بهمن سال 95، درست در اولین سالگرد درگذشت مهندس مصطفی کتیرایی، عضو و دبیر شورای انقلاب و اولین وزیر مسکن و شهرسازی دولت موقت بازرگان است. گفت‌وگویی درباره ایشان و تشکیل انجمن اسلامی مهندسین و همچنین نحوه انتخاب مرحوم کتیرایی در دولت موقت با مرحوم علی‌اکبر معین‌فر، رئیس سازمان برنامه و بودجه و اولین وزیر نفت دولت موقت انجام شد که در آن زمان منتشر نشد. اکنون حدود 13 ماه از فوت مرحوم معین‌فر می‌گذرد اما با توجه به اینکه در این گفت‌وگو ایشان نکات جالبی درمورد نحوه انتخاب اعضای شورای انقلاب و دولت موقت گفته بود، چاپ آن در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب خالی از لطف نیست.

**یکی از فعالیت‌های مرحوم مصطفی کتیرایی حضور در انجمن اسلامی مهندسین بود. ایده تشکیل انجمن از کجا آمد؟
فکر تأسیس انجمن اسلامی مهندسین، ابتدا بنا بر پیشنهاد جمعی از متفکرین بنام متاع (مکتب تربیتی، اجتماعی، عملی) پیش آمد. هدف از تشکیل انجمن اسلامی مهندسین ابتدا دفاع از حقوق مهندسین مسلمان و نشر آیین‌های اسلامی دور از خرافات و با زبان روز بود. مؤسسین انجمن 12 نفر بودند که بزرگوارانی چون شادروان مرحوم مهندس مهدی بازرگان، مرحوم مهندس احمد زنگنه (رئیس سازمان برنامه شادروان دکتر محمد مصدق) مرحوم مهندس منوچهر سالور، مرحوم مهندس منصور عطایی (وزیر کشاورزی دکتر مصدق)، مهندس یوسف طاهری، مرحوم مهندس عزت‌الله سحابی و مرحوم مهندس مصطفی کتیرایی و این‌جانب م‍ؤسسین آن بودیم. مرحوم مهندس کتیرایی از سال 1336 یعنی زمان تأسیس انجمن تا پایان عمر خود حدود 60 سال در آن فعال بودند و در توسعه انجمن نقش بسزایی ایفا کردند و در تمامی این سال‌ها جزء سخنرانان اصلی مراسم‌های مهم انجمن و از اعضای فعال انجمن اسلامی مهندسین بودند.

**هدف از تشکیل متاع چه بود؟
متاع درحقیقت اتاق فکری بود که در آن بدون هیچ‌گونه تبلیغات یا معرفی علنی با تشکیل جلسات منظم درباره مشکلات موجود و نحوه فعالیت‌های ممکن اجتماعی (با توجه به محدودیت‌های آن زمان) گفت‌وگو و تبادل نظر می‌شد. از جمله آنها فقدان نهادهای اجتماعی در جامعه ایران و همچنین توجه به نبود نهادهای اجتماعی که خارج از امور سیاسی اشتراکاتی داشته باشند، بود. در آنجا تلاش شد که نهادهای مدنی مختلفی تشکیل شود؛ یکی از آنها تشکیل شرکت سهامی انتشار با تعداد بسیاری سهامدار بود. این شرکت در زمانی که نیاز به انتشار کتاب‌های مفید بود، با شرکت جمع کثیری از همفکران از طرف آقایان مرحوم دکتر یدالله سحابی، مرحوم مهندس مهدی بازرگان، مرحوم احمد آرام و با شرکت هزاران نفر که هریک مبلغ اندکی را به‌عنوان خرید سهام شرکت پرداخت کرده بودند، تشکیل شد و هنوز هم این شرکت پایدار و در تاریخچه خود کارنامه درخشانی از چاپ و نشر کتب مفید دارد.

همچنین پیشنهادهایی برای تشکیل انجمن‌های اسلامی در صنوف مختلف مورد توجه قرار گرفت که تشکیل انجمن اسلامی مهندسین، انجمن اسلامی پزشکان و انجمن اسلامی معلمان از این قبیل بود. انجمن اسلامی پزشکان از طرف جمعی از پزشکان خوشنام و مسلمان مانند مرحومان دکتر حسین عالی، دکتر نوربخش، دکتر سامی (اولین وزیر بهداری دولت موقت) دکتر عباس نکوفر و آقای دکتر کاظم یزدی (آخرین وزیر بهداری دولت موقت) تشکیل شد. انجمن اسلامی معلمان نیز به وسیله مرحوم مطهری و چند نفر از معلمان خوشنام تشکیل شد، حتی انجمن اسلامی بانوان نیز تشکیل شد که کارگردان اصلی این انجمن مرحوم خانم کاتوزیان بودند.

البته متاع در اثر فشارهایی که در زمان دیکتاتوری رژیم شاه بود، نتوانست به کار خود ادامه دهد اما بعد از پیروزی انقلاب جلسه‌ای برای تجدید فعالیت آن در منزل مرحوم مهندس عزت‌الله سحابی تشکیل شد که در پایان جلسه و هنگام خروج مرحوم مطهری از منزل مورد اصابت گلوله گروه فرقان قرار گرفت و به شهادت رسید.

