دونالد ترامپ به دنبال حمله انتحاری داعش که به عنوان مرگبارترین حمله به نیروهای آمریکایی از زمان استقرارشان در سوریه از سال ۲۰۱۵ تاکنون اعلام شده، تحت فشار برای تجدید نظر در مورد خروج نیروهای آمریکایی از این کشور قرار گرفته است.

به گزارش ایسنا، پایگاه خبری هیل در گزارشی نوشته است: دست‌اندرکاران امور دفاعی و سیاست خارجه این حمله را نشانه‌ای از هشدار ماه گذشته خود می‌دانند مبنی بر اینکه داعش در عراق و سوریه ضعیف شده اما از بین نرفته است و با خروج آمریکا جان دوباره خواهند یافت.مارکو روبیو، سناتور جمهوری خواه فلوریدا در این مورد گفته است: تاریخ این مناطق اینگونه بوده است؛ زمانی که شما به این گروه‌ها فشار وارد نکنید، آنها رشد می‌کنند و به شورش میپردازند و اگر یکسال بعد آنها پرچم‌های سیاه خود را نشان دهند و در یوتیوب سر ببرند، ما احتمالا دوباره باید به آنجا برگردیم که این بدترین نتیجه ممکن برای رئیس جمهور و کشور است .روبیو جزو سناتورهای انگشت شماری بود که بعد از حمله (به نیروهای آمریکایی در منبج سوریه) به کاخ سفید رفت و با ترامپ ملاقات کرد.

این سناتور جمهوری خواه گفت که این ملاقات را در حالی ترک کرد که باور داشت ترامپ بسیار مایل به نگه داشتن قولش مبنی بر خروج از درگیری‌های خارجی به نحوی است که ماموریت مبارزه با تروریسم آمریکا را را خراب نکند.اما هیچ نشانه‌ای مبنی بر جواب ترامپ به این درخواست‌ها وجود ندارد زیرا او به دنبال محقق کردن وعده کمپین انتخاباتی خود مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از خاورمیانه است. همچنین حامیان تصمیم رئیس جمهور می‌گویند این حمله دقیقا نشان می‌دهد چرا اکنون زمان خروج است.اخیرا، یک عامل انتحاری در نزدیک یک رستوران در شهر منبج واقع در جنوب سوریه که در ۲۰۱۶ از داعش پس گرفته شده بود، شیئی را منفجر کرد. دست کم ۱۹ نفر در این حمله کشته شدند که این تعداد شامل دو نیروی نظامی آمریکا، یک کارمند پنتاگون و یک پیمانکار نظامی آمریکایی می‌شد.قبل از این حمله از سال ۲۰۱۵ تاکنون تنها دو عضو ارتش آمریکا در حین ماموریت در سوریه کشته شده بودند.حدود ۵۰ نیروی آمریکایی برای کمک به نیروهای محلی برای مبارزه با داعش اکتبر ۲۰۱۵ در سوریه مستقر شدند، تعدادی که به تدریج تاکنون به ۲۰۰۰ نیرو رسیده است.منبج همواره محل یک کشمکش استراتژیک بوده است که به طور ویژه طرفین این درگیری‌ها نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا و ترکیه هستند که ترکیه به دلیل تروریست خواندن این نیروها، خواستار بیرون راندن آنها است.از زمان اعلام خروج از سوی ترامپ نیروهای روسیه و سوریه به دعوت کردها که خواستار حمایت در مقابل ترکیه هستند، خود را برای گرفتن شهر آماده کرده‌اند. منبج با وجود داشتن این ژئوپلتیک پیچیده، با این حال از تهدید داعش در امان بوده تا اینکه این حمله به وقوع پیوست.این حمله همچنین ادعای ترامپ هنگام اعلام خروج نیروها مبنی بر شکست خوردن داعش را زیر سوال برد .ترامپ در اولین واکنش عمومی خود به این حمله تسلیت خود را ابراز کرد اما سخنی از برنامه خروج نیروها به میان نیاورد .

