با خروج یک جانبه آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم های تجاری گذشته و اعمال تحریم های اقتصادی جدید علیه ایران و گستردگی دامنه این تحریم ها از ۱۳ آبان به بخش‌های نفتی، مالی و بیمه، نگرانیهایی را در داخل کشور به وجود آورد و اقتصاد متزلزل و شکننده ایران را تحت تاثیر قرار داد. به نحوی که حتی پیش از اعمال تحریم ها منجر به نوسانات قیمت ارز و طلا شد و سیر صعودی آن بازار داخلی را تحت تاثیر قرار داد.
بنابراین با توجه به وابستگی شدید اقتصاد ایران به فروش نفت، مسئله تحریمهای نفتی خطر جدی و نگران کننده برای اقتصاد کشور است. دونالد ترامپ، رئیس ایالات متحده آمریکا هم به تصور خود برای پیشبرد اهدافش که تشدید فشار اقتصادی بر مردم ایران و بروز نارضایتی آنها و در نهایت تغییر حاکمیت ایران است، کوشید فروش نفت ایران را به صفر برساند. مسئله ای که خودش هم رفته رفته متوجه شد که امکان پذیر نیست به همین دلیل برای برخی کشورها استثناهایی قائل شد. ولی نکته اینجا است که چه بخواهیم چه نخواهیم این تحریم های ظالمانه بر اقتصاد کشور تاثیرگذار است و حتی زمینه کسری بودجه کشور برای سال ۹۸ را ایجاد خواهد کرد.
کسری بودجه سال ۹۸ موضوعی است که بلاشک به وقوع می پیوندد و نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی بر آن تاکید دارند. چرا که با توجه به تحریم های اقتصادی و عدم فروش کافی نفت که از ۲ و نیم میلیون بشکه سال جاری طبق برآورد دولت در بودجه ۹۸ به یک و نیم میلیون بشکه پیش بینی شده است و البته برخی این میزان را هم غیرقابل تحقق دانستهاند؛ همچنین معتقدند نرخگذاری غیر واقعی دلار برای سال آینده این کسری بودجه را خواه ناخواه به همراه دارد ولی باید دید و سنجید که این کسری تا چه میزان خواهد بود.
محاسبات غیرواقعی در بودجه و کسری که محتمل است
برخی نمایندگان این کسری بودجه را برای سال ۹۸ تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد کرده اند چرا که میزان فروش نفت و قیمتگذاری دلار در بودجه ۹۸ را توسط دولت غیر واقعی می دانند. غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان این موضوع می گوید: «هم فروش نفت و هم قیمت دلار را واقعی ندیدیم. متاسفانه مکانیزمهایی که برای نفت دیده شده را منطقی نمی دانم و کمیسیون تلفیق با آگاهی بر کسری بودجه‌ها آن را تصویب کرده است.» نماینده مردم رشت در مجلس ادامه داد: «نه بودجه تملک داراییها محقق خواهد شد و نه بودجه بخش اشتغال. از ۶۵هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بودجه اشتغال سال ۹۷ فقط ۵ هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی لحاظ شده است.»
جعفرزاده ایمن آبادی کسری بودجه سال ۹۸ را ۶۰ تا ۱۰۰هزار میلیارد تومان قطعی دانست و افزود: «قیمت دلار ۵۲۰۰ تومان پیش بینی شده است که با دولت مذاکرات زیادی برای تغییر رابطه نفت و دلار داشتیم ولی بنا به دلایلی دولت نپذیرفت و با تعابیر خود آن را تعریف کرد.» این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به بودجه برخی از کشورهای نفتی منطقه بیان کرد: «بسیاری از کشورها، قیمت فروش نفت برای سال آینده را حدود ۴۰ دلار تخمین زده اند، چگونه است که ما علی‌رغم تحریمها، قیمت هر بشکه نفت در لایحه بودجه را ۵۴ دلار پیش بینی کرده ایم؟ به طور قطع این دو عدد، یعنی قیمت هر بشکه نفت و قیمت دلار، واقعی نیست و ما در سال آینده با کسری بودجه شدیدی رو به رو خواهیم شد.»
جعفرزاده علت این امر را پیش بینی غیرواقعی از شرایط بازار نفت و اقتصاد ایران برای سال ۹۸ دانست و اظهار تاسف کرد که این بودجه غیرواقعی در دولت تدوین و در کمیسیون تلفیق مجلس به تصویب رسیده است.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اعمال تحریم های غیرقانونی آمریکا علیه ایران، گفت: «ما در سال آینده با تحریم های نفتی رو به رو هستیم و باید لایحه بودجه را بر اساس واقعیتها تنظیم می کردیم که متاسفانه این اقدام صورت نگرفت. به همین دلیل امیدوارم که اشکالات در صحن علنی مجلس برطرف شود.»
کسری بودجه ۹۸ امری اجتناب ناپذیر است
عبدالرضا هاشم زایی، نماینده مردم تهران در مجلس هم ضمن تاکید بر کسری بودجه ۹۸ با توجه به شرایط پیش روی کشور به «ابتکار» نکاتی را بیان کرد. این عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور گفت: «وقتی اسکلت بودجه‌بندی سال ۹۸ را میبینیم متوجه می شویم که با کسری زیادی مواجه هستیم. حتی مالیاتها هم در این شرایط رکود و تورم محقق نخواهند شد. زمانی که رونق اقتصادی نداریم نمی توانیم از صاحبان صنایع و کسبه مالیات بگیریم. برخی افراد مالیات بده یا معاف از مالیات هستند یا دست مالیات بگیران به دستشان نمی رسد و فقط برخی کارمندان دولت و کسبه و صاحبان شرکت ها باقی می مانند که دولت از آنها مالیات بگیرد. به همین دلیل این میزان مالیات تعیین شده در بودجه محقق نخواهد شد.» عضو فراکسیون امید مجلس همچنین تاکید کرد: «البته به نظر من دور نمای اقتصاد کشور این است که سال آینده، سال سختی را پیش رو خواهیم داشت چون هم تورم و هم رکود را شاهد خواهیم بود.»
