به گزارش ایرنا، دور اول نشست سه جانبه سران ترکیه، روسیه و ایران درباره بحران سوریه موسوم به نشست سران ضامن صلح آستانه یکم آذر سال 1396 در شهر سوچی روسیه برگزار ‌شد.
در این نشست، کشورهای روسیه، ترکیه و ایران به عنوان دولت های ضامن روند حل و فصل سیاسی بحران سوریه و برقراری ثبات و امنیت در این کشور روند حل جنگ داخلی سوریه را بررسی کردند.
در دور اول مذاکرات، تداوم همکاری های سه کشور در سوریه مورد تاکید روسای جمهوری سه کشور قرار گرفت.
این رویه که با سرکوبی نهایی تروریست ها در سوریه آغاز شده بود، موضوعات مربوط به حل و فصل سیاسی مسائل سوریه و برقراری صلح در این کشور پس از نابودی گروه های تروریستی را در بر می گرفت.
روحانی، پوتین و اردوغان در نخستین دور مذاکرات سران آستانه در خصوص گام های لازم برای کاهش خشونت در منطقه، اوضاع مناطق کاهش تنش در سوریه، ارسال کمک های انسانی به این کشور و سهم کشورهای ضامن روند صلح آستانه در مذاکرات ژنو برای حل مسائل سوریه به توافق رسیدند.
تضمین اجرای مناطق عاری از تنش از سوی تهران، مسکو و آنکارا در قالب مذاکرات آستانه یکی از دستاوردهای بزرگ دور نخست مذاکرات سران بود زیرا تاثیر بسزایی در مبارزه علیه داعش و کاهش درگیری ها در سوریه داشت.
توافق درباره برگزاری کنگره مذاکرات ملی سوریه در سوچی نیز که با حضور بیش از یکهزار و 600 نفر از افراد موثر در تحولات سوریه در 10 و 11 بهمن 96 برگزار شد، در جریان نشست سران ایران، روسیه و ترکیه به دست آمد که نتیجه آن توافق بر سر تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه بود.

** تاکید بر تمامیت ارضی سوریه و جلوگیری از تجزیه سوریه
دومین دور مذاکرات سران آستانه فروردین سال 1397 در حالی به میزبانی ترکیه در آنکارا برگزار شد که برخی در غرب از امکان تجزیه سوریه سخن می گفتند.
مدتی قبل از آن نیز حمله نیروهای ارتش ترکیه به شمال سوریه معروف به عملیات 'شاخه زیتون' در عفرین آغاز شده بود و از سوی دیگر ارتش سوریه موفق شده بود غوطه شرقی در نزدیکی حلب را از دست گروه های تروریستی خارج کند که موفقیتی بزرگ برای دولت قانونی سوریه به حساب می آمد و شروعی بر پایان یافتن قدرت تروریست ها در سوریه بود.
سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه با بررسی نتایج دور نخست مذاکرات و مثبت خواندن همکاری های صورت گرفته در سوریه، در آنکارا به بررسی تحولات روز پرداختند و ضمن تاکید بر اینکه راهکار حل وفصل مشکلات سوریه راه حل خارجی ندارد بار دیگر بر همکاری در راستای تقویت حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی سوریه تاکید کردند.
ادامه همکاری ها در بازسازی سوریه، بازگشت پناهجویان سوری به کشورشان و ارسال کمک های بشردوستانه به تمامی مردم سوریه از دیگر توافقاتی بود که درآنکارا بدست آمد.
در بیانیه پایانی دومین دور مذاکرات سران آستانه علاوه بر مبارزه مشترک برای نابودی گروه‌های تروریستی داعش، جبهه النصره و القاعده و افراد متعلق به داعش، بر جدا سازی گروه ‌های تروریستی از مخالفان مسلح که در آتش ‌بس شرکت کردند برای جلوگیری از تلفات غیرنظامیان تاکید شد تا دستاوردی بزرگ برای ترکیه در این توافقات رقم خورده باشد چرا که تنها حامی گروه های مخالف مسلح دولت قانونی سوریه به حساب می آید.

