عتبات عاليات عراق در طول يک قرن گذشته نه‌تنها مطابق زمان توسعه نيافت، بلکه بر اثر سياست‌‌هاي سوء در حال تخريب بود. اين در حالي است که با سقوط رژيم بعث و امکان حضور عاشقان و مشتاقان زيارت اهل‌بيت(ع)، به همت تعدادي از دوستداران اهل‌بيت(ع)، متخصصان و معتمدان و خيران، ستاد بازسازي عتبات عاليات تشکيل شد. اين روزها هم پس از گذشت 17 سال از تاسيس اين ستاد، خبرهاي گوناگون و متفاوتي از اجراي عمليات‌‌هاي ساخت‌وساز در اطراف حرم امام حسين(ع) و ساخت صحن حضرت زينب(س) در رسانه‌ها منتشر مي‌شود؛ موضوعي که «حسن پلارک» رئيس ستاد بازسازي عتبات هم در گفت‌وگوي مشروح و تفصيلي با «وطن‌امروز» به آن اشاره کرده است. وي همچنين در اين گفت‌وگو که در محل ستاد بازسازي عتبات انجام شد، ناگفته‌‌‌هايي از چگونگي شکل‌گيري و فعاليت ستاد بازسازي عتبات را بيان کرده است که مطالعه آن خالي از لطف نيست.
آقاي پلارک! براي افکارعمومي جامعه همواره يک پرسش مهم درباره ستاد بازسازي عتبات مطرح است، مردمي که اين روزها فعاليت‌هاي گوناگون اين ستاد را در بحث بازسازي عتبات مشاهده مي‌کنند اين پرسش را دارند که روند شکل‌گيري اين ستاد چگونه و با چه اهدافي بوده است؟
در عراق پس از حمله آمريکا و سقوط صدام، جمهوري اسلامي بايد در اين کشور نقش خود را براي کمک به مسلمانان شيعه عراق و حتي اهل تسنن ايفا مي‌کرد؛ مردمي که سال‌ها زير فشار و اقدامات ظالمانه صدام در اذيت و آزار بودند و پس از سقوط صدام آزاد شدند. در اين شرايط ايران وظيفه خود ديد که به مردم مظلوم عراق کمک کند.
ستاد کمک‌رساني به مردم عراق در همين دوران شکل گرفت؟
بله! ما در ابتدا با تشکيل اين ستاد به کمک مردم عراق رفتيم و 2 ماموريت مهم داشتيم؛ يکي کمک و سر و سامان دادن به عراقي‌هاي خارج شده از کشورشان در زمان صدام بود که به ايران آمده بودند و به کشور خودشان بازگشتند. ماموريت دوم هم رسيدگي به وضعيت زندگي مردم عراق بود که در مباحث غذايي، معيشتي، سوخت، تحصيل دانش‌آموزان و ارزاق مشکل داشتند که کمک‌شان کرديم.
چه تعداد عراقي در آن زمان به ايران آمده بودند؟
تعداد آنها کم نبود، نزديک به 20 هزار خانوار عراقي که از سال‌ها قبل و حتي قبل از انقلاب به کشور ما آمده بودند، سر و سامان گرفتند و به کشور خودشان بازگشتند.
در آن سال‌ها که هنوز ستاد بازسازي به طور رسمي شناخته شده نبود، بودجه اين کمک‌ها چگونه تامين مي‌شد؟
براي يک دوره کوتاه و موقت کمتر از 6 ماه، بودجه‌اي که براي اين کار استفاده شد، با تصويب شوراي عالي امنيت ملي و دولتي بود و بسته‌ها و سبدهاي حمايتي گوناگون طراحي شد و در اختيار مردم مظلوم عراق قرار گرفت. پس از اين دوره با سامان گرفتن دولت عراق اين روال نظم بهتري گرفت.
چه سالي اين کمک‌ها انجام شد؟
سال 81 بود که فعاليت ما آغاز شد. در يکي از زيارت‌ها در حرم‌هاي ائمه در عتبات، متوجه وضعيت نامناسب برخي حرم‌ها از نظر رسيدگي و بازسازي شديم. در آن سال تصميم بر اين شد که فضايي ايجاد کنيم که هم مردم بتوانند راحت‌تر زيارت کنند و هم به وضعيت حرم‌ها از نظر بازسازي رسيدگي شود. همان سال ما ستاد اوليه کمک‌رساني را به ستاد بازسازي عتبات تغيير وضعيت داديم و فعاليت به صورت گسترده آغاز شد. تا يک سال اقدامات اعزام تمام افرادي که به زيارت مي‌رفتند را ما با هماهنگي نيروهاي مرزي کشور انجام مي‌داديم، چون در آن زمان بحث ويزا مطرح نبود.