ترامپ در پنتاگون در رونمایی از خط ‌مشی‌های جدید دفاع موشکی گفت: می‌خواهم عمیق‌ترین تسلیت خود را به خانواده‌های آمریکایی‌های قهرمانی که در راه خدمت به کشور و از خودگذشتگی جان خود را فدا کردند ابراز کنم. آنها مردم گرانقدری هستند. ما هرگز فداکاری جاودان و نجیبانه آنها را فراموش نخواهیم کرد.در این صحبت‌ها مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که روند خروج نیروها در جریان است.پنس گفت: خانواده آنها و نیروهای مسلح ما باید بدانند که فداکاریشان تنها اراده ما را برای بازگرداندن نیروها به خانه قویتر می‌کند. ما اینکار را به نحوی انجام می‌دهیم تا مطمئن شویم داعش هرگز نمی‌تواند دوباره اعمال شیطانی خود را انجام دهد و خلافت خونین خود را برپا سازد.حامیان تصمیم ترامپ عنوان می‌کنند که این حمله نشان دهنده این است که چرا ما باید از سوریه خارج شویم -زیرا آنها در حال گشت‌زنی در منبج بودند با این حال عامل بمب‌گذاری نفوذ کرده است. به گفته آنها نیروهای دیگر از حالا به بعد می‌توانند این وظیفه را انجام دهند.

سناتور رند پل، یک طرفدار سیاست‌های انزواطلبانه که از تصمیم ترامپ در مورد سوریه حمایت می‌کند بعد از حمله و ملاقات با ترامپ هنگامی که در حال خروج از کاخ سفید بود گفت که ترامپ به برنامه‌هایش از جمله خروج نیروها از افغانستان عمل می‌کند.پل گفت: من به ترامپ برای گرفتن تصمیمی که تا کنون هیچ رئیس جمهوری در تاریخ نگرفته است بسیار افتخار می‌کنم، و این عمل به این معنا است که ما تاکنون در مناطق زیادی بودیم و او به طور واقعی به دنبال ایجاد یک تغییر است.اما ترامپ با پاسخ‌های متفاوتی از سوی دیگر جمهوری خواهان کنگره مواجه شد.جیمز اینهوف، رئیس کمیته نیروهای مسلح سنا، فردی که هفته گذشته پس از شرکت در یک نشست توجیهی خاطرنشان کرد که ترامپ با در نظر گرفتن گزینه‌های میدانی خروج نیروها را عملی می‌کند، گفت حمله چهارشنبه حادثه‌ای است که معکوس کردن معادله از سمت ترامپ را می‌طلبد.اینهوف گفت: این حادثه این را روشن کرد که چون شرایط میدانی می‌تواند تغییر کند، پس نظر ترامپ در خروج نیروها هم می‌تواند تغییر کند. فکر میکنم این حالت تراژیک‌ترین حالتی بود که می‌توانست نظر ما را تغییر دهد.اینهوف افزود: من به شخصه باور دارم ترامپ باید این کار را انجام دهد.لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه که معمولا به عنوان یکی از متحدان ترامپ شناخته می‌شود در این تصمیم از مخالفان اصلی ترامپ بود. او گفت: امیدوارم رئیس جمهور در مورد اینکه در سوریه به کجا میرویم، بیشتر و عمیق‌تر فکر کند.گراهام برای صحبت در مورد سوریه با رهبران ترکیه به این کشور رفته بود.جیم ریش، رئیس کمیته روابط خارجی سنا هنگامی که از او پرسیده شد که آیا حمله اخیر بر روند خروج نیروها تاثیری میگذارد یا خیر، پاسخ داد: این مسئله پیچیده‌تر از این حرفها است. ریش گفت: ما به حملات تروریسی در هر شرایط و مکانی بدون در نظر گرفتن اینکه نیروها کجا مستقر شده‌اند پاسخ می‌دهیم. ما در همه جا سیاست خود را برای پاسخ به این حملات داریم و به آنها پاسخ خواهیم داد .در همین حال دموکرات‌هایی که مخالف این تصمیم ترامپ هستند حادثه اخیر را نشان دهنده اشتباه بودن فرضیه ترامپ دانستند.

جک رید، سناتور دموکرات و عضو کمیته سرویس‌های مسلح گفت: خروج برنامه ریزی شده نیروها یک اشتباه استراتژیک بود. فکر می‌کنم این حمله نشان می‌دهد که ما باید با دقت بیشتری به خروج ارزیابی شده دست بزنیم و قطعا اگر این کار قرار است انجام شود باید به صورت منسجم تری به وقوع بپوندد.رید افزود: در حالی که داعش به هیچ بهانه‌ای برای حمله نیاز ندارد، خروج ما این جمله آنها را تایید می‌کند که”شما می‌گویید ما باخته‌ایم، ما هم نشانتان می‌دهیم”.

