«حتی اگر یک اتاق داشتیم تا با هم کار کنیم و می دانستیم سازمان هواپیمایی کشوری در نهایت طرح کامل شده ما را می پذیرد گروه از هم نمی پاشید، اما از جایی به بعد خسته شدیم. دوستان باید برای سربازی اقدام می کردند و من هم درگیر مصاحبه دکتری و ثبت نام شدم...»
این بخشی از صحبت های محسن رمضانی است. رمضانی و محمد محمدی دانش آموخته فیزیک همراه با سیدصالح موسوی دانش آموخته برق، سه دانشجویی بودند که در مقطع کارشناسی در دانشگاه صنعتی امیرکبیر تحصیل می کردند و سال گذشته توانستند با طرح یخ زدایی/deicing خودکار هواپیما، رتبه برتر رویداد ایده پردازی ایرآپ را کسب کنند.
رویداد ایرآپ از سال قبل توسط انجمن علمی دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی امیرکبیر و همکاری نهادهای مرتبط در حوزه های مختلف هوافضا برگزار می شود و هدف از آن شناسایی طرح های برتر، کاستن از فاصله بین دانشگاهیان و صنعت هوافضا، شناساندن بیشتر کاربردهای هوافضا به مردم و آوردن این علم به میان جامعه است.
طرح این گروه ایده پرداز به دلیل ارائه یک راهکار خودکار برای یخ زدایی هواپیما می تواند از خسارت کلان خطوط هوایی برای یخ زدایی دستی هواپیماها در فرودگاه ها و نیز غرامت تاخیر در پروازها جلوگیری کند.
طرح یخ زدایی در رویداد ایرآپ با استقبال داوران، اساتید دانشکده هوافضای دانشگاه امیرکبیر و حتی فعالان صنعت هوافضا روبرو شد و حتی عده ای از آنها می گفتند این طرح می تواند در صنعت هوافضای جهان و فرودگاه های مختلف به ویژه کشورهای سردسیر اجرا شود؛ اما گروه نتوانستند طرح خود را به تجاری سازی برسانند و این گونه روایتی دیگر از ناکامی نخبگان رقم خورد.
محسن رمضانی از اعضای این گروه است که اکنون در مقطع دکتری مکانیک در دانشگاه صنعتی شریف تحصیل می کند، محمد محمدی و صالح موسوی در حال انجام خدمت سربازی هستند و از این دو، نفر دوم در حال آماده شدن برای اخذ پذیرش از دانشگاهی خارجی است.

***یخ زدایی خودکار هواپیما چیست و به چه کار می آید؟
رمضانی در توضیح این طرح به خبرنگار علمی ایرنا گفت: وقتی در فرودگاهی برف می بارد و روی هواپیما می نشیند، هواپیما باید قبل از پرواز یخ زدایی شود و بعد از ضدیخ روی بدنه آن از جمله بال ها استفاده شود. یخ زدایی یک هواپیمای 747 معمولی به 50 متر مکعب آب حدودا 60 درجه نیاز دارد، اکنون در فرودگاه ها این کار را به صورت دستی و با یک ماشین آتش نشانی انجام می دهند که 20 دقیقه طول می کشد و بعد از آن به ضدیخ نیاز است؛ یعنی روی بال هواپیما ضدیخ می پاشند.
«در این حالت هواپیما باید تا 20 دقیقه بعد پرواز کند و در غیر اینصورت دوباره باید یخ زدایی بدنه آن انجام شود. همچنین وقتی فقط یک ماشین آتش نشانی وجود دارد، عملیات یخ زدایی طولانی شده و موجب تاخیر پروازها می شود».
بارقه حل مشکل یخ زدایی هواپیماها زمانی به ذهن رمضانی و دوستانش خطور کرد که برفی ناهنگام فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد را سفیدپوش کرده بود و چون فقط یک ماشین آتش نشانی در فرودگاه تدارک دیده شده بود، یخ زدایی هر هواپیما زمان زیادی به طول انجامیده و در نهایت پروازها با تاخیر زیاد مسافران را به مقصد رسانده بودند.
اما چطور می توان بدون کمک نیروی انسانی و ماشین آتش نشان و تنها با فشار آب شیلنگ که دمای 60 درجه دارد، بال های هواپیما را یخ زدایی کرد؟

***جادوی یک ایده؛ وقتی استفاده از فشار آب جای نیروی انسانی را می گیرد
رمضانی درباره ایده اش توضیح داد: از فشار آب خروجی ماشین آتش نشانی برای به پرواز درآمدن شیلنگ آب استفاده شود و با استفاده از کنترلری که به نوعی سرشیلنگ است، به صورت خودکار بال های هواپیما یخ زدایی و در پایان شیلنگ روی زمین جمع شود و در جای خود قرار گیرد؛ در این روند من و دوستم که فیزیک خوانده بودیم، محاسبات و طراحی های مکانیکی کار را انجام دادم و طراحی کنترلر با دوست ما بود که رشته برق خوانده بود.
این دانشجوی مقطع دکتری مکانیک افزود: مدل تامین مالی که برای این سیستم درنظر گرفته بودیم این بود که تاخیر در یک پرواز بین المللی هزینه زیادی برای خطوط هوایی دربر دارد، در صورتی که با استفاده از این سیستم تاخیر در پروازها کاهش یافته یا کلا از بین می رفت که جلوگیری از تاخیر در پروازها می توانست هزینه های ما را پوشش دهد.
وی افزود: این ایده را در رویداد ایرآپ ابتدا مطرح کردیم و طی دو ماه که وارد آن شدیم و به صورت یک استارتاپ در آن کار می کردیم پیشرفت دادیم، نکته مثبت این بود که در مدت دوماه مدل توسعه کانالیزه شد؛ زیرا اگر ایده ای را در حالت عادی بخواهید پیشرفت دهید نمی دانید از چه مسیری بروید و مدت توسعه ایده بسیار بیشتر طول می کشد ولی اینجا در مدت کوتاهی یاد گرفتیم چطور ایده را عملی کنیم.