گروه‌هاي اول اعزامي از چه اقشاري بودند؟
گروه‌هاي اول به مدت يک هفته، در قالب نفرات 50-40 نفره اعزام شدند و از اقشار گوناگون بازاريان، اصناف و هيات‌هاي مذهبي به زيارت رفتند. پس از بازگشت هم موارد بسياري داشتيم که داوطلبانه بخش‌هايي از هزينه‌هاي بازسازي را پرداخت کردند. از همان اول با مشارکت مردمي کار را جلو برديم. هيات‌هاي مذهبي هم در مناسبت‌ها براي آشپزي با تجهيزات به نجف، کربلا و کاظمين اعزام شدند و در حقيقت موکب‌داري ايراني‌ها هم از همين زمان بتدريج آغاز شد.
در ابتداي کار ساختمان و دفتري هم داشتيم؟
در سال‌هاي اول، کار به صورت متفرقه پيش مي‌رفت و کمک‌ها از استان‌هاي گوناگون به دست ما رسيد؛ ابتدا دفتري در تهران داشتيم و از همان جا کار هدايت و ساماندهي کمک‌ها را براي بازسازي آغاز کرديم. پس از مدتي ما متوجه شديم که از يک طرف علاقه و عشق و استقبال مردم ايران براي اين موضوع زياد است و از سوي ديگر در سال‌هاي حکومت صدام نامهرباني‌ها و بي‌توجهي‌هاي زيادي به حرم‌هاي مطهر ائمه شده بود و ابنيه عتبه وضعيت چندان خوبي نداشت. ما همه‌جانبه از همان سال وارد شديم تا امروز که يکي از تجربه‌هاي موفق مردمي در عراق انجام شده است. اين موضوع در وهله اول عنايت و توجه ويژه ائمه بود و در مرحله دوم عشق مردم بوده که با روش‌هاي گوناگون هر شخصي با هر روش که توانسته در سال‌هاي گذشته براي بازسازي عتبات کمک کرده است.
آقاي پلارک! در سال‌هاي گذشته روند کمک مردم به سازمان‌ها و نهادهايي مانند کميته امداد، هلال‌احمر و بهزيستي مشخص بوده است؛ سيستم جمع‌آوري کمک‌هاي مردمي در ستاد بازسازي عتبات چگونه است؟
ما اين روزها يک ساختار منظم و حساب و کتاب‌دار داريم، مانند سازمان‌هاي ديگر که اشاره کرديد، يک حساب واحد جمع‌آوري کمک‌ها و نذورات مردمي وجود داد. سامانه‌هايي را براي مراجعه مردم تعريف کرديم، شبکه‌هاي الکترونيک و خودپردازها و حساب شماره 110 همه بانک‌ها براي واريز کمک‌هاي مردمي به ستاد بازسازي است. علاوه بر اين کدهاي #10*888* و #72* آماده دريافت کمک‌ها است.
بيشترين کمک‌ها از کدام روش براي شما ارسال مي‌شود؟
از طريق اپراتورهاي همراه اول و ايرانسل بيشترين کمک‌ها جذب و به حساب ستاد واريز مي‌شود.
