وقتی درباره تمدن های باستانی آفریقا سخن می گوییم، اغلب تمدن های مصر باستان به ذهنمان خطور می کند؛ اما آفریقا خاستگاه و موطن بسیاری از امپراتوری ها و تمدن های قدرتمند بوده است که در مسیرهای تجاری قرار داشته و شهرهای زیبا با ساختمان ها و معماری های شگفت انگیزی داشتند که تا امروز هم نشانه ها و آثارشان در قاره سیاه مانده است. 

پادشاهی کوش

با وجود اینکه پادشاهی کوش ها با سرکشی های فراوان همسایگانش در شمال (فراعنه مصری) روبه رو شد، هزار سال همچون قدرتی اقلیمی در قاره آفریقا باقی ماند. این پادشاهی در هزاره دوم قبل از میلاد به اوج عظمت خود رسید، و بر سرزمین های زیادی در حاشیه رود نیل (سودان امروزی) دست پیدا کرد. کوش ها قدرت اقتصادی خود را از تجارت طلا، آهن، عاج و بخور به دست آوردند و شریک تجاری و رقیب نظامی مصر باستان بودند. کوش ها تحت تأثیر همسایگان مصری خود بودند و خدایان مصر باستان را می پرستیدند و مردگان خود را مومیایی می کردند و اهرام خاص خود را ساختند، به گونه ای که در مناطق اطراف پایتخت کوش (مروی) بیش از ۲۰۰ هرم، یعنی تعدادی بیش از اهرام مصر وجود دارد. 

سرزمین پونت ها

تمدن پونت ها یکی از تمدن های پر رمز و راز آفریقاست که به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد بازمی گردد تا جایی که در خطوط به جای مانده از مصر باستان نشان می دهد، سرزمین پونت ها، سرزمین خدایان مورد پرستش در آن دوران بوده است. سرزمینی سرشار از چوب های آبنوس، طلا، و حیواناتی همچون میمون ها و پلنگ های آفریقایی مصریان باستان ارابه های بزرگی را برای تجارت به پونت می فرستادند. امروزه مرزهای این امپراتوری، کامل مشخص نیست و به موضوع بحث های داغ و پیچیده ای از سوی باستان شناسان و تاریخ شناسان تبدیل شده است. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که سرزمین پونت ها در سواحل شرقی دریای سرخ آفریقا قرار داشته است. 

کارتاژها

کارتاژها رقیب روم باستان در جنگ های پونی یا جنگ های (فنيقی) بودند و مرکز تجاری مهم و پر رونقی به مدت ۵۰۰ سال بودند. کارتاژها در قرن هشتم یا نهم قبل از میلاد به عنوان شهر کوچک فینیقی در تونس شکل گرفتند پس از آن رشد و توسعه پیدا نموده و به امپراتوری تبدیل شدند. کارتاژها بر تجارت دریایی که منسوجات، مس، طلا و نقره را در بر می گرفت سیطره داشتند. ساکنان پایتخت کارتاژها در حدود ۵۰۰ هزار نفر بودند و بندر کارتاژها برای لنگر انداختن ۲۲۰ کشتی کافی بود. 

امپراتوری اکسوم

در زمانی که امپراتوری روم رو به ضعف می رفت، امپراتوری اکسوم توانست بر بسیاری از قسمت های اریتره و شمال اتیوپی سلطه پیدا کند، درباره ریشه های این امپراتوری اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما در قرن های دوم و سوم میلادی جزئی از حلقه تجاری مهم بین اروپا و خاورمیانه به خصوص در زمینه تجارت طلا و عاج بوده است. امپراتوری اکسوم، خط و نوشتار مخصوص به خود را داشت و از الگوی معماری ویژه ای پیروی می کرد که بر پایه ساخت ستون های سنگی بزرگ استوار بود. اکسوم در قرن چهارم میلادی از مهمترین امپراتوری های مسیحی بود تا جایی که با بیزانس ها هم پیمان شد. در بین قرن های هفتم و هشتم امپراتوری اکسوم به تدریج دچار ضعف و انحطاط شد؛ اما میراث دینی آن هنوز در کلیساهای ارتودوکس اتیوپی وجود دارد. 

امپراتوری مالی

امپراتوری مالی در ۱۲۰۰ میلادی پس از شورش حاکمی به نام (سوندیاتا کیتا) علیه پادشاه (سوسو) تأسیس شد. سوندیا رعایا را علیه پادشاه متحد کرد و دولت جدیدی را تأسیس کرد. این امپراتوری بر سرزمین های وسیعی در غرب آفریقا سیطره داشت و از نظر تجاری بسیار قوی بود. از مهمترین شهرهایش جینی Djenné و تمبکتو Timbuktuرا می توان نام برد. امپراتوری مالی به مساجد بزرگ و مدارس اسلامی اش شهرت داشت، مانند دانشگاه (سانکوری) در تمبکتو که کتابخانه اش در حدود ۷۰۰ هزار دستنوشته را در بر می گرفت. این امپراتوری در قرن شانزدهم میلادی به پایان رسید. امپراتوری مالی در دوران حاکم (مانسا موسي) به ثروت بسیاری دست یافت و به خاطر ثروت و غنایش به الماس آفریقا معروف شد. در یکی از افسانه ها آمده که موسی در مسیر سفرش به مکه مکرمه آنقدر طلا توزیع کرد که قیمت طلا برای چند سال در بازارهای مصر کاهش یافت. 

زیمبابوه بزرگ

آثار به جای مانده از زیمبابوه بزرگ یکی از اِعجاب انگیزترین آثار در جنوب صحرای بزرگ آفریقا است، به طوریکه می توانید برج های دفاعی و دیوارهای بزرگ ساخته شده از سنگ های بزرگ و قطعات بزرگ گرانیت را در آن ببینید. این قلعه ی سنگی بسیاری از افسانه ها و داستان های اساطیری را در برگرفته است و حکایت می شود که بلقیس ملکه سبا نیز مدتی را در آنجا ساکن بوده است. این امپراتوری بر بسیاری از بخش های بوتساوانا، زیمبابوه و موزامبیک حکمرانی می کرد و سرشار از فلزات گرانبها و چهارپایان بوده، با وجود کمبود اطلاعات درباره زیمبابوه بزرگ، آثار باستانی مانند سفال های چینی، شیشه های عربی و پارچه های اروپایی موجود در آن، نشان می دهد که مرکز تجاری مهمی بوده است.