پایگاه خبری جماران: پیش از انقلاب اسلامی تصوری در بین برخی از مردم وجود داشت که روحانیت در گوشه حجره‌های حوزه علمیه مشغول درس و بحث هستند و در ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان مشغول وعظ، روضه و تبلیغ می‌شوند. قطعا این تصویر کاملی از روحانیت پیش از انقلاب اسلامی نیست. این تصویر حداقلی از روحانیت در ذهن کسانی نقش می‌بندد که ارتباط‌‌ چندانی با روحانیت نداشته اند. بسیاری از افراد که با روحانیون فاصله فکری نداشتند، حضور روحانیت را در بیشتر زندگی احساس می‌کردند و با آنها در رفت و آمد بودند. بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی اما این تصورها تغییر کرد. بخش های بیشتری از جامعه حتی کسانی که با روحانیت فاصله داشتند حضور آنان را در متن جامعه احساس کردند. روحانیون یا تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیرنده کشور شده بودند و یا اگر از مناصب فاصله می‌گرفتند و درس اخلاق و احکام می‌دادند، به وسیله وسایل ارتباط جمعی در کانون توجه قرار می گرفتند.

این شأن و شئون را امثال ما ساخته ایم

از سوی دیگر بعضی روحانیون به خاطر شرایطی که بعد از انقلاب پیش آمد، مثل ترورهای بعضی چهره‌های شاخص نظام، ناچار به عبور و مرور با محافظ شدند و این نقطه آغازی برای فاصله گرفتن ها شد.

حجت الاسلام  و المسلمین علی اکبر ناطق نوری 8 تیر 95 در مراسم گرامیداشت سالگرد شهید بهشتی گفت: «این شأنیت درست کردن‌هاست که ما را از مردم جدا کرده است. برای روحانیت شأن درست کرده‌ایم که اگر یک روحانی در سلام کردن پیش‌قدم شود، شأن او نیست و یا اگر به احترام یک مکلا از جایش بلند شود از شأن او خارج است، حرف‌های نادرستی است و پیغمبر اسلام هم اگر می‌خواست برای خود شأن خاصی درست کند هرگز در کارش موفق نمی‌شد. این شأن و شئون را امثال ما ساخته ایم در حالی که رسول خدا (ص) در کوچه‌ها می‌ایستاد و به سخنان مردم پاسخ می‌داد. خداوند منافقین را لعنت کند که سبب شده‌اند برای ما محافظ در نظر بگیرند که چنین کارهایی سبب شد حجابی بین ما و مردم پدید آید و حتی بعضی‌ها فکر کنند که شأن و منزلت خاصی دارند.»

روح تغییر و تازگی در اقدامات ائمه جمعه؛ از حذف نرده تا بازگشت به تلگرام

علی رغم تمام فاصله های ایجاد شده، اما بعضی از مردم عادی روحانیون را به یک چشم می‌دیدند و مسئول مشکلات معیشتی خود را نیز آنها می دانستند. البته احساس وجود این فاصله فقط در ارتباط با روحانیون نیست بلکه مردم بین خود و مسئولان هم این فاصله‌ها را حس می‌کنند؛ «نرده»‌های نماز جمعه که سالهاست بین مردم و مسئولان قرار گرفته، یکی از نمادهای این فاصله است. اما اخیرا خود روحانیون خواستار حذف این نرده‌ها شده اند. حجت‌الاسلام و المسلمین علی اکبری امام جمعه موقت تهران روحانی جوانی که اخیرا با حکم رهبری به امامت جمعه تهران رسیده برای اولین خطبه‌های خود از ستاد برگزاری این مراسم عبادی - سیاسی خواسته که بخشی از نرده‌های نماز جمعه حذف شود. بخشی از این نرده‌ها حذف شدند اما تعدادی از آنها باقی ماند. امام جمعه موقت تهران هم در خطبه‌های خود نیز ابراز امیدواری کرد که نرده‌های باقی مانده حذف و فاصله بین مردم و مسئولین کمتر شود.  