درباره شيوه جمع‌آوري کمک‌هاي مردمي يک موضوعي مطرح است که چرا ستاد بازسازي عتبات براي برخي طرح‌ها مانند ساخت صحن حضرت زهرا(س) تبليغ گسترده‌اي از طريق شبکه‌هاي رسانه‌اي و ارتباطي انجام داد و براي طرح‌هاي ديگر اينگونه تبليغات انجام نمي‌شود، آيا اولويت و سياست خاصي وجود دارد؟
طرح عظيم و بزرگ‌ترين پروژه مذهبي جهان اسلام مربوط به ساخت صحن حضرت زهرا(س) بود که بر اساس آن حرم امام علي(ع) به توسعه‌اي حدود 20 برابر رسيد. اين پروژه 300 هزار متر زيربنا داشت که به صورت معماري اسلامي و ايراني و تاريخچه عتبات کار شد و در نتيجه به بودجه‌اي عظيم نياز داشت. ما اين موضوع را به صورت شاخص براي صحن حضرت زهرا(س) تبليغ کرديم و توسط اپراتورها هم تبليغ گسترده‌اي انجام شد. علاوه بر اين به تازگي در جلسه هيات امناي ستاد بازسازي عتبات عاليات هم مصوب شد که از ابتداي سال 98 تبليغ براي جمع‌آوري کمک‌هاي مردمي براي صحن حضرت زهرا(س) تمام شود و تبليغ پروژه صحن حضرت زينب(س) و توسعه حرم سيدالشهدا آغاز شود. ما براي پروژه‌هاي بزرگ اينگونه تبليغات را انجام مي‌دهيم.
اين روزها چه تعداد پروژه بازسازي و توسعه در دستور کار ستاد قرار دارد؟
ما در حال حاضر 150 پروژه در برنامه عتبات داريم.
از زماني که کار ستاد آغاز شد، جالب‌ترين و بيشترين نذورات و کمک‌هاي مردمي چگونه بوده است؟
جالب‌ترين و بيشترين کمک‌هاي مردمي مربوط به صحن حضرت زهرا(س) بوده است. در همين صحن يک نفر تأمين سنگ‌هاي تمام صحن را متقبل شد.
از داخل کشور؟
بله! از همين داخل کشور بود، در موردي ديگر شخصي به نام صفدري از کاشي و سراميک يزد، تأمين تمام سراميک صحن حضرت زهرا(س) را بر عهده گرفت و تامين سراميک صحن حضرت زينب(س) را هم پذيرفته است. علاوه بر اين، اشاره به ماجراي مرحوم حسن‌زاده که سال گذشته به رحمت خدا رفت هم خالي از لطف نيست، اين مرحوم يک‌بار در حال زيارت مراجعه مي‌کند به کارگاهي در همان اطراف که کار لاغرسازي ستون‌هاي اطراف ضريح سيدالشهدا در آن کارگاه در حال اجرا بود. مرحوم حسن‌زاده پس از ورود به کارگاه و صحبت با عوامل اجرايي ستاد بازسازي عتبات اعلام مي‌کند کل هزينه پروژه ستون‌ها را پرداخت مي‌کند.
ما در همه حوزه‌ها مانند سلامت و کميته امداد بحث خيران سرشناس را هم داريم، آيا در ميان افرادي که به ستاد بازسازي عتبات کمک کرده‌اند، خيران شناخته‌شده هم وجود دارند؟
ما پروژه‌ها را به صورتي طراحي مي‌کنيم که همه مردم مشارکت داشته باشند، براي مثال در بحث ضريح سيدالشهدا صدها نفر پيدا شدند که پول ساخت را يکجا بدهند اما ما اعلام کرديم هزينه ساخت ضريح را مي‌خواهيم همه مردم با کمک‌هاي کم و زياد خود تامين کنند ولي با اين حال خيران سرشناس را هم داريم. براي مثال آقاي آذرنوش کارخانه سنگبري دارد که از بزرگ‌ترين خيران ما در اين حوزه است يا آقاي صمدي براي توسعه صحن حضرت زينب(س) در سوريه مبلغ قابل توجهي را پرداخت کرده‌اند. يک‌بار پس از جلسه با دوستان در سوريه براي برنامه‌ريزي توسعه صحن حضرت زينب برآورد مالي انجام داديم، در مسير برگشت بوديم که آقاي صمدي تماس گرفت و اعلام کرد من نذري ويژه حضرت زينب(س) دارم که مي‌خواهم در اختيار ستاد بازسازي عتبات قرار دهم و شکر خدا همان مبلغ برآورد را به ستاد براي توسعه اين کار واگذار کرد.
