همه راه‌ها به ورشو ختم نمی‌شود
همدلی| گروه سیاسی ـ محسن فیض‌الهی: از وقتی که آمریکا خبر برگزاری یک نشست در ورشو درباره ایران را اعلام کرد، واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. ایده کنفرانس ورشو به چند ماه پیش برمی‌گردد که «دونالد ترامپ» پیشنهاد ائتلافی گسترده با هدف ایجاد «ائتلافی ضد ایران به موازات ائتلاف ضد داعش» را مطرح کرد. ترامپ در پی آن بود تا یک اجماع جهانی علیه ایران تشکیل و با برجسته‌سازی و تبلیغات گسترده نشان دهد که ایران «بحران کنونی خاورمیانه»، و «خطر جدی» منطقه است.
این در حالی است که نشست ضد ایرانی ورشو با عدم استقبال کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و آلمان، و همچنین برخی کشورهای منطقه قرار گرفت، و جالب این‌که بیشتر وزیران کشورهای اتحادیه اروپا از حضور در این کنفرانس سر باز زدند و مقاماتی در سطح پایین‌تر را به این نشست فرستادند. اما از سوی دیگر «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا نیز در کنفرانس خبری بعد از نشست، در واکنش به عدم حضور برخی کشورهای اروپایی که وزرای آنها در این نشست شرکت نداشتند، گفت: «این انتخاب کشورها بوده که در چه سطحی در این نشست حضور پیدا کنند».
از سوی دیگر باید گفت که اختلاف نظر برخی کشورهای اروپایی با آمریکا تنها به نقض توافق هسته‌ای با ایران محدود نمی‌شود و دستور ترامپ مبنی بر خروج نیروهای این کشور از سوریه نیز این اختلاف را تشدید کرده است.
با این حال، آمریکا دست از تلاش خود برنداشت و بلافاصله با هماهنگی وزارت خارجه لهستان، موضوعات محوری نشست را تغییر داد و ترجیح دادند از بیان نام ایران در آن خودداری و بر موضوعات کلی‌تر درباره بحران‌های خاورمیانه اکتفا کنند. اما باز با توجه به این‌‌که نام این کنفرانس نیز تغییر یافت و با توجه به موضوعاتی که در جریان برگزاری مطرح شد، به منازعه فلسطین و اسرائیل پرداخته نشد و محور اصلی گفت‌وگوها در این نشست، ایران بود.
کنفرانس «صلح و امنیت در خاورمیانه»، شاهد تشکیل شش کمیته علیه ایران بود؛ با‌توجه به تصمیماتی که در طول این کنفرانس اتخاذ شد، قرار است کنفرانس ورشو به تشکیل شش کمیته کاری یا کارگروه برای اجرای توصیه‌های کنفرانس منجر شود. این شش کمیته در حوزه‌های «مبارزه با تهدید امنیت سایبری»، «موشک‌های بالستیک»، «مبارزه با تروریسم»، «فراهم کردن امنیت و انرژی»، «امنیت راه‌های دریایی» و «حقوق بشر» فعال‌ خواهند بود؛ حوزه‌هایی که به شکل مستقیم به رفتار ایران در خاورمیانه مربوط است.
بنابراین «همدلی» واکنش‌های مقامات رسمی ایران نسبت به این نشست و همچنین نظر «فریدون مجلسی» دیپلمات سابق و تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل را جویا شد.
مجلسی، با تاکید بر اهمیت این نشست، گفت: «جنگ زمینی رخ نخواهد داد، اما با ادامه این روند، منافع ایران کاملا در خطر خواهد بود». که شرح آن را در زیر می‌خوانید.
خطر در کمین منافع ملی
«فریدون مجلسی» ضمن تاکید بر این‌که مساله ایران، مساله جمهوری اسلامی نسبت به اسرائیل است و آمریکا هم فقط برای حمایت از بقای اسرائیل اقدام می‌کند، گفت:‌ «با توجه به معادلاتی که صورت گرفته، به نظرم رهبری طرف مقابل اکنون با آمریکاست و عربستان و نتانیاهو نیز هم‌دستان او هستند. در این دو طیف یکسونگری و رفتارهای خشن مشهود است. از سوی دیگر در ایران نیز درب صحبت‌های تندروها نیز بر همان پاشنه می‌چرخد. در نتیجه هردو به نوعی موید و مشوق راه‌حل نهایی یعنی جنگ هستند».
مجلسی در پاسخ به این پرسش که، در این بین و با توجه به شرکت نکردن مقام‌های بلندپایه کشورهای اروپای در این نشست، اروپا چه نقشی می‌تواند ایفا کند، گفت:‌ «به نظر من اروپا تا زمانی که مساله تهدیدات اسرائیل مطرح باشد، کاری از پیش نخواهد برد. یکی از محورهای مهم تغییر رفتار مقامات ایران که آمریکایی‌ها نیز به دنبال آن هستند، پایان دادن به شعار نابودی اسرائیل از صفحه روزگار است. چون حکومت ایران موجودیت اسرائیل به عنوان یک کشور را به رسمیت نمی‌شناسد و مقام‌ها در رده‌های مختلف، بارها از لزوم نابودی اسرائیل سخن گفته‌اند».