امام جمعه جلفا خطاب به مردم: در نماز جمعه سخنرانی کنید

البته این تنها امام جمعه موقت تهران نبود که به اقدام جدیدی دست زد. اخیرا از سوی برخی ائمه جمعه دیگر نیز شاهد اظهار نظرهایی هستیم که به نظر می‌رسد یک روح بر آنها حاکم است و آن ادبیات تغییر و تازگی نسبت به ادبیات مرسوم سالهای گذشته است. یکی دیگر از موارد این تغییر نگاه، سخنان حجت‌الاسلام سالار سنجری امام جمعه جلفاست. در حالی که سالهاست مسئولان پیش از خطبه‌های نماز جمعه سخنرانی می‌کنند، حجت‌الاسلام سنجری به اهالی جلفا نامه‌ای نوشت و از آنها برای سخنرانی در تریبون نماز جمعه دعوت کرد. حجت‌الاسلام سنجری در نامه خود گفته: لازم می‌دانم اشاره کنم، هیچ شرطی برای حضور در پشت این تریبون قائل نبوده و نیستم همانطور که گرایش سیاسی راست و چپ عاملی در واگذاری این تریبون به شمار نمی‌آید، مانعی نیز محسوب نمی‌شود.

در تبریز هم امام جمعه و نماینده ولی فقیه این شهر اقدامی بر خلاف تبلیغات رسمی فعالیت خود در تلگرام را از سر گرفته است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد علی آل‌هاشم امام جمعه تبریز گفته: «خارج شدن از تلگرام زمینه را برای ورود دشمن باز کرد. ما از این فضا خارج شدیم، اما دشمن ورودش بیشتر شد.» البته او تنها امام جمعه‌ای نبود که مخالفت خود را با فیلترینگ تلگرام نشان داده است.

حجت الاسلام اصغر جدایی امام جمعه بیله‌سوار مغان هم در یک برنامه زنده تلویزیونی از کم کاری در زمینه شادی در کشور انتقاد می‌کرد به شوخی گفت: من شنیدم تلگرام فیلتر شده اما تلگرام من هنوز فیلتر نشده است.

عذرخواهی یک امام جمعه از مردم

حجت الاسلام و المسلمین جدایی همچنین در این برنامه از ضرورت عذرخواهی صحبت کرد و گفت: «من اگر گناهی کردم، در هر مسئولیتی که بوده ام از مردم عذرخواهی می‌کنم. مردم من را ببخشند. عذرخواهی کسر شان است؟ مثلا من الان شانم خیلی پایین آمد؟ این همه در کشور خطا رخ می‌دهد چرا مسئولین عذرخواهی نمی‌کنند؟ مجرمین ما چرا مجازات نمی‌شوند؟ دو سه نفر مجازات شدند اما هنوز به دانه درشت‌ها نرسیدیم. چرا نباید برسیم؟ بسیاری از  کسانی که مسجد نمی‌آیند به خاطر این اختلاس‌ها نمی‌آیند. می‌گویند بخور بخور راه انداختید حالا می‌گویید مسجد هم بیا نماز بخوان. بعضی‌ها حتی به خاطر این اختلاس‌ها نماز دیگر نمی‌خوانند. دیگران می‌خورند اما به اسم ما تمام می‌شود. اگر شما بدانید حقوق ائمه جمعه چقدر است باورتان نمی‌شود. 225 هزار تومان. اما وقتی مردم آن نگاه منفی را پیدا کردند به ما حرفشان را می‌زنند».

حجت الاسلام و المسلمین روح الله مختاری، امام جمعه ساوجبلاغ هم در رفتار تازه‌ای در جمع دستفروشان هشتگرد حاضر شد و به آنها گفت که در فصل سرما فعالیت خود را در مصلای این شهر ادامه دهند. او گفته، «با توجه به اینکه مصلی فقط در روز‌های جمعه برای اقامه نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طرفی به دلیل سردی هوا و بارندگی دست فروشان با سختی مواجه می‌شوند، این کاسبان زحمتکش می‌توانند از شنبه تا پنجشنبه هر هفته بساط خود را در مصلی پهن و کاسبی کنند».

