درکنار همه این فعالیت‌ها با نگاهی کلی به اقدامات و امکانات این واحد دانشگاه مهم و تاثیر‌گذار در کشور شاهد نکات مثبت دیگری هم هستیم که ازجمله آنها می‌توان به اعتبار مدارک بین‌المللی دانشگاه هم‌تراز با دانشگاه‌های معتبر جهان، کسب رتبـه دوم در بیش از 400 واحد دانشگاه آزاد اسلامی سراسـر کشـور، کسب رتبـه سوم جذب دانشجوی خارجی بین همه دانشگاه‌های سراسـر کشـور، کسب رتبـه 16 بین تمام دانشگاه‌های سراسـر کشـور، کسب ده‌ها مقام برتـر در جشنواره‌ها، همایش‌ها و مسابقات علمـی، پژوهشـی، فرهنگـی، ورزشی و هنـری بین‌المللـی و ملـی، عضویت در هیات‌مدیره شبکه جامع دانشگاه‌ها و مراکز علم و فناوری استان خراسان رضوی، عضویت در کریدور علم و فناوری استان خراسان رضوی، دارای بیش از 345 رشته تحصیلی در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد، دکتری حرفه‌ای و دکتری تخصصی، حضور بیش از 550 عضو هیات‌علمی، 1100 مدرس حق‌التدریس، 30000 دانشجو، 110000 فارغ‌التحصیل، هزار کارمند به‌همراه مجرب‌ترین اساتید علمی آموزشی و بهره‌گیری از دانشمندان و مفاخر برجسته ملی و بین‌المللی، دارای110 باب آزمایشگـاه و 45 باب کارگـاه با میلیاردهـا تومان تجهیزات مدرن آموزشی و پژوهشی، 13 باب کتابخانه با بیش از 316986 نسخه کتاب و 99882 عنوان، دو باب بیمارستـان مجهز درمانی و آموزشی (بیمارستان آریا و 22 بهمن)، سه باب خوابگـاه دختـران با ظرفیت بیش از هزار دانشجو در مشهد و 10 بلوک 6 واحده خوابگاه پسران در گلبهار، دارای بیش از 10 سالن مجهز آمفی‌تئاتر با ظرفیت 300 تا 900 نفر، سالن‌های مجهز ورزشی شامل کشتی، والیبال، فوتسال، تنیس روی میز، بدنسازی، زمین چمن، دیواره مصنوعی سنگ‌نوردی و... ، پردیس آموزشی بین‌المللی گلبهار با جذب دانشجویان خارجی بیش از 40 رشته تحصیلی، 200 هکتار مساحت و جدیدترین تجهیزات آموزشی و پژوهشکـده، مرکز رشـد، مرکز تحقیقات سلامت و مراکز متعدد تحقیقـاتی در راستای حمایت از طرح‌های پژوهشی اشاره کرد. اما با توجه به سفر اخیر ریاست دانشگاه آزاد اسلامی به مشهد و بازدید این مقام از این واحد دانشگاهی تصویب مصوباتی در راستای فعالیت این دانشگاه در طرح پایش، با اسماعیل خیرخواه، معاون پژوهش و فناوری این واحد دانشگاهی به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا ضمن اطلاع از فعالیت‌های این واحد دانشگاهی، از کم‌وکیف فعالیت‌های صورت‌گرفته این دانشگاه در طرح پایش بیشتر آشنا شویم. حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به اینکه حدود یک سال از طرح اولیه عملیاتی کردن بحث «پایش» و چند ماه از رونمایی آن در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی می‌گذرد، ارزیابی شما به‌عنوان معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی خراسان رضوی از ضرورت و اهمیت اجرای این طرح کلان علمی در کشور چیست؟
با توجه به اینکه سهم دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه تحصیلات تکمیلی اعم از کارشناسی‌ارشد و دکتری افزایش داشت، از طرف دیگر در موضوعات پایاننامهها و رساله‌های ارشد و دکتری، دانشجویان و استادان در زمینه‌های مختلف موضوعات را انتخاب می‌کردند و کار خود را انجام می‌دادند؛ عمده موضوعات انتخاب‌شده عملا نمی‌توانست مشکلی از مشکلات کشور را حل کند و شاید فقط برای کتابخانه‌ها و پژوهش‌های روزمره دانشگاهی مفید بود، لذا به‌شدت احساس شد که باید موضوعات پایاننامهها و رساله‌ها به‌گونه‌ای جهت‌دهی شوند که