فراز و فرودها در اختلافات آمریکا و ترکیه درباره شمال سوریه

اختلاف میان آمریکا و ترکیه بر سر اداره وضعیت شمال سوریه با فراز و فرود تندی همراه است و به نظر می‌رسد دو طرف بر سر طرحی در این باره به توافق رسیده‌اند اما دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا از ایجاد منطقه امن دم می‌زند و رجب طیب اردوغان، همتای ترکیه‌ای وی این منطقه را حائل می‌خواند، گویی هنوز چارچوب این توافق‌ مشخص نشده است.به گزارش ایسنا، اردوغان پیش از این در پارلمان ترکیه گفته بود، به طرح ترامپ درباره ایجاد این منطقه به عمق ۲۰مایل در شمال سوریه رویکرد مثبتی دارد و امکان گسترش این طرح وجود دارد و در صورت دریافت حمایت مالی می‌تواند این منطقه را ایجاد کند.رئیس جمهوری ترکیه بر ضرورت ایجاد منطقه حائل ضمن رایزنی با همه طرف‌های ذی‌ربط از جمله کشورهای ضامن آتش‌بس در مذاکرات آستانه (ترکیه، روسیه و ایران) تصریح کرد و مشارکت یگان‌های مدافع خلق کرد در این طرح را رد کرد و گفت، اختلاف میان آنکارا و واشنگتن درباره سوریه ناراحت کننده است.

نگرانی ترکیه

درباره اختلاف میان آمریکا و ترکیه درمورد منطقه امن، انس یلمان، پژوهشگر دانشگاهی ترکیه می‌گوید، واشنگتن بدون ارائه جزئیات بیشتر به دنبال ایجاد منطقه امن است در حالی که آنکارا از اینکه این منطقه به محل حمایت از گروه‌های تروریستی بدل شود، نگران است. ترکیه درباره نام این منطقه خواه اسم آن امن باشد یا حائل، مشکلی ندارد مهم ایجاد منطقه در شمال سوریه است تا از طریق آن به حفاظت از غیرنظامیان سوریه و مرزهای خود در برابر هرگونه حملات یگان‌های مدافع خلق کرد به خاک ترکیه بپردازد.وی که مدیر دفتر بین‌المللی دانشگاه ابن خلدون ترکیه است به الجزیره گفت:هدف از اظهارات مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا درباره ایجاد منطقه امن به جای منطقه حائل ادامه حمایت از پ.ک.ک و شاخه‌های آن در سوریه (یگان‌های مدافع خلق) است که به ترکیه حمله کرده‌اند. تناقض در اظهارات مسئولان آمریکا و ترامپ مسائل را پیچیده می‌کند و اگر ایالات متحده تصمیم خروج از سوریه را به دنبال حمله اخیر گروه تروریستی داعش به منبج تغییر دهد، فرصت دستیابی به راه‌حل سیاسی پیچیده خواهد شد و فرصت‌ها برای اجرای عملیات نظامی ترکیه در منطقه افزایش خواهد یافت. یلمان احتمال داد ترکیه به دلیل عدم اعتماد به واشنگتن روسیه و ایران را در رایزنی‌ها برای ایجاد منطقه حائل مشارکت دهد.در سایه اختلاف میان واشنگتن و آنکارا یلمان معتقد است آمریکا به ترکیه؛ هم‌پیمان دیرینه خود در ناتو و معتمدترین شریک خود در خاورمیانه بی‌اعتنایی نخواهد کرد و از طرف دیگر آنکارا خواستار روابط مستحکم با واشنگتن از طریق تحت فشار گذاشتن این کشور برای عدم حمایت از نیروهای تروریستی در منطقه است تا جایی که از تصمیم خروج آمریکا از سوریه به عنوان نقطه عطفی برای پایان دادن به این حمایت استقبال کرد.

تفاهم نگران‌کننده

از سوی دیگر، معن الطلاع، پژوهشگر سوری در مرکز مطالعات استراتژیک عمران به شبکه خبری الجزیره گفت، در حالی که ترکیه به دنبال ایجاد این منطقه با هدف برقراری امنیت آن و خروج همه تسلیحات از مرزهاست، واشنگتن تلاش می‌کند چارچوب سیاسی تعیین کرده و امنیت هم‌پیمانان سوری خود را برعهده گرفته و از دستاوردهای آنها محافظت کند. در میان جاه‌طلبی‌ها این منطقه اسیر تفاهم امنیتی نگران کننده باقی خواهد ماند و شاید عرصه‌ای برای اعمال فشار و جذب و احتمال پناه بردن آنکارا به روند آستانه برای تحقق هدف خود باشد. وی تصریح کرد، در قوانین بین‌المللی میان کارکرد منطقه امن و حائل تفاوت است اما هر دو مستلزم صدور قطعنامه‌ای از سوی شورای امنیت، اعمال منطقه پرواز ممنوع و استقرار نیروها روی زمین هستند و منطقه حائل در جریان درگیری‌های مسلحانه از طریق توافق میان کشورهای درگیر برای اجرای آتش‌بس ایجاد می‌شود.