** کاهش تنش در ادلب
سومین دور مذاکرات آستانه در شرایطی به میزبانی تهران برگزار شد که به دلیل تبدیل شدن ادلب به آخرین کانون تروریست ها در سوریه و احتمال حمله ارتش سوریه به آن به عنوان آخرین پناهگاه تروریستی در کانون توجه جهان قرار داشت.
ادلب دارای سه میلیون جمعیت است و گروه های تروریستی درکنار گروه های مسلح مخالف دولت قانونی سوریه در آن زندگی می کنند.
ترکیه از جمله مخالفان حمله همه جانبه به این منطقه بود و در توجیه دلایل خود اعلام می کرد که این استان در نزدیکی مرزهای این کشور قرار دارد و پس از حمله به آن، سیلی از پناهندگان سوری روانه ترکیه خواهند شد حال آنکه این کشور شرایط پذیرش آنها را ندارد و با بحران روبرو خواهد شد.
ترکیه علاوه بر این، معتقد بود که تنها حامی مخالفان دولت قانونی سوریه محسوب می شود و نمی تواند اجازه دهد که سرنوشت مخالفان مورد حمایتش در اختیار دولت قانونی سوریه قرار بگیرد هر چند که سران ایران و روسیه معتقد بودند که جنگ در این زمینه برای رسیدن به صلح صورت می گیرد.
در بیانیه پایانی نشست تهران، سران سه کشور در نهایت از کاهش تنش در ادلب سخن گفتند و تصریح کردند که مبارزه با هدف نابودی کامل داعش، جبهه النصره، گروه‌ های وابسته به القاعده و سایر گروه‌ های تروریستی ادامه خواهد یافت.
در بیانیه مشترک سران سه کشور بر ادامه همکاری ‌های تصریح شده در نشست آستانه(کارشناسان و وزرای خارجه)، سوچی و آنکارا تاکید شد؛ علاوه بر آن سه کشور یادآور شدند که همکاری مشترک آنها منجر به کاهش خشونت در سوریه شده است.
تاکید بر تمامیت ارضی سوریه، تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه، کمک به بازگشت پناهجویان، کمک های بشردوستانه و مشارکت در بازسازی سوریه و همکاری فعالانه به منظور پیشبرد فرایند سیاسی همسو با تصمیمات کنگره گفت وگوی ملی سوریه در سوچی و قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل از دیگر مواردی بود که در این دور از مذاکرات نیز مورد تاکید قرار گرفت.
چند هفته پس از این نشست، سران ترکیه سرانجام موافقت روسیه را برای ایجاد منطقه ای حائل اطراف ادلب کسب کردند.
بر این اساس مقرر شد نیروهای ارتش ترکیه و روسیه در مناطق حائل به گشت زنی بپردازند تا ترکیه این فرصت را بیابد که گروه های تروریستی و مخالفان مسلح را از یکدیگر متمایز کند، طرحی که بدلیل نرسیدن به اهداف از پیش تعیین شده، تاکنون چندین بار تمدید شده است و روسیه به تازگی اعلام کرده که این شرایط نمی تواند تا ابد ادامه یابد.

** دور تازه مذاکرات با دستور کارهای متعدد
فردا سران روسیه، ایران و ترکیه در حالی در شهر بندری سوچی روسیه چهارمین دور مذاکران سران کشورهای ضامن صلح آستانه را برگزار خواهند کرد که تغییرات بوجود آمده در سوریه بیش از پیش بر اهمیت این نشست افزوده است.
مولفه هایی که می توان آنها را در موضوعاتی همچون بررسی اوضاع در منبج و ادلب، روند تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه، میزان مشارکت در بازسازی سوریه، کمک های بشردوستانه، آینده دمشق پس از خروج آمریکا و حملات رژیم صهیونیستی جستجو کرد.

** آینده سوریه پس از خروج آمریکا
اولین تغییر اساسی در شرایط میدانی سوریه با اعلام خروج نیروهای نظامی آمریکا از مناطق اشغال شده سوریه بوجود آمد.
شهر کرد نشین منبج در شمال سوریه از سال 2016 به این سو که از دست گروه تروریستی داعش خارج شد با حمایت آمریکا در اختیار کردهای شمال سوریه قرار گرفت تا اینکه آمریکا آهنگ خارج شدن از سوریه را با توجه به بر باد رفتن نقشه های خود در سوریه نواخت.
خروج آمریکا از سوریه، راه را برای اقدامات نظامی ترکیه که پیشتر اعلام کرده بود از سوی کردهای شمال سوریه با اقدامات تحریک آمیز مواجه است، باز کرد.
همسایه شمالی سوریه که به شدت نگران تحرکات کردها در همسایگی خود و اوضاع ادلب است، از دیرباز اعلام کرده که برای سامان دادن به اوضاع و مقابله با یگان های کرد مدافع خلق سوریه (ی.پ.گ) در شمال سوریه باکی ندارد که از قدرت نظامی بهره ببرد.
بازگشت کردها به دامن دولت مرکزی باعث شده که ترکیه خود را در صورت هر حرکتی در قبال این شهر در مقابل ایران، روسیه و دولت قانونی سوریه ببیند.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه با بیان اینکه این شرایط با ثبات نیست و امکان تغییر وضعیت در منبج وجود دارد، بارها تلاش کرده موافقت روسیه را برای اقدام در این خصوص جلب کند اما به نظر می رسد تاکنون پاسخ مثبتی دریافت نکرده است.
بنابراین به نظر می رسد موضوع منبج نیز یکی از محورهای اصلی مذاکرات اردوغان در مذاکرات فردا باشد.
ضمن اینکه بخش های دیگری از سوریه نیز تحت تاثیر خروج آمریکا قرار خواهند گرفت که می توان در همین زمینه به شرق فرات اشاره کرد با این وجود هنوز مشخص نیست آمریکایی ها تا چه اندازه به ادعای خود برای خروج از سوریه جامع عمل بپوشانند چرا که 18 سال است که پی در پی آهنگ خروج از افغانستان سر می دهند اتفاقی که هنوز به واقعیت تبدیل نشده است.