بتوانند مشکلات و مسائل جامعه و کشور را حل کنند و در رفع نیازهای هر منطقه و استان کارایی لازم را داشته باشند. البته ما شاید در چند سال گذشته به‌نوعی حرکت‌های جسته‌وگریخته‌ای هم در فضای دانشگاهی- براساس سلایق روسا و معاونان پژوهش و فناوری واحدها- داشته‌ایم و گاهی هم سعی می‌کردیم از طریق سیستم‌های اطلاع‌رسانی متوجه شویم در کجا چه مشکلاتی هست و اینکه دستگاه‌های دولتی و خصوصی چه نیازهایی دارند، سعی می‌شد که ارتباط برقرار شود و ضمن جلب حمایت‌های مادی و معنوی آنها، پایاننامهها را به سمت حل این مسائل هدایت کنیم؛ اما مطرح‌شدن طرح پایش باعث شد این نیاز به شکل قوی‌تری موردتوجه قرار بگیرد و حرکت منسجم و سنجیده‌تری در این زمینه انجام شود تا همه موضوعات و عناوین پایاننامهها و رساله‌ها به سمتی بروند که به‌صورت برنامه‌ریزی و جهت‌دهی‌شده در راستای حل مسائل کشور باشند و به‌نحوی مساله‌محور و تقاضامحور باشند، به‌جای اینکه صرفا یک موضوعی را موردتوجه قرار دهیم که کاربردی در کشور و جامعه ندارد. با توجه به اینکه شرایط تحریم هم باعث شده کشور در تنگنا و فشار باشد، قاعدتا این طرح بسیار به نفع کشور و جامعه خواهد بود و البته در آینده با پیشرفت هرچه بیشتر طرح، افق روشنی را در راستای حل مسائل و مشکلات پیش روی ما خواهد گشود.
در راستای طرح پایش آیا قرار است در واحد مشهد و استان خراسان رضوی هم اقدام قابل‌توجهی صورت بگیرد؟
طرح پایش قرار است در واحدهای استان تهران به‌صورت پایلوت اجرا شود، البته به سایر واحدها هم تکلیف شده در ادامه اجرای آن در پایتخت با این طرح همکاری داشته باشند اما در سفری که اخیرا جناب آقای دکتر طهرانچی، ریاست عالی دانشگاه آزاد اسلامی به مشهد مقدس داشتند و در جلسه‌ای که با حضور ایشان در واحد برگزار شد، چند برنامه علمی را برعهده دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان رضوی قرار دادند که ازجمله آنها بحث حل مسائل حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ است. آنچه اهمیت دارد این است که شهر مشهد ازجمله شهرهایی است که با این مساله درگیر است و قبلا هم تجربه‌ای در انجام پروژه‌های بزرگ مرتبط با بحث حاشیه‌نشینی در آن وجود داشته که با همکاری استانداری استان خراسان رضوی اقداماتی در این راستا انجام شده است. همچنین به دلیل حضور مرقد امام رضا(ع) در این شهر، ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی دستور دادند در راستای حل مسائل زائران و بحث زیارت، متولی برنامه علمی و کاربردی باشیم و موضوع سومی که در این جلسه مصوب کردند، بحث نفت، گاز و پتروشیمی با محوریت گوگرد بود. ما در سال گذشته توفیقات زیادی را در بحث پتروشیمی به‌خصوص در فرآوری گوگرد و استحصال موادی با ارزش افزوده بالا از گوگرد داشتیم و فعالیت‌های گروه‌های تحقیقاتی ما بسیار مهم و قابل‌توجه بود که گزارش‌های آنها به اطلاع ریاست عالی دانشگاه آزاد اسلامی رسیده است؛ لذا این موارد با تاکید جناب آقای دکتر طهرانچی مصوب شد و قرار است به‌عنوان واحد علمی پیشرو، در این سه زمینه فعالیت‌های خود را پیش ببریم. اگر توجه بفرمایید همه این موضوعات در واقع ربط مستقیمی با مشکلات و مسائل منطقه و استان دارند و البته در بحث نفت، گاز و پتروشیمی به‌عنوان یک نعمت خدادادی، به‌خصوص با تمرکز روی بحث گوگرد در پی این هستیم تا ضمن رفع مسائل این حوزه، از این امکان خدادادی برای کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای هم بهره ببریم.