آمریکا، ترکیه و شراکت مستهلک

شراکت راهبردی واشنگتن و آنکارا موضوعی است که یادآوری آن در اوج مجادلات دیپلماتیک کاربردی شبیه ترمز دستی یا سوپاپ اطمینان می یابد. افزایش و تعدد اختلافات دو طرف سبب شده تا این شراکت با وضعیت استهلاک روبرو شود.به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، روابط ترکیه و آمریکا طی یکی دو سال گذشته یکی از پرچالش ترین دوران‌ها را می گذراند.حمایت آمریکا از گروه‌های مسلح کُردی در سوریه از یک سو و تلاش ترکیه برای منکوب کردن «یگان‌های مدافع خلق» که آنکارا آن‌ها را تروریستی می خواند سبب شده تا دو طرف با اختلافاتی جدی مواجه شوند.اخیرا «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا در توئیتی تهدید کرد در صورت حمله ترکیه به گروه‌های کُردی، اقتصاد این کشور را ویران خواهد کرد. ترامپ هر چند اندک زمانی پس از این توئیت جنجالی با همتای ترک خود تماس گرفت و از ظرفیت‌های موجود برای توسعه همکاری‌های آمریکا و ترکیه سخن گفت اما عمق اختلافات دو طرف بر سر مسائل سوریه بار دیگر طی روزهای گذشته آشکار شد. «رجب طیب اردوغان» در تماس با ترامپ اشاره ای به این توئیت جنجالی نکرد اما سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه با یادآوری شراکت استراتژیک آنکارا و واشنگتن، ترامپ را با این دو راهی گریزناپذیر مواجه ساخت که باید از میان ترکیه و کُردها یکی را به عنوان شریک برگزیند.پیش از این مجادله و در اواسط ماه جاری، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی ترامپ به ترکیه رفته بود تا درباره سرنوشت گروه‌های کُردی با مقامات آنکارا گفت وگو کند؛ سفری که با توجه به رد تقاضای بولتون برای دیدار با اردوغان به شکست انجامید.از نگاه برخی تحلیلگران، پیام آتشین رئیس جمهوری آمریکا به ترکیه و تهدید اقتصادی این کشور را می توان متاثر از تحریکات چهره‌های تندرو کابینه ترامپ به ویژه «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه و بولتون دانست که به تازگی آنکارا را با سرخوردگی ترک کرده است.از این منظر، نوع رفتار ترامپ در روابط با اردوغان نارضایتی تیم سیاست خارجی کاخ سفید را به دنبال داشته است. اواخر آذرماه بود که ترامپ در گفت وگو با اردوغان گفت وظایف نظامیان آمریکا در سوریه برای مقابله با تروریست‌های داعش را به ترک‌ها واگذار می کند.به نوشته برخی رسانه‌های آمریکایی، این مواضع ترامپ و مهمتر از آن اعلان توئیتری خروج نظامیان آمریکایی از سوریه برخلاف شور و مشورت‌های درونی کاخ سفید صورت گرفته و به ایجاد حلقه ای از ناراضیان داخلی و خارجی انجامیده است.زمستان پارسال بود که سخنان «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه وقت آمریکا درباره ایجاد یک تشکل نظامی ۳۰ هزار نفری از نیروهای دموکرات سوریه در نواحی مرزی ترکیه و سوریه با واکنش شدید ترک‌ها مواجه شد. تیلرسون البته این سخنان را پس گرفت و اعلام کرد گفته‌هایش به شکلی ناصحیح انتشار یافته است.

