سیاوش فلاح‌پور_ خبرنگار

اجلاس ورشو سرانجام به پایان رسید؛ اجلاسی که طی نزدیک به یک‌ماه گذشته بخش مهمی از رسانه‌های جهان را مشغول خود کرده بود. قرار بود این اجلاس به نقطه عطفی در مسیر ائتلاف جهانی علیه ایران تبدیل شود؛ حتی برخی از این هم فراتر رفته و از احتمال اعلان جنگ علیه تهران از پایتخت لهستان سخن می‌گفتند. با این حال نام ایران به‌تدریج از ابتدای اجلاس ورشو کمرنگ شد؛ تا جایی که در بیانیه پایانی دیگر حتی نامی از ایران به میان نیامد. از سوی مقابل اما واقعیت دیگری توجه همگان را به‌خود جلب کرد؛ سطح بی‌سابقه‌ای از عادی‌سازی علنی روابط سیاستمداران عربی با نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو. واقعیتی که نمی‌تواند بی‌ارتباط با طرح مشهور به معامله قرن باشد.

در ورشو، نخست‌وزیر اسرائیل و عالی‌رتبه‌ترین دیپلمات‌های عربی بر سر یک میز نشستند. به‌گفته مایک پنس، معاون اول رئیس‌جمهور آمریکا نان خود را در سفره با یکدیگر تقسیم کردند و حتی برخی از مهم‌ترین این دیپلمات‌ها (از جمله وزرای خارجه عمان، امارات و همچنین وزیر مشاور در امور خارجی عربستان) ملاقات‌های جداگانه با نتانیاهو داشتند و تمام این تحولات زیر پوششی به‌نام «تهدید مشترک ایران» صورت گرفت. به‌عبارت دیگر، اگرچه نشست ورشو عملا هیچ نتیجه‌ای در پرونده ایران به‌همراه نداشت، اما گام مهمی در مسیر عادی‌سازی روابط عربی اسرائیلی به شمار می‌رود. بر این اساس می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا واقعا آمریکا و اسرائیل به‌دنبال ایجاد ائتلافی جهانی علیه ایران بودند یا نام ایران تنها کلیدواژه‌ای برای پوشش همنشینی بی‌سابقه عربی - اسرائیلی بوده است؛ همنشینی‌ای که اگرچه بدون شک سال‌هاست در سطح امنیتی و غیررسمی آغاز شده اما حالا دیگر به واقعیتی رسانه‌ای تبدیل شده است. عادی‌سازی روابط عربی - اسرائیلی در این سطح البته بی‌تأثیر بر معادلات خاورمیانه نخواهد بود، چراکه از یک‌سو تعامل دوسویه میان اعضای کنفرانس ورشو در زمینه‌های مختلف نظامی، اقتصادی و حتی امنیتی را بیش از پیش هموار می‌کند و از سوی دیگر بدون شک منجر به افزایش انسجام جریان مقابل این محور در منطقه می‌شود؛ جریانی که امروز می‌توان از ایران و ترکیه به‌عنوان دو ستون اصلی آن نام برد.

آمریکا و اسرائیل با گره زدن نام ایران و فلسطین در جریان فشارهای سیاسی - رسانه‌ای خود به شکلی ناخواسته کمک مهمی به موقعیت منطقه‌ای ایران کرده‌اند؛ آن هم در زمانی که نیروهای اسلام‌گرای خاورمیانه بیش از هر زمان دیگری از سوی عربستان و امارات در معرض تهدید و فشار قرار دارند. بارزترین نماد این وضعیت را می‌توان در ویدئوی کوتاهی از سخنان وزرای خارجه 3کشور عربی یافت که برای دقایقی از سوی دفتر بنیامین نتانیاهو منتشر و فورا حذف شد. در این ویدئو، وزرای خارجه بحرین، امارات و وزیر مشاور در امور خارجی عربستان با تأکید بر حمایت ایران از جنبش حماس می‌گویند تهران به تهدیدی جدی برای امنیت منطقه تبدیل شده است. عبدالله النفیسی، متفکر اسلام‌گرای کویتی که از سرسخت‌ترین منتقدان سیاست‌های ایران است در واکنش به انتشار این ویدئو ضمن ابراز تأسف گفت: با این اقدامات و موضع‌گیری‌ها تمام نیروهای منطقه را به سمت تهران هدایت می‌کنند؛ نیروهایی که بعد از بحران سوریه هریک به‌نحوی روابط خود با ایران را محدود یا به کلی قطع کرده بودند.
با این حال به‌نظر می‌رسد نظام‌های عربی فعلا بیش از هر چیز بر مسیر عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل تمرکز کرده‌اند، تلاشی که با ورود اسرائیل به حوزه صادرات انرژی به کشورهای عربی (مصر و اردن) همزمان شده است. بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد اجلاس ورشو بیش از آنکه منجر به افزایش فشارهای جهانی علیه ایران شود، مقدمه‌ای خواهد بود برای سفرهای بعدی نخست‌وزیر اسرائیل به پایتخت‌های عربی.