طبیعتا این طرح علمی هم همانند برخی دیگر از اقدامات کلان علمی و پژوهشی می‌تواند با آسیب‌ها و مشکلاتی مواجه باشد. به نظر شما به چه صورت می‌توان از آسیب‌های احتمالی در روند اجرایی‌شدن این طرح جلوگیری کرد و برای ثبات، پایداری و استمرار آن یک برنامه عملی منسجم تدوین کرد؟
ارائه طرح و ایده علمی شاید در نگاه اول ساده باشد و خیلی از افراد شاید در ذهن خود ایده‌هایی هم داشته باشند که در جای خود ارزشمند است، اما همان‌طور که اطلاع دارید، استمرار و به نتیجه رسیدن طرح از همه‌چیز مهم‌تر است. طرح پایش که رونمایی شد، سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی باید آن را پیگیری می‌کرد. درحال حاضر بخشنامه‌ای هم از حوزه معاونت پژوهشی سابق تهیه شده و منتظر تایید و ابلاغ است که اگر ابلاغ شود، ساختارهای لازم و زیرساخت‌های حیاتی برای این موضوع را به‌صورت قانونی و رسمی معرفی می‌کند و ما می‌توانیم براساس آن ساختارها فعالیت‌های خود را با جدیت بیشتری پیش ببریم. تا زمانی که به شکل رسمی به واحدها ابلاغ نشده، قاعدتا اجرای آن با سرعت کمتری انجام می‌شود؛ اما آنچه بنده دیدم این است که این ایده بسیار مهم و حیاتی است و بسیار برای حل مسائل و مشکلات کشور لازم و ضروری است. البته همان‌طور که عرض کردم باید هرچه زودتر ابلاغیه‌ها و دستورالعمل‌های آن به واحدها برسد تا کار جنبه قانونی و ضروری پیدا کند، در این صورت بنده فکر می‌کنم درصد موفقیت این طرح خیلی بیشتر خواهد شد.
به نظر شما با همه این اوصاف می‌توانیم با طرح پایش شاهد نظام‌مندی فعالیت‌های پژوهشی در سراسر کشور باشیم و اینکه کلیه تحقیقات و فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جنبه کاربردی پیدا کنند؟
به نظر من امکان این مساله به‌خوبی وجود دارد. البته باید توجه داشته باشید که تا امروز چنین طرحی در کشور انجام و عملیاتی نشده بود و اجرای آن این نوید را می‌دهد که ما بتوانیم در این مسیر به‌نوعی حرکت کنیم که در پایاننامهها و رساله‌های دانشجویان، نظام موضوعات داشته باشیم و به همه این پایاننامهها و تحقیقات جهت و سمت‌وسو بدهیم؛ اما از یک‌طرف یک‌سری تهدیداتی هم وجود دارد؛ حجم بالایی از دانشجویان را داریم که باید روی سهم بالایی از موضوعات کار کنند، اگر این حجم تامین نشود و نتوانند به‌صورت جهت‌دهی‌شده این موضوعات را انتخاب کنند، باز به سمت موضوعات ساده‌تر و بدون کاربرد خواهیم رفت. نکته مهم دیگر این است که اگر به تصمیم‌گیری‌ها و ابلاغ بخشنامه‌های دانشگاهی در این زمینه سرعت بیشتری داده شود، جنبه قانونی طرح پایش محکم‌تر می‌شود و با ابلاغ قوانین مربوطه، اجرای این طرح و پیگیری اهداف سازنده آن با دقت و جدیت بیشتری در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و در سراسر کشور پیگیری خواهد شد.
در مساله نظام موضوعات پایاننامهها باید چه برنامه‌ای مدنظر واحدها باشد؟
به مساله مهمی اشاره کردید. وقتی نظام پایش در تمام دانشگاه مستقر شد، دائما باید بهروزرسانی شود و موارد تکمیلی‌ای که احصا و شناخته می‌شود، باید به آن اضافه شود. معمولا این‌طور نیست که ما یک یا چند موضوع را در نظام موضوعات معین کنیم و فقط همان موضوع یا موضوعات را به دانشجویان پیشنهاد دهیم. موضوعات پژوهشی باید پویا و زنده باشند و دائما به‌روز شوند و براساس نیازهای جاری منطقه، استان و کشور بهروزرسانی شوند تا به‌صورت یک سیستم زنده، چرخه این فعالیت ادامه پیدا کند و تاثیرگذاری درستی در روند اصلاح مسائل و حل مشکلات کشور داشته باشند.
اگر در پایان نکته‌ای باقی مانده، مطرح کنید.
امیدوارم همین‌طور که طرح پایش با جدیت از سوی جناب آقای دکتر طهرانچی، ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی، مطرح، رونمایی و عملیاتی شده است، از سوی مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی، یعنی استادان و اعضای هیات‌علمی، دانشجویان و سایر همکاران دانشگاه هم جدی گرفته شود و این فعالیت علمی و عملیاتی را با وسواس خاصی پیگیری کنند. همه واحدها تلاش کنند تا فعالیت‌های خود را با دقت بالا به نتیجه برسانند؛ چون این طرح مهم وحیاتی و نتایج آن به صورتی است که اگر همه به انجام آن کمر همت ببندند، برای اولین‌بار چنین فعالیت گسترده و جامعی در کشور انجام می‌شود و قطعا نتایج ثمربخشی را در راستای حل مسائل و مشکلات جامعه در حوزه‌های گوناگون خواهد داشت.
* نویسنده : صدرا صدوقی خبرنگار گروه دانشگاه
نظر شما