گالیا توانگر
پیشینه صنعت پوشاک در کشورمان به چند هزار سال قبل از میلاد باز می‌گردد. در نقوش و رنگ پارچه‌های ایرانی به گوشه‌ای از باغ بهشت می‌مانند. سوزن دوزی ایرانی همواره زبان‌زد خاص و عام بوده و در دوره صفویه به اوج خود رسید که اروپاییان بسیار نسبت به گلدوزی‌های ایران‌اشتیاق داشتند. با این همه هنر، ذوق و سلیقه از شرایط فعلی این صنعت در کشور حقیقتا متاسف می‌شوید. هر جا در بازار سر بر می‌گردانی، اتیکت قیمت بالا بر لباس غیر خودی(بنجل وارداتی) سنجاق شده است.
آیا ما نباید از هنر بومی برای این صنعت درآمدزای داخلی نهایت بهره را ببریم؟ آیا وقت آن نرسیده بر زخم‌های این صنعت داخلی مرهم گذاشته و ضمن حمایت از شاغلین این بخش، برای افراد جدید‌اشتغالزایی داشته باشیم؟ در حال حاضر گفته میشود 500 هزار نفر در این صنعت مشغول به کارند که میتوان رقم شاغلین در این بخش را به یک میلیون نفر رساند، با این حال هر روز شاهد تعطیلی چندین تولیدی پوشاک هستیم.
پیشینه غنی صنعت پوشاک در ایران
کشورما ایران، یکی از ملت‌های پیشرو در زمینه لباس و پوشاک بوده است که تاریخ لباس و پوشش مردم آن به چندین هزار سال قبل می‌رسد.
نخستین ابزار ریسندگی در نزدیکی بهشهر در غار کمربند پیدا شده‌است که مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. در ناحیه سه‌گابی کردستان از درون تابوت‌های سفالین محتوی اجساد کودکان شواهد باستان شناختی درباره منسوجات مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد به دست آمده است.
در تپه سیلک، آینه ای پیدا شده است که رشته‌‌هایی از کتان روی آن دیده میشود. همچنین در کهن ترین بخش شهر شوش، سوزنی سوراخ دار یافت شده‌است. افزون بر آن دو سر نیزه پیدا شده که از نقوش پارچه‌هایی پوشیده شده بودند که متعلق به ۳۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح هستند.
ایرانیان نخستین کسانی بودند که کت آستین دار و شلوار می پوشیدند. علاوه‌بر نقش و نگارهای به دست آمده، در آثار تاریخ‌نگاران یونانی چون هرودوت هم این نوآوری ایرانیان بازتاب یافته است. در زمان‌اشکانیان شلوار و بالاپوش‌های آستین‌دار به تن پوش مرسوم در سرتاسر خاور نزدیک تبدیل شد که نمونه‌هایی از شلوار و پیراهن این دوره را میتوان در تندیس فلزی سردار‌اشکانی در موزه ایران باستان دید.
در دوره ساسانیان کت کوتاه جلوبازی استفاده می‌شد که بلندای آن تا زیر سینه می‌رسید و آستین‌های بلندی داشت و با دکمه دایره‌ای شکل در جلوی سینه بسته می‌شد. گرداگرد پایین و یقه هم به نوارهای زیبایی مزین بوده است. این نوع کت، در نقوش طاق بستان و بشقاب‌های نقره‌ای این دوره ثبت شده‌است. ایرانیان تا پیش از اسلام عموما از نوعی شلوار تنگ و چسبان چرمی استفاده می‌کردند، که برای سوارکاری مناسب بود. پس از اسلام این نوع شلوارها به شلوارهای امروزی کردی شبیه‌‌تر شد و بالاپوش نیز با قبا جایگزین شد. بنا به روایتی کت و شلوار به شکل امروزی در ایران از دوره صفویه رواج یافت.
بر نقوش سنگی که در ارگیلی ترکیه یافت شده‌است، زنی ایرانی با چادر سوار بر اسب نشان داده شده است (ترکیه در آن دوران بخشی از ایران بوده‌است). حتی از زیر برف‌های منطقه پازریک روسیه(که در آن دوران بخشی از ایران بوده است)، سرپوش‌های پارچه‌ای زنان هخامنشی پیدا شده است. در یکی از مهره‌های سنگی هخامنشی که امروزه در موزه لوور نگهداری میشود، یک شاهزاده هخامنشی به همراه همنشینان زنش دیده میشود، که شاهزاده چادر و همنشینان سرپوش دارند.
