به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، دو روز پس از برگزاری مراسم اختتامیه سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، واکنش ها به حاشیه های آن در شبکه های اجتماعی ادامه دارد. اما یکی از این حاشیه ها که بیشتر محمل واکنش سینماگران و علاقمندان به سینمای ایران شد، رفتار و سخنان «همایون غنی زاده» در مراسم اختتامیه بود.

کاربران شبکه های اجتماعی از شب اختتامیه تاکنون در حال اظهارنظر درباره رفتار غنی زاده هستند، اما در این میان آن چه تمرکز بر این موضوع را دوچندان کرد، یادداشت «مهرزاد دانش» عضو هیئت داوران جشنواره فجر و منتقد شناخته شده مجله فیلم، در کانال تلگرامی اش بود.

او که در شب اختتامیه، «مسخره باز» غنی زاده را به عنوان برنده سیمرغ بخش هنر و تجربه معرفی کرد و مسئول اهدا این جایزه به او بود، در ابتدا با امتناع غنی زاده برای دریافت جایزه روبرو شد. گویا رفتار این کارگردان فیلم اولی برای مهرزاد دانش بسیار برخورنده بوده است. چنان که نوشت:«به دبیرخانه جشنواره فیلم فجر پیشنهاد می‌کنم قوانینی تدوین شود که بر اساس آن، افرادی که از گرفتن جوایزشان، بدون دلیل، امتناع می‌کنند، در دوره‌های بعد حق شرکت در این مناسبت را نداشته باشند. لوس‌بازی زننده جوانک تازه‌کاری با رفتارهای تهوع‌آور متظاهرانه‌اش در ادا درآوردن کژفهمانه از براندوی بزرگ و پذیرش/عدم پذیرش ادواری جایزه‌اش، از میزان شعور اجتماعی‌اش رونمایی‌ای جانانه به عمل آورد، نشان داد این جایگاه نیاز به مراقبت بیش‌تر دارد.»

یادداشت این منتقد سینما خود به تنهایی گویای میزان عصبانیت او از کنش غنی زاده است. اما آن چه رفتار غنی زاده در دریافت جایزه هنر و تجربه جشنواره فجر را زننده کرد، عدم حضورش در سالن در ابتدای اختتامیه و هنگام معرفی «مسخره باز» به عنوان برنده سیمرغ نگاه نو جشنواره بود، آن جا که «خیال محمد» به جای او روی صحنه آمد تا متنی را قرائت کند.

جوان مهاجر افغان در حالی که به خوبی نمی توانست متن پیش روی خود را بخواند، گفت: «اسم من خیال محمد است. نزد آقای غنی‌زاده کار می‌کنم. من یک مهاجر افغانستانی هستم. از ایشان خواستم اگر توانست امروز از مشکلات مهاجران افغانستانی بگوید و بگوید که زندگی درد دارد. ایشان از من خواست به جای ایشان اینجا حاضر شوم و خودم از مشکلات مهاجران بگویم و بگویم زندگی درد دارد. در راه فکر کردم مگر مشکلات ما را همه نمی‌دانند؟ مشکلات تحصیلی، دانشجویی، امتیازات حقوقی و اجتماعی اما خود مردم ایران مگر مشکلات کم دارند؟ برای همین دیگر نیکو نیافتم در این شرایط گله کنم. امروز باید فقط حرف‌های خوب بزنیم. می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و مردم ایران را سپاس گویم. امروز که آفتاب امید در افغانستان دمیدن گرفته ما مردم افغانستان به پاس سال‌های میزبانی شما برایتان آرزوی عبور از مشکلات و بحران ها می‌کنیم. امید که رنگ آرامش دوباره به کشور بازگردد.»

خیال محمد اما حامل پیامی از غنی زاده هم بود: «کارگردان برگزیده نگاه نو باید موفق شده باشد نگاهی نو به جشنواره تزریق کرده باشد. حال آنکه آن‌چه می‌بینیم حکایت از عدم موفقیت اینجانب، کارگردان «مسخره‌باز» در تزریق نگاه نو به جشنواره است. لذا با ابراز خرسندی از ایجاد فرصت حضور در جشنواره امسال، اینجانب همایون غنی‌زاده از پذیرفتن این جایزه معذورم امید که در دوره‌های دیگری کارگردان مقبول‌تری برای جشنواره باشیم.»

سخنان خیال محمد اما نکته ای قابل توجهی داشت. این که جوان افغان آمده بود از مشکلات مهاجران بگوید اما در یک چرخش از مشکلات و بحران در ایران گفت و آرزو کرد رنگ آرامش دوباره به کشور بازگردد. با این دوگانگی مشخص نیست جوان افغان به خواست خود روی سن آمده یا غنی زاده او را روی سن فرستاده تا به بهانه بیان مشکل مهاجران، درباره ایران سخن بگوید.