**علت انتخاب مرحوم مهندس کتیرایی برای شورای انقلاب چه بود؟
معرف اصلی ایشان به آیت‌الله خمینی، مرحوم مطهری بود و این معرفی در زمان مسافرت ایشان به پاریس انجام گرفت. قبل از آن نیز در زمانی که قرار بود برای اعتصابات نفتی کمیسیونی تشکیل شود تا اعتصابات را ساماندهی و بتوانند مصرف داخلی را تأمین کنند، یکی از افرادی که در این کمیسیون به پیشنهاد مرحوم مطهری معرفی شد، مرحوم کتیرایی بود. امام خمینی همیشه اصرار داشت وقتی که هیئت‌هایی را مشخص می‌کند حتی‌المقدور از آوردن اسامی افراد پرهیز کند تا افراد نتوانند از این طریق سوء‌استفاده کنند؛ بنابراین برای هیئت اعزامی نفت سه نفر را مشخص کرد. نحوه نگارش متن انتصاب حکم هم این‌گونه بود که آقای مهندس بازرگان به اتفاق جناب آقای مهندس کتیرایی و آقای شیخ اکبر هاشمی‌رفسنجانی و دو نفر دیگر که خود آقایان انتخاب می‌کنید، به نواحی نفت‌خیز رفته و کاری بکنید که حداکثر فشار را بر حاکمیت بیاورید ضمن اینکه مردم از نظر احتیاجات سوختی خود فشاری نبینند.

به انتخاب آن هیئت، مرحوم مهندس کاظم حسیبی که از نزدیکان مرحوم دکتر مصدق بود و آقای مهندس صباغیان نیز انتخاب شدند و کار رسیدگی به اعتصابات نفت را انجام دادند. تشکیل این هیئت حدود یک ماه قبل از تشکیل شورای انقلاب بود. بعد از تشکیل شورای انقلاب اعضای اولیه آن تعدادی از روحانیون مانند مرحومان مطهری، دکتر بهشتی، موسوی‌اردبیلی، مهدوی‌کنی، هاشمی‌رفسنجانی و دکتر باهنر بودند و غیر از این افراد تعدادی از امرای بازنشسته و خوشنام ارتش که مخالف رژیم شاه بودند نیز مانند مرحوم سرتیپ مسعودی و مرحوم قرنی به عضویت این شورا درآمدند. مرحومان مهندس بازرگان، دکتر سحابی و دکتراحمد صدر حاج‌سیدجوادی و مرحوم مهندس مصطفی کتیرایی هم از اعضای اولیه شورای انقلاب بودند.

البته در ابتدای تشکیل شورای انقلاب مرحوم آیت‌الله طالقانی حضور نداشت و پس از آن به عضویت و ریاست شورای انقلاب انتخاب شد. چند روز پس از ورود امام ‌خمینی به ایران هم آقایان دکتر ابراهیم یزدی، مرحوم صادق قطب‌زاده و ابوالحسن بنی‌صدر که به ایران مراجعت کرده بودند، به این شورا اضافه شدند.

**علت انتخاب مرحوم کتیرایی به‌عنوان وزیر مسکن دولت موقت چه بود؟
مهندس بازرگان و شورای انقلاب اولیه ضوابطی برای کار داشتند. آنها معتقد بودند کسی را که انتخاب می‌کنند باید این سه اصل را داشته باشد؛ یکی اینکه مسلمان و متدین به معنی نمازخوان باشد، دوم اینکه مجرب باشد و بتواند از عهده آن مسئولیت برآید و سوم اینکه با دستگاه رژیم سابق همکاری نزدیکی به معنای استعانت به ظلم نداشته باشد. بنابراین مهندس بازرگان در انتخاب وزرای خود چنین دقتی می‌کرد مثلا مهندس یوسف طاهری در وزارت راه مشغول بود و به‌خوبی او را می‌شناختند و متدین بود و با دستگاه حاکمه همکاری نکرده بود.

مهندس کتیرایی در سازمان مسکن کار می‌کرد، بنابراین آنجا شناخته‌شده و قابل قبول بود. یا درباره من که در سازمان برنامه بودم فکر می‌کردند که شرایط را دارم یا مرحوم علی اردلان را به‌عنوان وزیر دارایی انتخاب کردند، زیرا در وزارت دارایی کار کرده بود و شخصیتی خوشنام و مورد قبول همه بود. آقای مبشری نیز از شخصیت‌های قدیمی وزارت دادگستری، قاضی باسابقه و رئیس بازرسی کل کشور بود و آدم شناخته‌شده‌ای بود و شرایط مدنظر مرحوم مهندس بازرگان و شورای انقلاب را داشت. مهندس کتیرایی و بقیه آن سه شرطی که عرض کردم را داشتیم و برای دولت موقت انتخاب شدیم.

منبع: روزنامه شرق؛ 1397،11،14
گروه اطلاع رسانی**2059**2002