پس از این کش و قوس‌ها بود که ترکیه با همراهی «ارتش آزادیبخش سوریه» یعنی یکی از گروه‌های معارض دمشق و تحت حمایت آنکارا به منطقه کُردنشین «عفرین» حمله برد تا در عملیات موسوم به «شاخه زیتون» گروه‌های مسلح کُردی را از نزدیکی مرزهایش عقب براند.این در حالی است که نیروهای دموکراتیک سوریه در جریان حضور نظامی آمریکا در این کشور از نزدیکترین شرکای واشنگتن بوده اند و در شرایط کنونی نیز آمریکا حمایت خود از گروه‌های مسلح کُردی را در راستای مبارزه با داعش توجیه می‌کند. در مقابل، ترک‌ها می گویند این اشتباه مهلکی است که آمریکا کُردهای سوریه را با نیروهای (پ.ک.ک) یکی بداند. آشتی ناپذیری ترکیه بر سر مساله کُردها و تلاش دولت ترامپ برای فرار از مظان این اتهام که آمریکا پشت شرکای خود را در بزنگاه‌ها خالی می‌کند سبب ایجاد یک تعارض جدی میان آنکارا و واشنگتن شده است؛ تعارضی که آمریکایی‌ها قصد دارند آن را از طریق مذاکره و دادن امتیازهایی در سوریه از میان بردارند.با این حال، چالش‌ها میان ترکیه و آمریکا محدود به مساله کُردها نیست. خودداری واشنگتن از پذیرش تقاضای ترکیه برای تحویل «فتح الله گولن» چهره شاخص سیاسی و مذهبی ساکن آمریکا موضوعی بود که به نارضایتی اردوغان از کاخ سفید دامن زد. پس از کودتای نافرجام تیرماه ۹۵، رئیس جمهوری ترکیه برخی از دولت‌های غربی و منطقه را به حمایت از کودتاچیان متهم کرد.پاسخ منفی آمریکا به درخواست استرداد گولن که دولت ترکیه او را اصلی ترین متهم هدایت کودتا می خواند، به سردی روابط دو طرف انجامید.در مقابل، برخورد دولت ترکیه با هزاران تن از متهمان همکاری با کودتاچیان، انتقادات فراوانی را به خصوص از جانب غربی‌ها برانگیخت که روابط آنکارا با برخی پایتخت‌های غربی را سردتر کرد. طی یکی دو سال اخیر مسائل دیگری نیز بر روابط آمریکا و ترکیه اثرگذار بوده است؛ از جمله انعقاد قرارداد خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ از روسیه که به رغم هشدارها آمریکایی‌ها اتفاق افتاد.دیگر مساله، دستگیری یک بازرگان ایرانی- ترکیه ای در آمریکا به اتهام نقض قوانین تحریمی علیه ایران بود که در جریان محاکمه «رضا ضراب» سخن از نقش اردوغان در دور زدن تحریم‌های آمریکایی به میان آمد.نقطه اوج تنش در روابط دو کشور، تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه بود. «اندرو برانسون» کشیش آمریکایی بود که پس از وقوع کودتای ترکیه دستگیر شد و وخیم شدن اوضاع وی در زندان و سپس اصرار ترامپ برای آزادی او به تقابلی جدی در تابستان امسال انجامید. دامنه جدال دیپلماتیک و سیاسی دو طرف به وضع تحریم‌های اقتصادی انجامید. در همین پیوند، آمریکا تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دو برابر کرد.نتیجه جدال اقتصادی آمریکا با ترکیه خود را در التهابات بورس و افت ارزش واحد پول ملی این کشور نشان داد چنانکه در مردادماه ارزش لیر در برابر دلار ۲۰ درصد افت کرد.

ریزش ۴۰ درصدی لیر در برابر دلار که طی یک سال منتهی به مردادماه اتفاق افتاد در نگاهی کلان‌تر، به افت بهای ریال ایران و روبل روسیه ارتباط می یافت و از این منظر نشانه تقابل اقتصادی آمریکا با بازیگران رقیب در خاورمیانه و به ویژه در عرصه تحولات سوریه بود. در همین ارتباط برخی تحلیلگران از نقش صهیونیست‌ها در ترغیب آمریکا به فشار بر ترکیه سخن می گویند و اعلام می‌دارند، آنکارا در فرایند همکاری با روسیه و ایران در سوریه و همچنین پرونده کُردها و نیز قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار سعودی موجب نارضایتی صهیونیست‌ها شده است. ترکیه در جریان افشای اطلاعات مربوط به دست داشتن هیات حاکمه عربستان به خصوص «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در قتل خاشقچی اعتراض صهیونیست‌ها را نیز برانگیخت که اصرار داشتند فشار مضاعف بر عربستان، اهداف و منافع تل آویو را در منطقه به خطر خواهد انداخت. در همین زمینه، برخی تحلیلگران نوع بازی ترکیه در پرونده خاشقچی را در راستای استرداد گولن ارزیابی می کردند که در نهایت به انجام نرسید و منجر به عمیق شدن نارضایتی رهبران آنکارا از واشنگتن شد. ترکیه در برابر تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران نیز علنا اعلام داشته از این تحریم‌ها تبعیت نخواهد کرد. با توجه به سیر تحولات اخیر، ناظران روابط ترکیه و آمریکا را به شراکتی پرچالش تشبیه می کنند که با تعمیق اختلافات اصل شراکت را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد .

ادامه دارد