این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: «این‌که چه کسی از اروپا در این نشست حضور یافته است، شاید اهمیتی دیپلماتیک داشته باشد، اما بدون شک نمی‌تواند مانع از این باشد که اروپاییان به روابطشان با آمریکا فکر نکنند. چون یک سر قضیه نیز این است که نگران هستند مبادا رابطه‌شان با ایران به روابط مهم‌ترشان با آمریکا لطمه بزند»‌.
مجلسی در پاسخ به پرسش پایانی که تبعات برگزاری کنفرانس لهستان در آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: «به نظر من یکی از تبعات این کنفرانس این است که به اروپایی‌ها این بهانه‌ای را خواهد داد که صندوق مالی خودشان را که آخرین مهره بازی و همکاری اقتصادی با ایران بود به تعویق بیندازند».
او در ادامه با تاکید بر احتمال بروز جنگ بین آمریکا و اسرائیل با ایران، گفت: «البته منظور من از رخ دادن جنگ بین طرفین این است که کار به جنگ زمینی نخواهد کشید. چون کشورهای عربی همسایه ایران طاقت جنگ زمینی با ایران را ندارند. البته این را نباید از نظر دور داشت که برای آمریکا و غرب مهم نیست که کشورهای جنوبی ایران تا چه‌اندازه خسارت ببینند و تخریب شوند. آنچه مهم است و از نظرهای کنونی غایب مانده از بین رفتن منافع ایران در هنگام شروع جنگ است».
‌ پشت و روی کنفرانس ورشو
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل خاورمیانه در همین رابطه در کانال تلگرامی خود نوشت: سخنرانی مقام‌های آمریکایی در کنفرانس ورشو لحن تند و بسیار گزنده‌ای در برابر ایران داشت اما سخنان آنان چندان هم بی‌سابقه نبود. در واقع چند ماهی است که رهبران آمریکا از هر فرصتی برای حمله به سیاست‌های جمهوری اسلامی و مسئولان بلند پایه آن استفاده می‌کنند به گونه‌ای که این حملات لفظی به صورت امری عادی در واشنگتن در آمده است.
از این رو، اهمیت کنفرانس ورشو را صرفاً نباید در نوع مواضع علنی «مایک پنس» و «مایک پمپئو» که در مجموع حاوی افشای نکته تازه‌ای از استراتژی آمریکا در برابر ایران و یا به طور کلی خاورمیانه نبود، جستجو کرد. بر این اساس، به نظر می‌رسد هدف اصلی کنفرانس نه در اظهارات و سخنرانی‌های علنی و روی پرده بلکه در جلسات و کارگروه‌های محرمانه و پشت پرده پیگیری شده است.
جزئیات سخنرانی‌ها و مذاکراتِ پشت درهای بسته در کنفرانس ورشو به عمد انتشار عمومی پیدا نکرده است، اما از همان مقدار اطلاعات اندکی که محافل آمریکایی و اسرائیلی به بیرون درز داده‌اند؛ می‌توان نتیجه گرفت که حرف اصلی طرف‌های شرکت کننده در کنفرانس این بوده است که کشورهای عرب و اسرائیل خواهان دستیابی به صلح با یکدیگرند، ولی ایران در مسیر آنان مانع‌تراشی و کارشکنی می‌کند. با این حساب، به زعم آنان ایران با نوع فعالیت‌های خود و بخصوص از طریق حمایت از گروه‌هایی مانند حماس، جهاد اسلامی و حزب‌الله لبنان مانع اصلی صلح و ثبات پایدار در خاورمیانه است و از این جهت، باید در اولویت برخورد مشترک آنان قرار گیرد تا راه صلح گشوده شود.
البته این نوع داوری در باره رفتار ایران هم به نوبه خود حرف تازه‌ای در بر ندارد و تا کنون نیز بارها به نحوی تلویحی از سوی طرف‌های درگیر در مناقشه مطرح شده است. در واقع مساله مهم در این میان این است که حاضران در کنفرانس ورشو برای مقابله با ایران بر روی چه موارد خاصی تفاهم کرده‌اند و یا قرار است بر اساس توصیه‌های کارگروه تعیین شده از سوی کنفرانس بر روی آن تفاهم کنند.
این بخش از کار کنفرانس را به نظرم باید جدی گرفت و بی‌اهمیت شمردن آن بخصوص از سوی رسانه‌ها و دلخوش داشتن به اینکه اروپایی‌ها در سطحی پایین در آن شرکت داشته و یا در بیانیه پایانی کنفرانس نامی از ایران برده نشده است، چشم بستن به روی واقعیت‌هاست.