برآوردهای بودجه ۹۸ تحقق می یابند!
ولی بهروز نعمتی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس و عضو کمیسیون انرژی برخلاف هاشم‌زایی منکر کسری بودجه سال ۹۸ شد و به «ابتکار» گفت: «این میزان رقم کسری بودجه که گفته شده است نمی دانم بر چه مبنایی است ولی با توجه به درک و ارزیابی من از بودجه معتقدم چنین چیزی صحت ندارد.» نماینده مردم تهران در مجلس افزود: «حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه از محل مالیات و عوارض و گمرکی تامین می شود. ۱۵۰ هزار میلیارد تومان هم از محل درآمد نفتی تامین می‌شود و با این فضایی که وجود دارد، قطعا این رقم هم محقق می شود و برای بودجه ۹۸ نباید نگران بود.» او بحث دیگر تامین بودجه کشور را مربوط به فروش اوراق دانست و به «ابتکار» گفت: «بحث بعدی درباره اوراق است و حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان هم مربوط به اوراق است که تامین می شود و موضوع دیگر بودجه هم مربوط به فروش اموال و دارایی ها است و بعید به نظر می رسد با مشکل کسری بودجه در سال ۹۸ مواج شویم.» سخنگوی هیئت رئیسه مجلس تاکید کرد: «ممکن است یک عدد ۵ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته باشیم، ولی رقم و عددش به اندازه ای نیست که بتواند نگران‌کننده باشد و رقم درشتی نیست.»
هاشم زایی البته درباره میزان فروش نفت که در بودجه ۹۸ پیش بینی شده است گفت که این میزان فروش واقعی نیست و خود کارشناسان وزارت نفت فروش یک میلیون بشکه را پیش بینی کرده اند ولی دولت یک و نیم میلیون بشکه نفت را در بودجه پیش بینی کرده که واقعی نیست و بسیار خوش بینانه است.
قطعا کسری بودجه ۹۸ بیش از سالهای پیش است
او درباره قیمت فروش نفت هم به «ابتکار» گفت: «قیمت فروش نفت هم هنوز مشخص نیست و پیش بینی می شود قیمت نفت ازاین به بعد هم پایین بیاید. حالا که زمستان است قیمت ها مشخص است و هر چه به سمت اتمام زمستان برویم به خودی خود نفت کمتری مصرف می کنیم و قیمتها پایین تر می رود و نباید به فروش بالای نفت امید داشته باشیم.» این عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور تاکید کرد: «قطعا کسری بودجه بسیار بالاتری نسبت به سالهای قبل برای بودجه ۹۸ در پیش داریم.» ولی نعمتی در مقابل هاشم زایی تاکید دارد: «درست است سال سختی را در پیش داریم ولی همه باید تلاش کنیم به اهداف پیش رو برسیم. ولی در کل مشکلات را بزرگ و خاص نمی بینم و عینک خوشبینی روی چشم من است و معتقدم با کسری بودجه مواجه نخواهیم شد.»
نمی دانیم برخی بودجههای فرهنگی کجا هزینه می شوند!
هاشم زایی در عین حال با استقبال از این موضوع که به جای توجه به بخش‌های توسعه ای در سال ۹۸ بهتر است به معیشت مردم توجه و تمرکز شود، به «ابتکار» گفت: «به نظر می رسد این صحبت ها شعاری است ولی اگر قابلیت اجرایی داشته باشد خوب است. باید مقایسه کرد که مثلا در بودجه های فرهنگی، وزارت فرهنگ که باید از بودجه عمومی دولت استفاده کند و به مجلس پاسخگو باشد چقدر بودجه می گیرد و نهادهایی که وابسته به حوزه یا شخصیتهای حوزوی یا فرهنگی هستند بودجه آنها چقدر است؟» او افزود: «ما به عنوان نماینده مردم که این بودجه‌ها را تصویب می کنیم، نمی دانیم این بودجه ها کجا هزینه می شوند یا خروجی آن چیست. اگر این بودجه ها خروجی مطلوبی داشت باید از نظر فرهنگی ایران بهشت می شد. ولی اینطور نیست.»
رئیس سنی مجلس دهم با تاکید بر اینکه «بودجه فرهنگی خصوصا آنهایی که برای فرهنگ و ترویج دین است را در گذشته مردم تقبل می‌کردند»، تصریح کرد: « آیا نسل ما قبل از انقلاب مسلمان تر از حالا بودند که این هزینه ها را تقبل و پرداخت می کردند؟ اگر اینطور است پس این ۴۰ سال بعد از انقلاب ما چه کرده ایم؟ آن زمان مردم همه هزینه ها را تحت عنوان خمس، سهم امام و کمک به نهادهای مذهبی تقبل می کردند، الان اما اینطور نیست ولی اگر خروجی را مردم ببینند و بدانند نهادهای فرهنگی در خدمت مسائل جناحی نیستند و به موضوعات ملی و فرهنگی توجه دارند، باز هم کمک می کنند» هاشم زایی همچنین افزود: «بنابراین معتقدم به دلیل مشکلات اقتصادی سال ۹۸ به معیشت مردم باید توجه شود و با وجود کسری بودجه هزینه های غیرضروری باید حذف شوند.»
معصومه معظمی
∎
نظر شما