انتقاد یک روحانی از خطبه‌های نماز جمعه

حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در این زمینه در گفت و گو با خبرنگار جماران می‌گوید: مردم از نوع ادبیات و حاکمیت نگاه جدید به نماز جمعه استقبال خواهند کرد. هرچیزی که باعث شود ائمه جمعه، مسئولان کشور یا کسانی که در لباس روحانیت هستند به ادبیات مردم نزدیک شوند باعث خوشحالی است. متاسفانه در این سالها چه در تهران و چه در شهرستان‌ها خطبه هایی بیشتر ایراد می‌شد که کمتر پیوندی با زندگی روزمره مردم داشت. خطبه‌ای که از اول تا آخر انتقاد به این فرد و آن فرد یا هجوم به کشور و جایی باشد هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. خطبه‌ای که روح و جوهر آن برخورد و خشونت و انتقاد باشد تاثیر نامطلوبی هم دارد. خطیبان ما خود را به گونه‌ای سیاسی کرده‌اند که از هدف اصلی خطبه نماز جمعه خارج است. پیشنهاد می‌کنم شورای سیاستگذاری ائمه جمعه بین مردم برود، آمار بگیرد و ببیند این خطبه‌ها در اخلاق جامعه بیشتر تاثیر داشته یا در ضعف و تقلیل آن.

خطبه‌های نماز جمعه افت کرده است

این مدرس دانشگاه مفید قم ادامه می‌دهد: اگر شما خطبه‌های کنونی نماز جمعه و استقبال مردم را با نماز جمعه‌های مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی، مرحوم آیت الله طالقانی، مرحوم آیت الله منتظری و خود مقام معظم رهبری در دهه 60 مقایسه کنید متوجه می‌شوید که در خطبه‌های نماز جمعه افت کرده ایم. اینکه کسی چند سوژه برای امام جمعه بنویسد و او هم بدون مطالعه علمی درباره آن‌ها حرف بزند هم برای ملت ایران و هم در سیاست‌های خارجی کشور اثر نامطلوب می‌گذارد. منظور اسلام از خطبه‌های نماز جمعه این است که وضعیت اخلاقی و معنوی مردم بالا برود.

نماز جمعه باید صلح، عدالت، اخلاق، تقوا و مدارا را به مردم تمرین دهد

فاضل میبدی می‌گوید: خطبه‌های نماز جمعه باید توصیه کننده تقوا باشند، یعنی یک کنترل درونی در افراد ایجاد شود که دست به گناهی نزنند. اما با کمال تاسف از رسانه‌های رسمی کشور آمارهایی داده می‌شود که بیانگر بالا بودن آمار مفاسد اجتماعی کشور است. در کشور جمهوری اسلامی و شیعه که اکثر شبکه‌های تلویزیونی آن، سخنرانی مذهبی و ... دارد  و بودجه‌های فرهنگی کلانی برای تبلیغ و ترویج مذهب صرف می‌شود، شاهد افزایش گریز از دین یا کارهای خلاف دین در جامعه هستیم. مشکل کجاست؟ من معتقدم یکی از جاهایی که باید اصلاح شود سکوهای نماز جمعه است. ادبیات سخنرانی‌هایی که در نماز جمعه‌ها می‌شود باید اصلاح شود. مگر نماز جمعه برای این است که ما مرتب بگوییم مرگ بر این و آن؟ نماز جمعه باید صلح عدالت، اخلاق، تقوا و تحمل را به مردم تمرین دهد. من مطالبی که از سوی این چند امام جمعه مطرح شده است را به فال نیک می‌گیرم. امیدوارم این نوع ادبیات در تهران و جاهای دیگر به کار بیفتد که خطبه‌ها و خطیبان با زندگی مستقیم مردم پیوند داشته باشند.

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم ادامه می‌دهد: خطبه‌های نماز جمعه تهران در رسانه‌ها منعکس می‌شود و جهان به آن گوش می‌دهد. این خطبه‌ها باید به گونه‌ای باشد که جهان را به اسلام جذب کند نه آن که اسلام هراسی و اسلام گریزی را افزایش می‌دهد. اگر اخلاق، عقلانیت صلح دوستی و اتحاد با مردم را در خطبه‌ها ایراد کنیم برای دنیا جذابیت ایجاد می‌کند. این رویه که دائم بخواهیم در نماز جمعه بگوییم مرگ بر این یا پرچم آتش بزنیم باید اصلاح شود.