** آخرین تصمیم گیری ها در خصوص ادلب
همانند دور سوم نشست سران آستانه در تهران، ادلب همچنان در صدر توجه های جهانی قرار دارد.
بنظر می رسد روسیه کم کم در حال مایوس شدن از فرصتی است که به ترکیه برای پاکسازی تروریست ها از مخالفان مسلح سوری در چهارمین و آخرین منطقه کاهش تنش داده است.
«سرگی ورشینین» معاون وزیر امور خارجه روسیه به تازگی با بیان اینکه ادلب جزو جدایی ناپذیر سوریه است، اعلام کرد که روسیه حضور دائمی تروریست ها در این استان را تحمل نخواهد کرد و نمی پذیرد که این وضعیت تا ابد ادامه یابد.
به گفته وی، تروریست های جبهه النصره و گروه برآمده از آن «هیات تحریر شام» در حال گسترش نفوذ خود در ادلب با استفاده از مخالفان معتدل هستند حال آنکه روسیه و سازمان ملل، این گروه ها را تروریستی می دانند بنابراین مذاکره و ارتباط با آنها امکان پذیر نیست.
ورشینین با بیان اینکه دهها هزار تروریست در ادلب حضور دارند، اظهار داشت: تفاهمنامه ایجاد منطقه حائل در استان ادلب (با ترکیه) از این نظر که ما از موضع خود برای مبارزه با گروه های تروریستی کوتاه نیامدیم اما به فکر غیرنظامیان نیز بودیم، یک دستاورد مهم است.
وی گفت: امروز ادلب آخرین نقطه از چهار منطقه مدنظر برای خلع سلاح است که سال 2017 بر سر آن به توافق رسیدیم، در تمامی توافقات بر سر مناطق خلع سلاح موضوع اصلی این بود که این اقدام موقت است و روسیه نمی پذیرد که این مناطق تا ابد به این شکل (در دست تروریست ها) بماند.

** لزوم تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه
انتظار می رفت کمیته قانون اساسی سوریه که دستاورد گفت وگوهای سوری - سوری در سوچی به حساب می آید با توجه به تلاش ایران، روسیه و ترکیه تا پیش از پایان سال 2018 تشکیل شود اما در آخرین لحظات به دلیل فشار غرب این اتفاق رخ نداد.
ایران، روسیه و ترکیه اکنون امیدوار هستند با حمایت های «گیر پدرسون» نماینده جدید دبیر کل سازمان ملل در امور سوریه که جانشین استفان دی میستورا شده است، کمیته قانون اساسی سوریه به عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ سران آستانه کار خود را آغاز کند.
میخاییل بوگدانف نماینده رئیس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه چندی پیش اعلام کرده بود که کار تنظیم فهرست نامزدها برای شرکت در این کمیته از سوی سه کشور ضامن صلح آستانه به پایان رسیده است.
در مجموع می توان گفت چهارمین نشست سه جانبه سران ایران، روسیه و ترکیه در شهر سوچی با توجه به تحولات بوجود آمده در منطقه از اهمیتی دوچندان برخوردار شده است و نگاه جهانیان و مردم سوریه را بار دیگر به تصمیم روحانی، پوتین و اردوغان دوخته است.
سران کشورهای روسیه، ایران و ترکیه در دو سال اخیر به جهانیان نشان داده اند که می توان به عنوان سه بازیگر قدرتمند در منطقه با وجود اهداف و منافع متفاوت، با تمرکز بر منافع مشترک هر روز بر میزان همکاری های خود افزود و در پایان کارنامه ای موفق از مبارزه با تروریسم در جهان ارایه داد.
این بار بحران سوریه به شکلی در حال حل و فصل است که برای نخستین بار آمریکا نقشی در آن ندارد، هر چند که ایالات متحده تلاش می کند با همکاری برخی از شرکا در غرب، این تلاش ها را به شکست بکشاند تا به الگویی برای دیگر قدرت های نوظهور در حل بحران های منطقه ای بدون مداخله آمریکا تبدیل نشود.
گزارش از: رحمت الله خدادادی
اروپام ** 1346 ** 1071