خبرگزاری مهر، گروه بین الملل -فرزاد فرهادی: شمال آفریقا این روزها کانون تحولات است. پس از اینکه الجزایری‌ها با اعتراضات خود مانع از این شدند که عبدالعزیز بوتفلیقه بیمار بتواند برای پنجمین بار بر کرسی ریاست جمهوری این کشور تکیه بزند، اوضاع در لیبی هم با حمله موسوم به طوفان کرامت خلیفه حفتر ژنرال مورد حمایت مصر، امارات و عربستان به طرابلس بحرانی‌تر از قبل شد. در مجاورت آن تونس گرچه از حیث امنیتی با مشکلات چندانی دست و پنجه نرم نمی‌کند اما حالت فوق العاده در آن باز هم تمدید شد.

تحولات الجزایر هنوز تمام نشده است و اعتراضات ادامه دارد، درگیری‌ها در لیبی همچنان به قوت خود باقی است و نیروهای حفتر هنوز نتوانسته‌اند به اهداف خود یعنی تسلط بر غرب و تمام لیبی برسند.‌

اما آنچه در اینجا ما به دنبال بررسی تحولات آن هستیم، سودان است. تحولات سودان از دسامبر ۲۰۱۸ یعنی آذرماه ۹۷ با انقلاب نان شروع شد. گرچه در ابتدا روند تحولات برای به دست آوردن لقمه نانی بود اما به مرور اوضاع به گونه‌ای پیش رفت که رأس قدرت یعنی عمر البشیر را نشانه گرفت.

پنجمین مُهره هم برافتاد

اقدامات عمر البشیر از جمله انحلال دولت و اعلام وضعیت فوق العاده نتوانست دچار شدن ژنرالی که دادگاه بین المللی به دنبال آن است را به سرنوشت قذافی، مبارک، عبدالله صالح، بن علی و بوتفلیقه به تعویق بیندازد تا به دنبال تشدید اعتراض‌های مردمی در این کشور، ارتش این کشور پنجشنبه گذشته یعنی ۲۲ فروردین ماه ۹۸ با صدور بیانیه‌ای برکناری «عمر البشیر» را پس از ۳۰ سال حکومت، تأیید و سه ماه حالت فوق العاده و یک ماه محدودیت رفت و آمد در این کشور شمال آفریقا اعلام کرد. همچنین مقرر شد که شورای نظامی انتقالی زمام امور را در دست گیرد.

پس از برکناری البشیر «عوض بن عوف» به عنوان رئیس شورای نظامی انتقالی سودان انتخاب شد ولی وی در بیانیه‌ای جمعه شب از ریاست این شورا کناره گیری کرد و عبدالفتاح البرهان بازرس کل ارتش این کشور به ریاست این شورا منصوب شد.

نکته قابل توجهی که در تحولات برخی کشورهای شمال آفریقا قابل توجه است حکومت نظامیان است از مصر گرفته که ژنرال عبدالفتاح السیسی حکم می‌راند تا سودان که ارتشبد عبدالفتاح البرهان قدرت را در دست گرفته و وعده دولت مدنی را داده است و لیبی هم که ژنرال حفتر در حال تلاش برای به دست گرفتن قدرت است که البته تحولات لیبی با پیچیدگی‌های بیشتری روبرو است.

تداوم حضور مزدوران سودانی در جنگ یمن و سرمستی ریاض از روی کارآمدن شورای نظامی در سودان

اما آنچه درباره تحولات سودان به خوبی خود را آشکار کرده است روی کارآمدن نظامیانی است که کاملاً همسو با عربستان و امارات یعنی دو کشور اصلی ائتلاف ضد یمن، حرکت می‌کنند به طوری که «محمد حمدان» معاون رئیس شورای نظامی انتقالی سودان تاکید کرد: نظامیان سودانی که در ائتلاف سعودی در یمن حضور دارند هم چنان به مأموریت خود ادامه می‌دهند.

