صاحب‌خبر - زهرا داستانی
دریاچه ارومیه، دریاچه‌ای که به نماد مرگ تدریجی طبیعت ایران بدل شده، حالا به گفته معاون رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست وضعیت بهتری از سایر تالاب‌های ایران دارد. مسعود تجریشی گفته که دریاچه ارومیه تنها اکوسیستم در بین 24 تالاب کشور به شمار می‌رود که طی 8 سال گذشته شرایط خود را حفظ کرده و بیش از 70 تا 80 درصد بقیه تالاب‌ها طی این سال‌ها بی‌آب مانده‌اند. دریاچه ارومیه نجات یافتنش از مرگ را مرهون اهمیتش در میان ایرانیان است و تلاش‌ها و برنامه‌های ستاد احیا. ستادی که با پیش بردن و ملزم کردن دستگاه‌های اجرایی به انجام پروژه‌های 27 گانه احیا توانسته حال و روز دریاچه نیم جان ارومیه را از سایر تالاب‌های ایران بهتر نگاه دارد.
«آغاز مرحله اول رهاسازی آب از طریق سامانه انتقال آب سد سیلوه - کانال جلدیان - سد چپرآباد - رودخانه کانی رش و رودخانه گدار به پیکره دریاچه ارومیه ۹7»؛ آخرین اقدامی است که ستاد دریاچه ارومیه برای نجات این دریاچه انجام داده است. دریاچه‌ای که از اواسط دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرد و تصاویر ماهوار‌ه‌ای در سال ۲۰۱۵ خبر از خشک شدن ۸۸ درصد مساحت دریاچه داشت. خشکسالی، استفاده بی‌رویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه از جمله حفر چاه‌های غیرقانونی و افزایش سطح زیرکشت زمین‌های کشاورزی، احداث بزرگراه بر روی دریاچه که همگی به دست انسان رقم خورده بود با پیوستن به وضعیت اقلیمی و تغییر در میزان بارش برف و باران در سال‌های اخیر دریاچه ارومیه را به مرز مرگ و نابودی کشاند. تعریف 27 پروژه برای احیا و تثبیت ریزگردهای حاشیه این دریاچه با اعتبار 46 میلیارد تومان تلاشی برای نجات دریاچه از مرگ بود که دولت آن را با تشکیل کارگروه نجات و ستاد احیای دریاچه ارومیه آغاز کرد. این برنامه‌ها همواره با مشکلاتی از جمله تخصیص اعتبارات تصویب شده روبه‌رو بوده است. با این حال تلاش برای رساندن تراز آب دریاچه به تراز اکولوژیک که 1274 متر است ادامه داشته. ترازی که برای تحقق آن باید حجم آب دریاچه را به 14 میلیارد متر مکعب رساند. در سال‌های اخیر اما با برگرداندن بخشی از حقابه دریاچه ارومیه و اجرای طرح‌های مختلف از انتقال آب تا تغییر الگوی مصرف آب در کشاورزی استان، حجم آب دریاچه افزایش یافته است و بسیاری از مقاماتی که در احیای دریاچه مسئولیت داشته‌اند بارها از گذر دریاچه از مرحله تثبیت سخن گفته‌اند و هشدارهای لازم را برای ادامه فعالیت‌ها برای پشت سر گذاشتن مرحله احیا به مقامات بالاتر داده‌اند. هشدارهایی که بخش قابل توجهی از آن به تخصیص اعتبارات توسط دولت و همکاری سایر نهادها و ارگان‌های زیرمجموعه از جمله وزارت نیرو اشاره دارد. با این حال در طول پاییز و زمستان 97 برخلاف تابستان که مسئولان ستاد احیا از کاهش حجم آب دریاچه ارومیه به واسطه تبخیر نگران بودند، وضعیت بهتری برای دریاچه رقم خورده است. با توجه به افزایش 60 درصدی میزان بارندگی‌ها از ابتدای پاییز امسال، وضعیت این دریاچه مثبت ارزیابی شده است و مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز روزپنجشنبه در جلسه معارفه مدیرکل محیط‌زیست آذربایجان غربی این موضوع را تایید کرده و گفته است: «دریاچه نسبت به سال قبل و نسبت به چهارسال گذشته وضعیت مطلوبی دارد.» او که از از تعهد دولت برای افزایش یک متری آب دریاچه ارومیه تا سه سال آینده خبر داده، هشدار داده است که «بهبود حال دریاچه ارومیه، نباید موجب غفلت و کاهش تلاش‌ها شود.»
«کاهش توجه» اما در کلام مسعود تجریشی اشاره به تخصیص بودجه برای تامین منابع مالی پروژه‌هایی دارد که هنوز تکمیل نشده‌اند و آبی را به دریاچه ارومیه نرسانده‌اند. به گفته او، 50 درصد منابع مالی در این چند سال به پروژه‌هایی تخصیص یافته که از طریق آنها هنوز آبی به دریاچه وارد نشده و امید است که به زودی این پروژه‌ها مورد بهره‌برداری قرار گیرد. با این حال تجریشی این امید را داده است که از سال 1398 پروژه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه از جمله انتقال آب از زاب، تصفیه خانه فاضلاب ارومیه و تبریز و چندین طرح دیگر وارد مدار آب دهی به دریاچه شود.
با وجود آنکه هدف‌گذاری ستاد احیای دریاچه ارومیه افزایش سالانه 30 سانتی‌متری آب دریاچه ارومیه است، اما هر سانتی‌متر افزایش آب دریاچه کار آسانی نبوده است. بخشی از منابع مالی برای بازگرداندن حیات به دریاچه ارومیه به اقداماتی باز می‌گردد که به طور محسوس قابل مشاهده نیست. «کشاورزی» یکی از حوزه‌های هزینه شده منابع مالی در استان آذربایجان غربی است که به گفته مسعود تجریشی قرار است با هزینه کرد در این بخش «300 میلیون مترمکعب آب از این طریق وارد دریاچه شود.» این پروسه اما در یک افق سه ساله تعریف شده است و قطعا کشاورزان حاشیه دریاچه ارومیه را با چالش‌های بسیاری روبه‌رو خواهد کرد.
با این حال همچنان بودجه نقش پررنگی در اجرای پروژه‌های احیای دریاچه دارد. به گفته پیمان آرامون، سرپرست معاونت هماهنگی امورعمرانی استانداری آذربایجان غربی، دولت در مدیریت منابع آب 2220 میلیارد ریال اعتبار برای احیای دریاچه ارومیه در سال 98 اختصاص داده است. گرچه هنوز دولت و مجلس به جمع‌بندی نهایی درباره بودجه 98 نرسیده‌اند و به گفته مقامات مسئول با وضعیت اقتصادی حاکم بودجه‌های دستگاه‌های مختلف تغییرات محسوسی را مشاهده خواهد کرد اما تجریشی معاون انسانی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نسبت به اختصاص بودجه به احیای دریاچه ابراز امیدواری کرده و گفته است: در ابتدای سال 1397 دولت 500 میلیارد تومان برای احیای دریاچه تصویب کرد و بیش از 507 میلیارد تومان در اول آبان به دستگاه‌های دولتی پرداخت شد و امید است این مدل را به عنوان مدل موفق بتوان انتقال داد.» با این حال دریاچه اگرچه امسال را با آغاز پروژه‌های مختلف آبرسانی به پایان می‌برد اما شاید در سال 98 با وضعیت وخیم‌تری از نظر تخصیص منابع مواجه شود.∎
نظر شما