از خارج از کشور، کمک‌ها به چه صورتي است؟
اين روزها مردم از کشورهاي شيعه همسايه مانند پاکستان، هند و کويت کمک مي‌کنند؛ با دوستان در پاکستان بتازگي تفاهمنامه‌اي براي صحن حضرت زينب(س) و گنبد امام حسين(ع) و طلاکاري ايوان نجف داشتيم، در کويت هم نماينده‌هاي ما چندي پيش نزديک به 10 کيلو طلا اهدا کردند. در اروپا و کانادا زمينه کمک‌ها وجود دارد اما در زمينه انتقال مالي و بانکي با مشکل مواجه هستيم که اگر اين موانع برطرف شود، کار انتقال پول تسهيل مي‌شود. از کشورهاي آمريکا و آلمان هم دوستاني داريم که کمک‌هاي کشورهاي اطراف را جمع‌آوري کرده و براي ما مي‌فرستند.
اهداي نذورات مردمي در سال چگونه است، آيا در برخي ماه‌ها بيشتر مي‌شود؟
ما برنامه‌ريزي کرده‌ايم که تا حد امکان واريز کمک‌ها در طول سال يکسان باشد، البته مناسبت‌هاي مذهبي مانند شهادت‌ها و ولادت‌ها را براي تبليغ بيشتر مد نظر داريم. در محرم و صفر هم برنامه ويژه‌اي براي راهپيمايي اربعين داريم، به 2 هزار واحد و موکب مجوز داده‌ايم که در سطح کشور کمک‌هاي مردمي را جمع‌آوري مي‌کنند. در 2 ماه محرم و صفر هزينه‌ها و کمک‌هاي مردمي که براي ستاد بازسازي عتبات واريز مي‌شود، با کل سال برابري مي‌کند و افزايش دارد.
از پروژه جديد صحن حضرت زينب چه خبر؟
طرح توسعه حرم سيدالشهدا از طرح‌هاي نهايي ستاد بازسازي عتبات است که پس از توسعه‌هاي کوچک در دستور کار ستاد بازسازي عتبات قرار گرفت. ما در اين طرح يک‌چهارم اطراف حرم برابر با 6 هکتار زمين را در نظر گرفته‌ايم و 2 خيابان اصلي داريم، يکي خيابان باب‌القبله و ديگري خيابان شهدا يا باب‌الرأس. ابتدا با مشکل گراني زمين مواجه بوديم و براي توسعه نمي‌توانستيم همه زمين‌ها را خريداري کنيم، در نتيجه تصميم گرفتيم کار را از زير زمين توسعه دهيم. با توجه به شرايط خاص کربلا که در اعماق زمين آب زيادي وجود داشت، در وهله اول با يک عمليات پيچيده حفاري و استفاده از دستگاه‌هاي مهندسي خاص اين کار که از قرارگاه خاتم‌الانبيا گرفته شد، زمين اطراف حرم در بخش‌هايي از آب خالي و خشک شد و اين روزها ادامه مراحل توسعه صحن حضرت زينب در اطراف حرم سيدالشهدا ادامه دارد.
زمان‌بندي اتمام پروژه چند سال است؟
ما براي اين پروژه زمان 6 ساله قرار داده‌ايم که 2 سال و نيم از عمليات توسعه گذشته است و 3 سال و نيم ديگر زمان داريم. نزديک به 27 درصد پيشرفت داشته‌ايم اما بر اساس زمان‌بندي 10 درصد عقب هستيم، البته عمليات اجرايي به صورت گسترده در جريان است و تا اربعين امسال 150 هزار متر زير بنا مسقف شده آماده مي‌شود. اسکلت کلي پروژه تا آبان ماه 1398 تمام مي‌شود و 2 سال و نيم ديگر هم کارهاي معماري و ريزه‌کاري‌ها و ساخت تاسيسات انجام خواهد شد. بايد به اين نکته هم اشاره کنم که چند ملاحظه اجتماعي در پروژه‌ها همواره مد نظر ما بوده است؛ ملاحظه اول حفظ ميراث ايراني در عتبات بوده و توسعه بر اساس ميراث معماري ايراني انجام شده است. ملاحظه دوم مربوط به بازگشت هزينه‌هايي است که از داخل کشور براي عتبات هزينه مي‌شود؛ بيش از 90 درصد هزينه‌ها از ايران است و بايد به چرخه اقتصاد ايران وارد شود. ما بيش از 4 هزار نفر اشتغال مستقيم داشته‌ايم. ملاحظه سوم ما هم امانتداري نذورات مردمي در بحث ساخت و توسعه عتبات عاليات است.
نظر شما