بخشی از کاربران شبکه های اجتماعی حضور مهاجر افغان به جای غنی زاده روی سن جشنواره را اقدامی نمایشی دانسته و آن را مورد انتقاد قرار داده اند. بسیاری نیز عنوان فیلم او را توصیف مناسبی برای رفتارش دانستند. جالب این که در جایی از فیلم علی نصیریان دیالوگی با این مضمون به صابر ابر می گوید: «تو بازیگر نیستی! مسخره بازی».

اما شاید آن چه از این موضوع رمزگشایی کند بخشی از متن مهرزاد دانش باشد. اگر خاطرتان باشد مهرزاد دانش در یادداشت تلگرامی اش از «رفتارهای تهوع‌آور متظاهرانه‌ جوانک تازه کاری» سخن گفت که «کژفهمانه ادای مارلون براندو را درمی آورد».

اشاره دانش به مراسم چهل و پنجمين دوره اسکار در سال 1973 است، جایی که «مارلون براندو» با واکنش خود نسبت به جایزه اسکار همه را شگفت زده کرد.

در آن سال براندو با بازی در فیلم «پدرخوانده» درخشیده بود اما در مراسم اسکار وقتی «ليو يولمن» و «راجر مور» نام براندو را به عنوان بهترین بازیگر مرد معرفی کردند، او در سالن نبود. به جای او زنی سرخپوست از بومیان آمریکا به نام «ساچين ليتل فيدر» با نامه ای از براندو روی صحنه آمد.

«ليتل فيدر» که بازیگری ناشناخته بود در هنگام حضور روی سن در حالی که نامه ای از براندو در دست داشت، از دریافت جایزه امتناع کرد و تنها گفت: «امشب به جاي مارلون براندو به اين مراسم آمده ام و او از من خواسته تا به شما بگويم كه او با تمام احترام حاضر به قبول اين جايزه ارزشمند نيست و دليل آن رفتاري است كه صنعت فيلمسازي با بوميان آمريكا داشته اند.»

سخنان او با واکنش های منفی و بعضا مثبت در سالن همراه شد اما او توضیح دیگری نداد. یک روز بعد وقتی نیویورک تایمز متن کامل نوشته مارلون براندو را منتشر کرد همه متوجه منظور براندو شدند.

براندو در بخشی آورده بود: «صنعت سینما بیشتر از هر نهاد دیگری در برابر تحقیر بومی ها، مسخره کردن آن ها و خطاب قرار گرفتنشان با الفاظی مانند وحشی و شیطانی مسئولیت دارد. بزرگ شدن برای کودکان در این دنیا به اندازه کافی سخت هست. کودکان بومی تغییر نسل خود را در فیلم ها می بینند و ذهنشان به گونه ای آسیب می بیند که ما حتی نمی توانیم تصور کنیم.»

در واقع واکنش براندو علاوه بر مواجهه سینمای آمریکا با بومیان، متاثر از «کشتار ووندد نی» بود؛ جایی که ۲۰۰ کودک و زن بر اثر تیراندازی ارتش کشته شدند.

برخلاف براندو که در اعتراض به این رفتار در مراسم حضور نیافت و به یک بومی آمریکایی اجازه داد به طور مستقیم با 85 میلیون بیننده سخن بگوید، همایون غنی زاده در سالن حضور داشت و هنگامی که نامش به عنوان برنده سیمرغ هنر و تجربه اعلام شد روی صحنه آمد و گفت:«خیلی خوشحالم که امشب در جمع شما هستم. آقای نصیریان عزیز گفتند که بعد از ۴۰ سال جایزه‌شان را گرفتند. به من در یک شب دو سیمرغ دادند. سیمرغ اول را نگرفتم چون جایزه‌اش را دوست نداشتم. معادلات جشنواره را هم پذیرفتم ولی سیمرغ نگاه نو را دوست نداشتم چون در پایان دیدم فیلم من موفق نشده نگاه نویی به جشنواره تزریق کند اما این جایزه را دوست دارم و می‌گیرم.»

اما نکته جالب توجه این که جایزه «نگاه نو» فیلم فجر هیچ ارتباطی با «تزریق نگاه نو» به جشنواره ندارد. جایزه نگاه نو جایزه بهترین کارگردان فیلم اولی است. 

در نهایت باید گفت غنی زاده پس از موفقیت در تئاتر، توانست در سینما نیز با «مسخره باز» به عنوان کارگردانی متفاوت، خلاق و خوش آتیه معرفی کند اما رفتار او در مراسم اختتامیه فیلم فجر نشان داد باید اندکی درباره تعامل خود با اهالی سینما تامل کند.