به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ «توسعه» فرآیندی است که متناسب با فرهنگ بومی کشور تعریف می شود و تمامی جوامع به دنبال دستیابی به آن هستند. برای رسیدن به این مهم و پایداری آن، باید به جنبه های مختلف یک کشور توجه کرد تا نیازهای انسان را با استفاده از منابع و بدون آسیب رساندن به ثبات نظام‌ ها برطرف کرد.

توسعه پایدار راه حل هایی را برای الگوهای ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارایه می‌دهد تا بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه‌های زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بی‌رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان‌های جلوگیری کند.

این مقوله که از دهه 90 میلادی بر آن تأکید شد، جنبه‌ای از توسعه انسانی، در ارتباط با محیط زیست و نسل‌های آینده است. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیت‌های انسانی محسوب می‌شود. توسعه پایدار در حالی که لازمه بهبود و پیشرفت است، اساس بهبود وضعیت و رفع کاستی‌های اجتماعی و فرهنگی جوامع پیشرفته را نیز فراهم می‌آورد و موتور پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع به ویژه کشورهای در حال توسعه را به حرکت در می آورد.

بنابراین برای محقق شدن توسعه پایدار باید تمامی عوامل توسعه و شاخص های تاثیر گذار را مورد توجه قرار داد. بهبود کیفیت زندگی و رفاه از جمله مباحثی هستند که در این مقوله جایگاه ویژه ای دارند. رفاه اجتماعی برای آحاد مردم جامعه با بحث «اشتغال» درآمیخته است، چرا که داشتن شغل مناسب یکی از بهترین راه های بهبود کیفیت زندگی به شمار می رود. در بحث توسعه پایدار باید اشتغال موجود حفظ و اشتغال جدید نیز ایجاد شود. به هر حال مساله اشتغال و قطب مخالف آن بیکاری یکی از مسایل و معضلات اساسی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه محسوب می شوند و ایران هم از این امر جدا نیست و سال هاست برای حل بحران بیکاری و ایجاد اشتغال تلاش می کند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به منظور واکاوی و تحلیل بیشتر معضل بیکاری و پیامدهای آن با «افسانه مظفری» استاد و عضو هیات علمی دانشگاه و جامعه شناس علوم اجتماعی به گفت وگو پرداخت.

** معضل بیکاری فارغ التحصیلان
مظفری با تبیین و تعریف مفهوم بیکاری گفت: در کشور ما ابهاماتی در ارتباط با تعریف بیکاری وجود دارد و افراد کمابیش بر این تصور استوارند که فرد بیکار باید به‌صورت فعال به‌دنبال شغل باشد و فردی که دنبال کار نمی‌گردد بیکار نیست. همچنین باید دانست که ما مجموع جمعیت شاغل و بیکاران را جامعه نیروی کار می دانیم.

آیا هفته‌ای یک ساعت کار، اشتغال محسوب می شود؟ آیا سربازان، دانشجویان، زنان خانه‌دار و داوطلبان سازمان‌های غیرانتفاعی شاغل به‌حساب می‌آیند؟ آیا به فردی بدون دستمزد در بنگاه اقتصادی خانوادگی فعالیت داشته باشد، بیکار گفته می شود؟ آیا افرادی که در خانه نشسته‌اند، کار نمی‌کنند و به‌دنبال کار هم نمی‌گردند، بیکار هستند؟ طبق آمارهای رسمی‌ و غیررسمی، میزان بیکاری در کشور ما به‌حدی است که از میانگین جهانی بسیار بالا‌تر و این مقوله از معضلا‌ت جامعه به‌شمار می‌رود.

این استاد دانشگاه با اشاره به بحران بیکاری در میان اقشار تحصیل کرده کشور بیان داشت: هر چند دامنه بیکاری، همه اقشار اجتماعی را دربرمی‌گیرد اما بیکاری فارغ التحصیلا‌ن در سطوح مختلف تحصیلی یکی از معضلات مهم به شمار می رود. جوانان به قصد کسب تخصص علمی در زمینه مورد علاقه خود و پس از آن با هدف دستیابی به شغل مورد علاقه، ادامه تحصیل می دهند و چون سال ها وقت و انرژی را معطوف به مقوله یادگیری می کنند، بنابراین توقع درستی هم برای یافتن شغل مناسب دارند.