**چرا این ایده به سرانجام نرسید؟
«مسابقه که تمام شد و جایزه را گرفتیم دو مشکل عمده برای ما پیش آمد؛ اول برای تامین فضای کار برای ثبت شرکت اقدام کردیم که فهمیدیم امکان ثبت شرکت دانش بنیان نیست و ابتدا باید یک پتنت (اختراع) ثبت کنیم که آن هم 6 یا 7 ماه طول می کشد و دوم اینکه دو عضو دیگر گروه باید سربازی می رفتند و یک نفر از آن دو نفر هم می خواست برای اخذ پذیرش از دانشگاهی اقدام کند».
رمضانی ادامه داد: برای تامین هزینه ها و فضای کار حتی با یک شرکت خط هوایی داخلی صحبت کردیم که گفتند یخ زدایی جزء خدمات فرودگاهی است و شرکت هواپیمایی کشوری در ایران آن را انجام می دهد؛ بنابراین خطوط هواپیمایی آن را نمی خواهند و بعضی خطوط هوایی فقط گفتند در حوزه نمونه سازی و مانند آن کمک می کنند ولی نمی توانیم سرمایه گذاری کنیم و کل ایده را بخریم.
وی معتقد است: اگر شتاب دهنده ای بود که سرمایه گذاری کند و کارهای اداری را انجام دهد با این سرانجام روبرو نمی شدیم. روند ثبت شرکت به قدری طول کشید که دو نفر از گروه خسته شدند و سربازی رفتند، من هم که در مقطع دکتری دانشگاه شریف قبول شده بودم درگیر مصاحبه و آغاز سال تحصیلی شدم و در نتیجه گروه کلا از هم پاشید و ایده ما جلو نرفت.
رمضانی که از سال گذشته بارها با افراد مختلف در صنعت هوافضا برای ایده خود رایزنی کرده و به نتیجه ای هم نرسیده است، می گوید: حلقه های صنعت باید با هم جفت و تکمیل شوند، اما دانشجوها به ناگزیر خود حلقه های زنجیره را می سازند و در مرحله بعد شتاب دهنده ها را شکل می دهند و در لایه بعدی با صنعت ارتباط می گیرند تا ایده آنها تولید صنعتی داشته باشد. در این دنیای سریع جدید زمانی برای شکل دادن به همه این حلقه ها وجود ندارد و وقتی ایده داریم باید به سرعت آن را محقق کنیم.
این دانشجوی دانشگاه شریف تمام خواسته های گروه را برای ادامه کار اینگونه خلاصه کرد و گفت: اگر این دو مورد وجود داشت ما می توانستیم به نتیجه برسیم؛ یکی اینکه یک فضای کار اشتراکی داشتیم که نیازی به ثبت شرکت نداشتیم یعنی فقط یک اتاق که بتوانیم با هم کار کنیم و دوم اینکه اگر تا حدی مطمئن بودیم شرکت هواپیمایی کشوری در نهایت این ایده را از ما می گیرد باز هم می توانستیم ایده را جلو ببریم.
«اما از یک نقطه به بعد خسته شدیم، دوستان باید برای خدمت سربازی اقدام می کردند. یک نفر می خواست برای سال آینده یعنی اکتبر 2019 از دانشگاه خارجی پذیرش بگیرد و من هم درگیر مصاحبه دکتری و ثبت نام شدم و در نهایت گروه از هم پاشید...»
تغییر رویکردها در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دیگر وزارتخانه ها و نهادها برای حرکت به سمت کارآفرینی و ارزش دادن به فناوری موجب شده است که تعداد گروه های ایده پرداز زیاد شود اما نمی توان انتظار داشت شرایط برای همه آنها به آسانی فراهم باشد؛ شاید باید سازوکاری دقیق تر دستکم برای جذب ایده های برتر رویدادها و مسابقات علمی از سوی نهادهای مرتبط از جمله بنیاد ملی نخبگان یا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طراحی شود تا این افراد بتوانند ایده خود را به محصول تبدیل کنند. در غیر اینصورت سوال مهم این است که چه نیازی به برگزاری مسابقه یا رویداد ایده پردازی یا هر عنوان دیگر از رقابت علمی در دانشگاه ها و دیگر مراکز تحقیقاتی هست وقتی رتبه های برتر آن رقابت نیز مانند بقیه دانشجویان یا باید به دنبال تهیه وام از صندوق های مختلف باشند یا یک اتاق برای جمع شدن و ادامه کار؟
علمی**9157*2017