خدا و من به خدیجه سلام برسان". هر گاه جبرئیل خدمت پیامبر(ص) می رسید و حضرت خدیجه حاضر نبود جبرئیل، به پیامبر می گفت: "سلام من را به خدیجه برسانید".

آری؛ موقعیت خدیجه آنچنان اوج می گیرد که خدا و ملک مقرّبش به او سلام می رسانند. 

علامه مجلسی می نویسد: احادیث متواتر دلالت دارد بر اینکه رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: "بهترین زنان بهشت عبارتند از: خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و مریم دختر عمران و آسیه همسرفرعون".

رسول خدا خطاب به حضرت خدیجه فرمودند: "تو در بهشت نیز همسر من خواهی بود".

* وفـات

ام المؤمنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) پس از یک عمر خدمت خالصانه به پیامبر(ص)، اسلام و مسلمین در روز دهم ماه مبارک رمضان سال دهم بعثت (سه سال قبل از هجرت) رحلت نمودند.

پیامبر(ص) از رحلت حضرت خدیجه(س) بسیار غمگین و متأثر شدند. ایشان شخضاً حضرت خدیجه(س) را غسل داده، برای ایشان طلب مغفرت نموده و او را در قبرستان "حجون" مکه در نزدیکی قبر حضرت ابوطالب(ع) به خاک سپردند.

مدتی قبل از رحلت حضرت خدیجه(س)، وفات حضرت ابوطالب علیه السلام عموی بزرگوار پیامبر اتفاق افتاده بود که پیامبر از رحلت ایشان نیز بشدت متأثر شده بودند. لذا فقدان این دو یار و یاور بسیار خالص پیامبر در فاصله نزدیک زمانی بر روح مطهر و لطیف پیامبر(ص) بشدت تأثیر گذاشت و حضرت سال فوت دو این بزرگوار را "عام الحزن" نامیدند، یعنی "سال غم و اندوه".

* نسل پیامبر(ص) از حضرت خدیجه

همانطور که نوشتیم، در میان همسران پیامبر(ص) تنها حضرت خدیجه (سلام الله علیها) از ایشان دارای فرزند شدند.

پس نسل پیامبر گرامی(ص) از حضرت خدیجه(س) و آنهم از دختر با عظمت ایشان حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است که با امیرالمؤمنین علی(ع) ازدواج نموده و نسل پیامبر از ایشان به یادگار مانده است؛ ﴿بسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ؛ إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَر؛ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ؛ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَر﴾.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منابع:

ـــ بحار الانوار ؛ علامه مجلسی، جلد 16 (از ابتدای کتاب بحث فضایل حضرت خدیجه و ازدواج ایشان با پیامبر(ص)).
ـــ حیوة القلوب ؛ علامه مجلسی، جلد 2 (زندگانی پیامبر اسلام، باب پنجم، که به فضایل حضرت خدیجه و مباحث مربوط به ایشان اختصاص دارد).
ـــ سفینة البحار ؛ جلد 2.
ـــ وفاة الصدیقة الزهراء(علیها السلام) ؛ سید عبدالرزاق الموسوی المقرم.

................................
پایان پیام/ 167

∎​