بیشتر مشاهده می شود که جوانان به دلیل نیافتن شغل مناسب، بهترین راه حل را مهاجرت به کشورهای دیگر می دانند و در صورتی که تخصص این قشر تحصیلکرده با مهارت و تجربه هم همراه باشد، همان «فرار مغزها» اتفاق می افتد. در واقع نبود شغل مناسب و درخور شان و منزلت برای نیروی کار تحصیلکرده که سرمایه انسانی و ثروت حقیقی کشور به شمار می آیند، آنها را به فکر یافتن کار و شغل مناسب در خارج از کشور وادار ساخته است.

همچنین بسیاری از افراد تحصیلکرده در کشور به حرفه های غیر تخصصی و کارهایی که به مهارت هایی نیاز ندارد، روی می آورند و این گرایش در جامعه ای مثل جامعه ما که سال ها درگیر جنگ بوده و امروز نیز در حال مقابله با تحریم هاست و باید به نیروی انسانی خلاق، متخصص و کارآفرین بیشترین بها و ارزش را بدهیم، نه تنها راهکار مناسب برای حل مشکل بیکاری نیست، بلکه به رشد اقتصادی و برآوردن نیازهای اجتماعی نیز کمک نخواهد کرد. بی‌توجهی به جایگاه نیروی انسانی در چرخه‌های صنعت و تولید و خدمت رسانی موجب می‌شود ظرفیت‌های انسانی بدون هیچ‌گونه مدیریتی مورد بی‌توجهی قرار بگیرند که این امر نیازمند مدیریت صحیح منابع انسانی است.

** بیکاری و تاثیرات فردی و اجتماعی آن
این عضو هیات علمی دانشگاه به تاثیرات درونی و بیرونی معضل بیکاری اشاره کرد و افزود: بیکاری، وضعیتی است که تمام افراد در جست وجوی کار با وجود داشتن توان، قدرت و استعداد به یافتن شغل موفق نمی شوند. بیکاری اثرات فردی و اجتماعی زیادی روی شخص و خانواده و حتی محیط برجای می گذارد و می تواند شخص را گوشه گیر، ترسو، غیرفعال، بی انگیزه و سرخورده کند و حتی زندگی فرد را به نابودی و تباهی بکشاند.

بیکاری عموما با فقر و محرومیت فرد از رفاه، آسایش و امکانات مادی همراه است و سبب می شود که شخص بیکار، خود و خانواده را در یک محرومیت قرار دهد. این مساله می تواند طی زمان متمادی آرامش روحی و روانی شخص و خانواده وی را مختل سازد. چنانکه بر پایه گزارش ها بیکاری گاهی علاوه بر مواردی که عنوان شد، باعث گرایش فرد به جرم و جنایت، اعتیاد و فرار از کشور به طور غیرقانونی و حتی قانونی شود و همه این موارد سبب ایجاد مشکلات بسیاری در راه توسعه جوامع خواهد شد.

**‫ آمارهای بیکاری‎
وی در ارتباط با آمارهای رسمی ارایه شده در زمینه بیکاری در کشور یادآور شد: اگرچه بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور در پاییز 1397 خورشیدی افزایش 0.6 درصدی این شاخصه را نسبت به فصل مشابه سال گذشته نشان می‌دهد اما همچنان معضل بیکاری گریبان بسیاری از افراد جامعه به ویژه جوانان را گرفته است. در کشور ما با توجه به گزارش مرکز آمار ایران از نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار در پاییز 1397 خورشیدی، بررسی نرخ بیکاری افراد ١٠ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که 11.7 درصد از جمعیت فعال کشور بیکار بوده‌اند و در برخی از استان های مختلف کشور، درصد بیکاری تا 40 درصد هم رسیده است.

همچنین آمارها در 1397 خورشیدی بیان می کنند که جمعیت بیکار کشور با 56 هزار و 374 تن افزایش به سه میلیون و 159 هزار تن رسیده و نرخ بیکاری در جمعیت 10 ساله و بیشتر در پاییز این سال برای فارغ التحصیلان دانشگاهی 18.3 درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نکرده است. البته این نرخ در پاییز 97، برای مردان 13.4 درصد و برای زنان 27.9 درصد بوده که نشان دهنده افزایش بیکاری در گروه فارغ التحصیلان زن است.