فقط 15 درصد طلبه‌ها به حاکمیت تعلق دارند

این استاد حوزه و دانشگاه در ارتباط با بیان این اظهار نظرها از سوی روحانیون و ائمه جمعه می‌گوید: احتمالا بسیاری از روحانیون به خاطر ارتباط بیشتر با مردم متوجه شده اند که مردم خیلی از مشکلات را از چشم روحانیت می‌بینند. البته باید این نکته را بگویم که شاید 15 درصد از کل طلبه‌ها و روحانیون کشور در حاکمیت حضور و مسئولیت داشته باشند. این 15 درصد یا نماینده امام در شهری هستند، یا قاضی اند و یا در جای دیگری که به دولت و حکومت مربوط است مشغولند. تقریبا 85 درصد طلبه‌ها به جایی وابسته نیستند و زندگی بسیار متوسطی دارند. خیلی از آنها با شهریه ماهی یک میلیون تومان زندگی می‌کنند.

وی افزود: من بسیاری از این افراد را در قم می‌شناسم. روحانیونی داریم که بعد از ظهرها برای اینکه زندگی‌شان تامین شود باید مسافر کشی کنند. حتی بعضی روحانیون نقاش و بنا شده اند. یک سری روحانیون دوشغله اند. حتی روحانی داریم که خیاط هستند چون شغل حکومتی ندارند و درآمدشان فقط شهریه حوزه است و نهایتا در ماه‌های رمضان یا محرم در شهر و روستا مردم جهت وعظ و تبلیغ مبلغی به آنها می‌دهند. اما متاسفانه جامعه به گونه‌ای است که همه چیز را از چشم هر روحانی می‌بیند. این اشتباه بسیار بزرگ است.

اینکه روحانی راننده و محافظ داشته باشد در قاموس ما نبوده است

فاضل میبدی ادامه می‌دهد: امیدوارم که روحانیونی که در شهرستان‌ها هستند چه نماینده ولی فقیه چه در ارگان‌های دیگر فاصله خود را با مردم کم کنند و خود را از سیاست بازی خارج کنند. الان یکی از مشکلات این است که برخی طلاب یا روحانیونی که به دستگاهی می‌روند به جای حل مشکلات مردم، خود را سیاسی می‌کنند و وارد این جناح بندی‌های سیاسی می‌شوند. در حالی که اصلا به صلاح نیست. روحانیت به همه مردم تعلق دارد و باید با زندگی و درد مردم پیوند مستقیم داشته باشد. اینکه روحانی راننده، پاسدار و محافظ داشته باشد و از دری بیاید و از در دیگر برود در قاموس ما نبوده است. چرا روحانیت ما قبلا آنقدر عزیز بود؟ چون در خیابان می‌آمد با وسیله نقلیه عمومی می‌رفت و می‌آمد و داخل مردم زندگی می‌کرد. اما بعد از انقلاب به دلایلی برخی از آن بخش از روحانیت که وارد حکومت شد بین خودش و مردم فاصله انداخت. اگر الان کسی بخواهد امام جمعه شهری را ببیند باید از یک محافظ یا پاسدار وقت بگیرد به دفتر او برود، منتظر بنشیند تا بتواند او را ملاقات کند.

آیت الله خاتمی وارد جریانات سیاسی نمی‌شد و محبوب بود

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم می‌گوید: امام جمعه‌ها باید در مسائل اجرایی و چیزهایی که به دولت مربوط است کمتر دخالت کنند. استاندار و فرماندار باید توسط دولت معین شوند. روحانیون اصلا نباید وارد این جور کارها شوند. من زمانی که مرحوم آیت الله سید روح الله خاتمی امام جمعه یزد بودند با ایشان خیلی مانوس بودم. ایشان تنها روحانی‌ای بودند که در هیچ کار اجرایی دخالت نمی‌کردند و وارد یک جریان سیاسی نمی‌شدند؛ بلکه فقط خطبه می‌خواندند و مردم را به تقوا دعوت می‌کردند. مردم هم خیلی ایشان را دوست داشتند. ایشان یکی از محبوب ترین امام جمعه هایی بودند که در عمرم دیده ام.

وی یادآور شد: ایشان روحانیت خود و پیوندش با زندگی مردم را حفظ کرده بود.‌ ای کاش این الگوها در میان ما سرمشق می‌شدند و ما از آنها یاد می‌گرفتیم. اینکه روحانی بخواهد در هر چیزی در کارهای مربوط به استانداری یا شورای شهر دخالت کند درست نیست. به نظر من، روحانی حتی نباید خود را کاندیدای شورای شهر کند. باید برود سراغ کارهای اخلاقی، معنوی و نظارت بر امور از طریق امر به معروف و نهی از منکر البته آن هم بر اساس راه و روش خودش.