وی ادامه افزود: ما به تعهدات خود در قبال ائتلاف عربی پایبند هستیم و نظامیان ما در یمن تا تحقق اهداف این ائتلاف باقی خواهند ماند. این سخنان معاون رئیس شورای نظامی انتقالی لیبی پرده از ماهیت این شورا که بعد از عمر البشیر رئیس جمهور سابق سودان زمام امور کشور را به دست دارد برداشت.

متعاقب آن ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان و خلیفه بن زائد رئیس امارات با «عبدالفتاح البرهان» رئیس شورای نظامی انتقالی سودان تماس تلفنی برقرار کردند. این مقامات عرب در جریان رایزنی‌های تلفنی خود بر حمایت از شورای نظامی انتقالی سودان برای عبور از این مرحله تاریخی در کشور تاکید کردند.

عربستان و امارات روابط گرمی با شورای نظامی دارند و البرهان عملیات هماهنگی اعزام نظامیان سودانی به یمن را برعهده دارد و بیشتر نیروهای سودانی در جنگ یمن زیر نظر محمد حمیدتی معاون وی هستند.

جدای از عربستان و امارات، قاهره هم از حکومت نظامیان در سودان بدش نمی‌آید زیرا هرگز دوست ندارد که اخوان المسلمین که دشمن السیسی هستند در مجاورت مصر روی کار بیاید و مهم برایش این است که خارطوم از اخوان المسلمین حمایت نکند.

سکوت اروپا و چراغ سبز واشنگتن و نگرانی عمیق ترکیه

در این میان اروپا فعلاً سکوت اختیار کرده است و آمریکا هم به نوعی به نظامیان در سودان چراغ سبز حمایت نشان داده است. در این میان شاید نگران‌ترین کشور ترکیه باشد که در دوره عمر البشیر سرمایه گذاری به ویژه در بندر سواکن سودان کرده است و حالا با روی کار آمدن نظامیانی که به ائتلاف سعودی و امارات نزدیک ترند به نوعی دچار سردرگمی و نگرانی شده است و همه چیز را از دست رفته می بیند.

به نظر می‌رسد که سودان به عرصه تسویه حساب‌ها میان محورهای منطقه‌ای درگیر تبدیل شده است‌ سودان به عرصه تسویه حساب‌ها میان محورهای منطقه‌ای درگیر تبدیل شده است. عمر البشیر تا روز آخری که در قدرت بود به دنبال حفظ روابط با همه طرف‌های منطقه‌ای از قاهره گرفته تا ریاض و دوحه و دمشق و آنکارا بود. از سویی با درخواست ریاض و ابوظبی در جنگ یمن و اعزام نیروهای سودانی موافقت کرد و از سوی دیگر روابط خود را با دوحه و آنکارا حفظ کرده بود. اما کنار رفتن عمر البشیر و به دنبال آن روی کار آمدن نظامیان در سودان این معادله را برعکس کرد و محور ریاض وزنه‌اش بر محور قطر و ترکیه سنگینی می‌کند.

پس از روی کار آمدن شورای نظامی در سودان، رسانه‌های سعودی جنجالی به پا کردند که شکست دیگری برای اخوان المسلمین در منطقه رقم زده شده است و طرح‌های دوحه و آنکارا در منطقه ضربه مهلکی خورده است. رسانه‌های سعودی حوادث سودان را به لیبی که در آن خلیفه حفتر به دنبال نابودی دولت وفاق ملی و به زعم رسانه‌های سعودی ریشه کنی طرح اخوانی در لیبی است، مرتبط کردند.

گرچه هنوز زود است که درباره تأثیر کودتای سودان بر توازن و کشمکش‌های منطقه‌ای سخن بگوییم اما سرمستی امارات، بحرین و عربستان از روی کار آمدن شورای نظامی سودان و اعلام کمک‌های ریاض به خارطوم در سایه سکوت ترکیه و قطر درباره تحولات جدید سودان گواه این است که محور ضد قطر تاکنون کفه ترازو را به سود خود سنگین کرده‌اند. باید منتظر ماند و دید که آیا جنگ دو محور تا چه اندازه بر اوضاع سودان تأثیرگذار است.