با توجه به آمارها، بیش از سه میلیون بیکار در کشور وجود دارد و سالیانه 800 هزار نیروی متقاضی کار جدید به این آمار افزوده و وارد بازار کار می‌شوند که بر این اساس فراهم کردن فرصت های شغلی مناسب برای جوانان جویای کار و تحصیل کردگان دانشگاهی امری ضروری به شمار می‌رود. البته دولت در برنامه ششم توسعه، مکلف شده است نرخ بیکاری را تا چشم‌انداز 1400 به 8.6 درصد کاهش دهد و با اجرای طرح اشتغال روستایی و عشایری و طرح ساماندهی فارغ التحصیلان بیکار به عنوان 2 هدف مهم در حوزه اشتغال در جهت مقابله با بیکاری گام بردارد و البته سه راهکار مهم یعنی انبساط در تقاضا، انقباض در عرضه و انعطاف در محیط و پرداخت بیمه بیکاری را هم در کاهش بیکاری عنوان می کند.

** علل و عوامل اصلی بیکاری
مظفری در ادامه افزود: کارشناسان اقتصادی و اجتماعی معتقدند، علل بیکاری جوانان به عوامل مختلفی بستگی دارد که از آن جمله می توان به نوسانات اقتصادی، توزیع نامناسب درآمد و امکانات، عدم جذب نیروی کار در مراکز تولیدی و صنعتی، نبود تناسب میان آهنگ رشد جمعیت و فرصت های شغلی، ضعف قوانین و مقررات، اتخاذ برخی سیاست های نادرست، فقدان آموزش های متناسب با نیاز بازار کار، توجه نکردن به فرهنگ کار و نبود آموزش های لازم برای کارآفرینی اشاره کرد.

**راهکار برون رفت از چالش بیکاری
این استاد دانشگاه در ارتباط با راهکارهای مقابله با معضل بیکاری گفت: با توجه به اینکه بیکاری به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است، همه مردم، مسوولان و سیاست گذاران باید برای حل آن تلاش و به راهکارهای پیشنهادی به جدیت توجه کنند. همچنین بایستی برای برون رفت از این بحران اجتماعی و اشتغالزایی در جامعه به کارآفرینی و سرمایه گذاری روی آورد.

سرمایه گذار و کارآفرین لازم و ملزوم یکدیگرند و در کنار هم می توانند باعث اشتغالزایی شوند. در واقع سرمایه گذار نیاز به نیروی انسانی ماهر، متخصص، تحصیلکرده و کارآفرین دارد تا بتواند چرخه اقتصادی سرمایه را به چرخش درآورد. مدیریت منابع انسانی، حمایت از کارآفرینی و کارآفرینان به ویژه جوانان خلاق و خوش فکر برای ایجاد و توسعه کسب و کارهای کوچک و بزرگ از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

امروزه دولت‌ها و سازمان‌ها به کارآفرینی اهمیت زیادی می‌دهند و راه شکوفایی اقتصادی را در گرو توسعه کارآفرینی می‌دانند و کارآفرین به عنوان نیروی محرکه اصلی، مورد توجه قرار گرفته شده است. در نظام اقتصادی، نوآوران، صاحبان فکر و ایده، سرمایه‌های اصلی یک بنگاه اقتصادی و از عوامل اصلی توسعه پایدار محسوب می‌شوند. ساختار اقتصادی دنیای کنونی با گذشته تفاوت اساسی پیدا کرده است، اگر دیروز ثروتمندترین افراد آنهایی بودند که منابع مالی بیشتری در اختیار داشتند، اینک ثروتمندترین مردم دنیا افرادی دانش مدار و کارآفرین هستند و به جرات می توان گفت توسعه اقتصادی دنیای امروز بر پایه خلاقیت کارآفرینان و دانش و نوآوری آنها استوار شده است و چنین دانش و اقتصادی «اقتصاد دانش محور» به شمار می رود.

