صاحب‌خبر - حوزه فناوری نانو یکی از حوزه‌های فناورانه جوان در دنیا و بالطبع ایران محسوب می‌شود؛ حوزه‌ای که عمرش به 100 سال هم نمی‌رسد و به خاطر همین مساله در میان هزاران حوزه علم و فناوری دنیا جای کار بسیاری در آن وجود دارد و می‌تواند در آینده نزدیک با توجه به تغییر سبک زندگی در دنیا یکی از حوزه‌های اول جهان در حوزه فناوری شود. از سوی دیگر، دامنه فعالیت گسترده حوزه فناوری نانو از صنعت گرفته تا داروسازی و پزشکی باعث شده تمام دنیا توجه ویژه به رشد علم و فناوری در این بخش داشته باشند و با انجام سرمایه‌گذاری و در نظر گرفتن بودجه‌های کلان برای انجام تحقیقات در این بخش تلاش کنند گوی سبقت را از یکدیگر بربایند. ایران نیز طی سال‌های اخیر توانسته پیشرفت‌های چشمگیری را در بخش‌های مختلف علم و فناوری داشته باشد، به‌طوری که نه‌تنها در حوزه تولید علم و فناوری نانو رتبه چهارم جهانی را از آن خود کرده، بلکه توانسته به سرعت علم این بخش را به مرحله تولید ثروت برساند و با ایجاد شرکت‌های مختلف فعال در این حوزه برای نیروی انسانی کشور فرصت‌های شغلی ایجاد کند. البته به‌رغم وجود دستاوردهای بالای مسئولان ستاد فناوری نانو که به همت همه فعالان این عرصه به دست آمده، اما وضعیت بودجه‌ای برای سال 98 ستاد فناوری نانو به‌گونه‌ای تنظیم شده که به گفته بسیاری از کارشناسان ممکن است مسیر این حوزه را دچار تغییرات ناخوشایندی کند؛ موضوعی که قطعا باعث می‌شود بسیاری از فعالان این بخش نیز با مشکلات عدیده روبه‌رو شده و حتی طعم بیکاری را بچشند، هرچند پیش‌تر با مقایسه وضعیت فناوری نانو با صنعت خودروسازی کشور به بحث بودجه‌ای و لزوم توجه به این حوزه پرداخته بودیم، اما این بار سراغ سیدمهدی رضایت، مدیر کارگروه توسعه سرمایه‌های انسانی ستاد توسعه فناوری نانو رفتیم تا برایمان از وضعیت نیروی انسانی و چشم‌انداز آینده این ستاد در این بخش بگوید؛ چشم‌اندازی که در صورت سرمایه‌گذاری درست می‌تواند به ثروت‌آفرینی برای کشور منجر شود. آنطور که رضایت به «فرهیختگان» می‌گوید، تا همین 10 سال پیش عمده دغدغه ستاد فناوری نانو روی بحث تربیت نیروی انسانی و ایجاد زیرساخت‌های لازم و تامین تجهیزات موردنیاز برای فعالیت شرکت‌ها در این بخش بوده؛ موضوعی که امروزه دیگر رنگ باخته و مشکلی از بابت آن در کشور وجود ندارد، همین مساله نیز ستاد را به سمت برنامه 10ساله دوم سند ملی نانوفناوری سوق داده است. به گفته او، در برنامه 10ساله دغدغه‌های ستاد نانو از جنس تولید محصول، تجاری‌سازی تولیدات و ایجاد ثروت برای کشور است؛ مساله‌ای که باعث می‌شود شرکت‌های فعال در بازارهای بین‌المللی و داخلی حضور جدی داشته باشند و بالطبع در صورت تحقق آن ایجاد شغل و کارآفرینی نیز در کشور رواج پیدا می‌کند. ایجاد 10 شغل جدید و اشتغال بیش از 20 هزار نفر در حوزه فناوری نانو مدیر کارگروه توسعه سرمایه‌های انسانی ستاد فناوری نانو با ارائه گزارشی از وضعیت محصولات و شرکت‌های فعال این حوزه می‌گوید: «امروزه بیش از 510 محصول شناسنامه‌دار در کشور داریم و 200 شرکت کوچک و بزرگ نیز در حوزه فناوری نانو فعال هستند. همچنین در سال گذشته هزار و 300 میلیارد تومان گردش مالی را در حوزه نانو داشتیم که 30 درصد آن مربوط به صادرات بوده است، در حالی که این رقم در سال 95، تنها 700 میلیارد تومان بوده و این مساله نشان می‌دهد این حوزه ظرفیت ایجاد گردش مالی بالا را دارد.» رضایت اما وضعیت شاغلان این عرصه را این‌طور توصیف می‌کند: «ما در حال حاضر بیش از 20 هزار نیروی تربیت‌شده در حوزه فناوری نانو داریم که یا در مراکز تحقیقاتی مشغول به کار هستند یا در 200 شرکت این بخش به کسب‌وکار می‌پردازند. از سوی دیگر ما براساس آنچه آمارها می‌گویند، توانسته‌ایم بیش از 10 شغل مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با حوزه فناوری نانو را در کشور ایجاد کنیم که رقم نسبتا خوبی برای این بخش محسوب می‌شود.» این مقام مسئول در توضیح بیشتر این مساله تصریح می‌کند: «پیش‌بینی‌مان این است که بتوانیم ظرف دو یا سه سال آینده تعداد مشاغل ایجادشده با حوزه نانو را به دو برابر افزایش دهیم. به عبارت دیگر ما قصد داریم تعداد شرکت‌های فعال‌مان در این بخش را ظرف پنج سال آینده از 200 به 500 شرکت برسانیم و طبیعتا همین افزایش در بحث به‌کارگیری نیروی انسانی نیز صدق خواهد کرد.» پیش‌بینی گردش 3 هزار میلیارد تومانی برای محصولات نانویی مدیر کارگروه توسعه سرمایه‌های انسانی ستاد فناوری نانو با بیان اینکه تلاش می‌کنیم بتوانیم در 10سال آینده سهم یک‌درصدی خود از بازارهای جهانی در این حوزه را که حق‌مان است، به دست بیاوریم، می‌گوید: «معتقدیم در پنج سال اول برنامه توسعه 10ساله که تا امروز دو سال از آن نیز گذشته، باید تعداد شرکت‌های ما به 500 شرکت برسد و در مقابل گردش مالی نیز باید از هزار و 300 میلیارد تومان به سه هزار میلیارد تومان برسد که خوشبختانه این ظرفیت در این حوزه وجود دارد و افزایش دو برابر گردش مالی از سال 95 تا امروز نیز این مساله را تایید می‌کند.» او پیشران اصلی برای ایجاد کارآفرینی و ایجاد شغل در حوزه نانو را حضور شرکت‌های فعال این بخش در خارج از کشور می‌داند و ادامه می‌دهد: «تصور اینکه این اتفاقات صرفا با تکیه بر بازار 80 میلیون نفری داخل محقق می‌شود، تصور اشتباهی است و به همین دلیل است که در برنامه توسعه دوم فناوری نانو بحث ایجاد شرکت‌هایی که امکان حضور در بازارهای بین‌المللی را داشته باشند، جزء اهداف اصلی ما به شمار می‌رود.» رضایت صادرات محصولات نانویی تولید داخل به 40 کشور دنیا را یکی دیگر از دستاوردهای این حوزه معرفی می‌کند و می‌گوید: «هرچند میزان صادرات ما به برخی از این کشورها بسیار ناچیز است، اما همین که توانسته‌ایم وارد بازار آنها شویم، موضوع مهمی محسوب می‌شود و پیش‌بینی‌مان این است که اگر تعداد شرکت‌ها به 500 شرکت برسد و گردش مالی نیز طبق سه هزار میلیارد تومان به پیش برود، تعداد شاغلان‌مان نیز دو تا سه برابر خواهد