چرا قاچاقچی در بازار پوشاک
زیاد است؟
بر اساس اعلام سازمان تجارت جهانی حجم گردش تجاری منسوجات و پوشاک در جهان، سالانه بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد دلار تخمین زده میشود و سهم ارزآوری این محصولات از کل تجارت کشور‌های صاحب نام این صنعت همچون چین، ترکیه، هند، اندونزی و ویتنام بالغ بر ۲۰ درصد است. همچنین سهم ارزآوری این بخش برای کشور‌هایی همچون بنگلادش، سریلانکا، پاکستان و کامبوج هم بیش از ۵۰ درصد و بعضاً تا ۸۰ درصد از کل صادرات را شامل میشود.
در کشور ما نیز آن طوری که بانک مرکزی گزارش داده، سرانه مصرف پوشاک کشور حدود ۳ تا ۴ درصد هزینه مصرفی خانوار در سال است و طبق نظر انجمن نساجی و پوشاک، بازار این صنعت ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار ارزش دارد که حداکثر تعداد شاغلین آن ۵۰۰ هزار نفر است و با این میزان نیروی کار، حدود ۴۰ درصد پوشاک کشور را تولید می‌کنیم؛ این یعنی ۶۰ درصد این بازار خالی است و میتوان این خلاء را عامل اصلی ورود پوشاک قاچاق به کشور قلمداد کرد.
محسن انارکی یک تولید‌کننده پوشاک در پایتخت برایمان می‌گوید: «به جرات می‌توانم بگویم حدود دو سوم نیاز پوشاک کشور به صورت قاچاق وارد میشود. تولید پوشاک هر روز با چالش‌های بیشتری روبرو میشود. از افزایش هزینه تولید گرفته تا نبود مواد اولیه ارزان قیمت. مسئولان هم به جای اینکه مشکلات ما را رفع و رجوع کنند، جلوی ورود پوشاک ارزان وارداتی را باز گذاشته‌اند. غافل از اینکه با گشودن درهای واردات پوشاک ضمن به خاک نشستن بیشتر تولیدی‌ها، داریم با عوض کردن سلیقه مشتری بخشی از هویتش را که معطوف لباس ایرانی است، از او می‌گیریم.»
از وی سؤال می‌کنم: « برخی مسئولین دلیل باز گذاشتن درهای ورود پوشاک خارجی را ایجاد حس رقابت در بازار می‌دانند. نظر شما درباره این توجیه چیست؟» وی با دلخوری پاسخ می‌دهد: « بدون شک واردات پوشاک، ضربه به تولید داخل است. این موضوع، یک دروغ کذب است که می‌خواهند رقابت در بازار ایجاد کنند؛ چراکه رقابت ایجاد کردن در شرایط نابرابر، ظلم به ضعفا خواهد بود و رقابت زمانی معنا دارد که پوشاک کشور ما به مرحله‌ای از بلوغ رسیده و توان رقابت در آنها ایجاد شده باشد.
ما باید به تولیدکنندگان داخلی اجازه دهیم تا کالای خود را صادر کرده و در بیرون از مرزها رقابت کنند نه در درون کشور. زمانی که ما اجازه می‌دهیم پوشاک دیگر کشورها به کشور ما وارد شود، در واقع اجازه داده‌ایم تا آنها به بازار ما ورود پیدا کرده و در اینجا با آنها مبارزه کنیم و از آنجایی که صنایع ما توانایی رقابت را ندارند، به این ترتیب بازار ما هم به دست آنها افتاده است.»
کمبود اطلاعات از بازار
و عدم شناخت بر روی مسائل روز
هر روز بر تعداد فروشگاه‌های عرضه کننده پوشاک برند قاچاق، افزوده میشود و این اقلام با قیمت‌های بسیار گزافی به فروش می‌رسند، اما برخوردی با آنها صورت نمی‌گیرد.
تعرفه واردات پوشاک ۵۵درصد است و اگر این میزان تعرفه را برای قاچاق 2/6میلیارد دلاری پوشاک ورودی به کشور در نظر بگیریم، دولت سالانه، یک میلیارد و ۴۳۰میلیون دلار از درآمد خود را به این طریق از دست می‌دهد. از سوی دیگر هم امنیت فرهنگی جامعه نیز به خطر می‌افتد، چرا که فساد اقتصادی، فساد فرهنگی به دنبال خواهد داشت و مشاهده می‌کنیم که پوشاک‌های ضد ارزشی جامعه در حال افزایش است.