این جامعه شناس در ادامه افزود: بنابراین لازمه رشد اقتصادی توسعه مراکز تولید دانش، فناوری و مهارت‌های فنی است. کارآفرینی موجب افزایش و ایجاد سرمایه و سبب ارتقای فعالیت های اقتصادی، ایجاد شغل، ثروت و درآمد می شود و محصولات، خدمات، روش ها، سیاست ها، افکار و راهکارهای نو برای حل مشکلات جامعه ارایه می دهد.

این مقوله عامل تقویت و تکامل صنایع داخلی است و زمینه رقابت صنایع داخلی با صنایع خارجی را فراهم می آورد و به افزایش صادرات و دریافت ارز برای کشور منجر می شود. همچنین سبب رقابت، تقویت و تکامل صنایع مشابه داخلی با یکدیگر را ایجاد می کند و سرانجام موجب بهبود و افزایش سطح کیفیت کالاها می شود و به عبارت روشن تر عامل توسعه اقتصادی، رفاه و تأمین اجتماعی جامعه است. حمایت از سرمایه گذار در واقع حمایت از کارآفرین به شمار می رود. پس باید به سرمایه گذاران بها دهیم، احترام بگذاریم و اطمینان دهیم که شرایط کار موفق را برای آنها فراهم می کنیم.

** نقش حمایتی و مشارکتی دولت در حل بحران بیکاری
این عضو هیات علمی دانشگاه به نقش حمایتی و موثر دولت در اشتغال و کارآفرینی اشاره کرد و بیان داشت: بخش دولتی با داشتن برنامه دقیق، مناسب و پایدار می تواند قسمت بزرگی از جریان اعتمادسازی را تامین کند. آنها باید راهبردهای پایدار را برای جلب اعتماد سرمایه گذار ارایه دهند. بدین منظور باید قوانین دست و پا گیر را حذف کنند و بوروکراسی اداری را در مسیر سرمایه گذاری کاهش دهند و با تزریق تسهیلات و تدوین قوانین کاربردی جهت ترغیب سرمایه گذاران جهت ورود به این عرصه اهتمام ورزد و با وضع قوانینی مدون، این اعتماد را به سرمایه گذاران بدهد که حداقل تا چند سال آینده قوانین را تغییر نخواهد داد چرا که تغییر قوانین با توجه به شرایطی که خود دولت احساس می کند، درست است اما به وضعیت کسب و کار سرمایه گذار خدشه وارد می کند و اعتماد سرمایه گذار را از میان می برد.

وضع قوانین کمک کننده و تسهیل گر برای سرمایه گذاری افراد بسیار قابل توجه است. باید برای سرمایه گذار سیاست های تشویقی تنظیم شود و امتیازاتی به او داد تا در شرایط بحران اقتصادی، ترغیب به سرمایه گذاری شود. برای نمونه باید کارت سبزی به آنها اختصاص داد که دارندگان این نوع کارت ها بدانند از هر نوع بوروکراسی اداری معاف هستند.

** راهکارهای پیشنهادی برای اشتغالزایی در کشور
مظفری با اشاره به راه حل های دیگر برای مقابله با بیکاری یادآور شد: جلوگیری از قاچاق کالا و حمایت از کالای ایرانی در سال «رونق تولید» در کنار تغییر روش جذب و آموزش دانشجو در مراکز دانشگاهی بر اساس نیاز و پتانسیل های هر منطقه، نگاه عملی به کارکردهای اشتغال آفرین برای دانشجویانی که نهایتا باید با بخش صنعت همکاری داشته باشند، ساخت و سامان‌دهی فراگیر اطلاعات بازارکار، بهترشدن محیط کسب و کار و ارتقای شاخص‌های آن و پشتیبانی از بخش‌های خصوصی و تعاونی از جمله راه های اشتغال زایی به شمار می رود.

همچنین تعلیم نیروی انسانی کارشناس، مجرب و کارآمد متناسب با احتیاجات تقاضای کار، در اختیار قراردادن امکانات آموزش و توانمندسازی رایگان و ارزان قیمت برای همه اقشار نیازمند کار، در کنار اشاعه و توانمند کردن فرهنگ تولید و فرهنگ سازی برای مقدس شمردن کار و کارآفرینی و اهمیت دادن به تلاش برای توسعه کشور از جمله راهکارهای دیگری هستند که می توان به آنها اشاره داشت.

پژوهشم**9280**2002**9131