شد.» مدیر کارگروه توسعه سرمایه‌های انسانی ستاد فناوری نانو با تاکید بر جوان بودن این حوزه فناوری در دنیا تصریح می‌کند: «اصلی‌ترین امتیاز و ویژگی این بخش آن است که ما توانسته‌ایم با دنیا همراه شویم و همپای آنها در حوزه علم و تبدیل علم به ثروت حرکت کنیم، در حالی‌که اگر بخواهیم حوزه‌هایی مانند نفت و انرژی و هوا- فضا که قدمتی به مراتب بیشتر از نانو داشته و عمر فعالیت آنها بیشتر است را با حوزه نانو مقایسه کنیم، باید بگوییم تبدیل شدن علم و فناوری نانو به حوزه کسب‌وکار و ایجاد شرکت‌های مرتبط با این حوزه و تعداد محصولات نانویی تولیدشده ظرف همین چند سال اخیر، اصلا با دو حوزه دیگر قابل‌مقایسه نیست.» در حوزه نانو توانستیم علم را به ثروت تبدیل کنیم او در توضیح بیشتر این مساله ادامه می‌دهد: «هرچند تمام این حوزه‌ها در جایگاه خود دارای ارزش و اهمیت هستند، اما نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که ما در حیطه تولید علم در حوزه نانو طی سال‌های اخیر بالاترین میزان را داشته‌ایم و حتی امروز فعالیت ما از حوزه تولید صرف مقاله فراتر رفته و توانسته‌ایم 500 محصول در این حوزه تولید کنیم، در حالی که در دیگر حوزه‌ها چنین وضعیتی وجود ندارد.» رضایت با بیان اینکه طبیعتا تعداد محصولات تولیدشده در حوزه نانو رقم پایینی است، اما هیچ حوزه‌ای را در کشور سراغ نداریم که سال به سال به تعداد محصولات جدید تولیدی از سوی آن اضافه شود، تصریح می‌کند: «پیش‌بینی‌مان نیز این است که تعداد محصولات فناوری نانو هرساله دو برابر شود و قطعا این کار نه‌تنها باعث افزایش به‌کارگیری نیروی انسانی می‌شود، بلکه فرصت‌های ایجاد کارآفرینی را نیز در کشور افزایش می‌دهد، به‌ویژه اینکه نگاه‌مان به حضور در بازارهای بین‌المللی است و همین امر باعث ایجاد فرصت‌های جدید می‌شود.» دولت باید نگاه حمایتی به حوزه نانو داشته باشد مدیر کارگروه توسعه سرمایه‌های انسانی ستاد فناوری نانو با تاکید دوباره بر هدفگذاری برای ایجاد ثروت و تولید محصولات جدید در حوزه فناوری نانو می‌گوید: «خوشبختانه امروز در جایگاهی قرار داریم که به هیچ وجه دغدغه تربیت نیروی انسانی و همچنین ایجاد شبکه آزمایشگاهی در این حوزه را نداریم، چراکه تنها با ایجاد بیش از 46 شرکت تجهیزات‌ساز عمده دغدغه ما در این زمینه برطرف شده است؛ البته ما هرچه جلوتر می‌رویم، بیشتر به حمایت‌های بودجه‌ای نیاز داریم.» او در بخش پایانی صحبت‌هایش با گلایه از وضعیت بودجه‌ای ستاد نانو در سال آینده می‌گوید: «با نصف شدن بودجه در سال آینده در حقیقت امکان بذرپاشی در زمین نانو گرفته می‌شود، در حالی‌که عملکرد این ستاد طی این سال‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در این بخش به تولید ثروت برای کشور می‌انجامد و اگر قرار است در برنامه 10ساله دوم به تولید ثروت و ایجاد اشتغالزایی برای کشور برسیم، دولت حتما باید نگاه حمایتی به ستاد نانو داشته باشد؛ موضوعی که متاسفانه برای سال آینده شاهد آن نیستیم.»∎​