حمید خدمتگزار یک فعال در صنعت پوشاک درباره عمده‌ترین مشکلات تولیدی‌های پوشاک در کشور می‌گوید: «قاچاق در صنعت نساجی، کیفیت پایین مجاری پخش پوشاک، کمبود ارتباطات و اطلاعات و ... از جمله مهم‌ترین مشکلات این صنف است. تا زمانی که تقاضا در بازاری مناسب نباشد، نمی‌توان روی تولید تمرکز نمود. به همین دلیل یک تولید‌کننده خوب، قبل از تولید باید به فکر بازار و تقاضا باشد و تولید کنندگانی که تازه این کار را شروع کرده اند، باید این مورد را در نظر داشته باشند که قبل از هر کاری، ارتباطات خود را گسترش دهند و سپس شروع به تولید کنند. به عنوان مثال شرکت در نمایشگاه‌های نساجی و ایجاد ارتباط با همکاران و مخاطبان می‌تواند تا حدی پاسخگوی این نیاز باشد.»
وی ادامه می‌دهد: « بیشتر تولید کنندگان لباس، رابطه تنگاتنگی با بنکداری‌ها دارند. اکثر بنکداری‌ها به دلیل سیاست‌هایی که دارند، مشکلات متعددی را در زمینه‌های تسویه حساب، نوع فروش و دیرکرد برای تولید کنندگان ایجاد می‌کنند. شناخت بنکداران منصف با کارایی بالا و مورد اطمینان، می‌تواند تولید‌کننده لباس را کمتر تحت فشار قرار دهد.»
این تولید‌کننده پوشاک با تلخندی تاکید می‌کند: «من خیلی در جست وجوی یک بنکداری هستم که چکی کار نکند، اما همه‌شان چک شش ماهه تا نه ماهه برای خرید از ما می‌دهند. این یعنی ما باید تا زمان پاس شدن چک، خون دل بخوریم.»
وی در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «از جمله مشکلات تولیدکنندگان پوشاک با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، کمبود اطلاعات از بازار و عدم شناخت بر روی مسائل روز و مربوطه است. شناخت رقبا، بازار، تکنولوژی‌ها، آگاهی از رویداد‌ها و بسیاری از اطلاعات دیگر می‌تواند به تولید‌کننده در راه‌گشایی در مشکلات و عقب نماندن از قافله رقبا کمک قابل توجهی داشته باشد. خواندن مجلات و اخبار خبرگزاری‌های مربوطه و دنبال نمودن اخبار و رویداد‌ها از طریق رسانه‌های مرتبط، از راه‌حل‌هایی است که آن را پیشنهاد می‌کنم.»
و اما عمده‌ترین چالش در صنعت پوشاک کیفیت و قیمت نامناسب پوشاک است. این تولید‌کننده توضیح می‌دهد: «در بازار پوشاک و مخصوصا بازار پوشاک ایران، تولید کنندگانی که به قیمت و سپس کیفیت اهمیت زیادی می‌دهند، می‌توانند جای پای خود را محکم کنند. طبق آمار و تجارب، در بازارِ رکود، معمولا کسانی دوام می‌آورند که کالای خود را با قیمتی پایین و با کیفیت متوسط رو به بالا عرضه می‌کنند. حتی در بازار خوب و پر رونق نیز کسانی که برای این دو مقوله اهمیت ویژه‌ای نمی‌دهند، مدت زیادی دوام نخواهند آورد.»
از خودمان شروع کنیم
در فضای رقابت ناسالم و ناعادلانه‌ای که بین اجناس ارزان چینی درجه سه و چهار و پوشاک ترک و تایلندی و پاکستانی و تولیدات بعضا مرغوب، اما غیرارزان وطنی وجود دارد، صدالبته پوشاک ایرانی برنده میدان نیستند. پس باید چه کرد؟
حقیقتا باید از خود شروع کنیم. باید اولویت ما خرید تولید داخل باشد. شما از این منظر نگاه کنید که پول بیشترمی پردازید، اما جنس با دوام‌تر نسبت به جنس درجه چندم چینی به خانه می‌برید. از سوی دیگر هویت شما حفظ میشود و چرخ صنعت پوشاک داخلی- یکی از مهم‌ترین صنایع داخلی کشورمان- برای آیندگان کُند نمی‌چرخد و متوقف نخواهد شد.
نگاه کنید که مردمان هر کشوری به لباس خودشان می‌بالند. بگذارید فرزندانمان برای این بخش از هویت خود با افتخار سرشان را بالا بگیرند و با نخریدن بنجل وارداتی، برای بچه‌هایمان میراث گران بهای پوشاک ایرانی را به ارث بگذاریم.
جوانان خود را از‌اشتغال در این بخش محروم نکنیم و چرخه اقتصاد کشور را با کمی همت جمعی پر رونق سازیم. این یک وظیفه ملی و مذهبی است.
نظر شما