واقعیت این است که حضور پنج همسایه جنوبی ایران در کنار مغرب و مصر و اردن در کنفرانس که ائتلافی را با هم تشکیل داده‌اند، از جهاتی مهمتر از حضور اروپائیان است، چرا که جمع این کشورها توان لابی‌گری موثری در جامعه بین‌المللی دارد و برخی از آنها به دلیل موقعیت همسایگی، می‌توانند در تنگ‌تر کردن حلقه محاصره اقتصادی ایران نقش جدی بازی کنند.
آنچه اما در این میان به ایران مربوط می‌شود این است که آیا می‌خواهد همچنان خود را به عنوان مخالف سرسخت هرگونه راه حل سیاسی و مسالمت‌آمیز برای مساله فلسطین معرفی کند؟ به نظرم مادامی که ایران بر این نکته اصرار داشته باشد، حرف آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش در سطح جامعه جهانی گوش شنوایی خواهد داشت. ولی اگر ایران همانطور که محمد جواد ظریف نیز یک بار اشاره کرد، نابودی اسرائیل را به عنوان تنها راه حل مشکل فلسطین در عمل دنبال نمی‌کند، بهتر است آن را به زبانی رسمی اعلام کند. در آن صورت نه فقط فضای جهانی علیه آن تغییر خواهد کرد بلکه راستگرایان اسرائیلی که خود مانع اصلی دستیابی به هر گونه صلح با فلسطینی‌هایند، آماج فشارهای بین‌المللی قرار خواهند گرفت و آمریکا هم امکان دفاع از آنان نخواهد داشت.
اینکه فردی مانند نتانیاهو که در پی تداوم اشغال کرانه باختری و مخالف تشکیل کشور مستقل فلسطینی و در نتیجه مانع استقرار صلح واقعی در منطقه است، با توسل به برخی مواضع ایران خود را در موقعیت صلح‌خواهی نشان دهد، دردی است که درمان آن فقط با یک جمله کوتاه و صریح و رسمی از طرف ایران یعنی اعلام «حمایت از تاسیس کشور مستقل فلسطینی در سراسر کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی» امکانپذیر است!
واکنش مقامات به نشست ورشو
مقام‌های جمهوری اسلامی پیش از این نیز انتقادها و اعتراض‌های خود را به این نشست به طرق مختلف بیان کرده و گفتندکه از هیچ مقامی از ایران برای حضور در این کنفرانس دعوت نشده است.
‌وقوع حمله تروریستی و شروع نشست صلح
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه در پیامی در توئیتر به برگزاری کنفرانس ورشو واکنش نشان داد و نشست ورشو را شروع نشده نشستی مرده نامید.
وی در این پیام توئیتری نوشت: «در حالی که ایران، روسیه و ترکیه نشستی در سوچی (روسیه) برای کارکردن بر روی صلح در سوریه آماده می‌کنند و دادگاه سازمان ملل توجیهات آمریکا را رد کرده و آماده صادر کردن حکم درباره سرقت اموال ایران توسط آمریکاست، مقامات دم‌دمی مزاج ترامپ تلاش دارند تا قانون‌گریزی دائمی و انزوای جهانی خود را پشت نمایشی در ورشو پنهان کنند».
محمدجواد ظریف، همچنین، در صفحه توئیتر خود پرسیده بود که آیا میان «وقوع یک حمله تروریستی» در ایران با آغاز کنفرانس ورشو، تصادفی است یا خیر.
این در حالی است که وزارت خارجه لهستان هم‌زمان با برگزاری کنفرانس ورشو در حساب کاربری توئیتر خود به ادعای وزیر خارجه ایران پاسخ داد و نوشت: «هیچ تروریستی امروز در ورشو حضور ندارد بلکه در ورشو «دموکراسی، آزادی بیان و همبستگی» وجود دارد. این وزارتخانه همچنین حمله به اتوبوس حامل سپاه پاسداران در استان سیستان و بلوچستان را محکوم کرده است».
سند شکست و ناکامی
به گزارش ایسنا بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به بیانیه پایانی کنفرانس ورشو گفت: به رغم تلاش‌های گسترده واشنگتن برای برگزاری یک نشست فراگیر و ایجاد یک ائتلاف جدید علیه جمهوری اسلامی ایران، تعداد و سطح پایین شرکت کنندگان که آنان نیز از همراهی با هر گونه تصمیم ضد ایرانی امتناع کردند، در فرجام این نشست از پیش شکست خورده، بیانیه پایانی آن را به سندی بی خاصیت تبدیل کرد؛ متن و نوشته‌ای که تنها از سوی دو کشور برگزارکننده صادر شد و فاقد هر گونه اعتبار و تصمیم بود.