دانشجویان ایرانی که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور می‌روند، به دلیل جدیت در کار، چهره‌های موفقی می‌شوند. محمد نوشاد، دانش‌آموخته برق در دانشگاه‌های صنعتی شریف، ویرجینیا و هاروارد که مشغول پژوهش و اجرای پروژه لای‌فای است، در گفت‌وگو با ایرناپلاس ضمن ارائه توضیحاتی در مورد این پروژه، از موانع پژوهش و پیشرفت صنعتی در ایران گفت.

لای‌فای، جایگزینی برای وای‌فای

ایرناپلاس: لای‌فای چیست و در چه فرآیندی قرار است جایگزین وای‌فای شود؟

نوشاد: تکنولوژی‌ای که روی آن کار کردیم و در حال گسترش آن هستیم، ایده‌ای است که کاربرد جدید به ال‌ای‌دی‌هایی که برای روشنایی استفاده می‌شود و در حال حاضر خیلی پرکاربرد شده است، می‌دهد تا برای ارسال اطلاعات از آن استفاده کنیم و می‌تواند جایگزینی برای وای‌فای باشد. دلیل استفاده از این امکان، این است که وای‌فای مشکلاتی دارد که سبب یک سری نگرانی‌هایی شده است و در خیلی از مکان‌ها ترجیح می‌دهند از آن استفاده نکنند.

مهم‌ترین مشکل، امنیت وای‌فای است. وقتی یک دستگاه وای‌فای در داخل ساختمان دارید، نمی‌توانید سیگنال‌های آن را کنترل کنید، چون از دیوار رد می‌شود و هر کسی می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند که باعث نگرانی‌های زیادی از لحاظ امنیت شبکه می‌شود. وقتی از نور استفاده کنید، در هر محیط بسته‌ای که چراغ‌ها در آن قرار دارند، سیگنال‌ها در آن محبوس می‌شوند و کسی از خارج آن فضا امکان دسترسی به اطلاعات شما را نخواهد داشت. بنابراین امنیت شبکه بالاتر می‌رود و شاید نیاز به پسورد شبکه نباشد، چون نگران نیستید، کسی خارج از آن مجموعه که اطلاع ندارید به آن دسترسی پیدا کند.

وای‌فای مشکلات دیگری هم دارد، مثلاً می‌تواند روی سیستم‌های حساس تداخل ایجاد کند. در هواپیما روی سیستم نویگیشن (مسیریاب) تداخل ایجاد می‌کند. در بیمارستان‌ها هم نگرانی‌هایی وجود دارد، در خیلی از بیمارستان‌ها استفاده از وای‌فای و دستگاه‌هایی که امواج رادیویی ایجاد می‌کنند را محدود کرده‌اند، چون روی سیستم‌ها اثر می‌گذارند. دستگاه‌هایی که آنجا هستند تحت تأثیر امواج، ممکن است اثر بگیرند و سلامت بیمار به خطر بیفتد. در مکان‌های صنعتی خیلی مشکل ایجاد می‌شود.

در مکان‌هایی که تعداد زیادی از کاربران بناست به یک شبکه وصل شوند، وای‌فای مشکل پیدا می‌کند و خیلی کند می‌شود. این مشکلی است که در اینترنت اشیاء خیلی شدیدتر می‌شود، چون قرار است همه وسایل را به اینترنت وصل کنیم، اگر قرار باشد همه دستگاه‌ها از اینترنت استفاده کنند، سرعت اینترنت کم می‌شود و ارتباط با شبکه خیلی دچار مشکل می‌شود.

در این مکان‌ها، تکنولوژی لای‌فای که از نور استفاده می‌کند، می‌تواند مفید باشد. چراغ‌های ال‌ای‌دی را تقریباً در همه‌جا داریم، در ماشین‌ها، ادارات، خانه و... . وقتی این چراغ‌ها را به وسیله‌ای برای ایجاد ارتباط تبدیل کنیم، خیلی از این مشکلات مانند امنیت، ظرفیت شبکه و سرعت ارسال اطلاعات حل می‌شود. از نظر سلامتی نیز در حال حاضر خیلی‌ها نگران اثرات وای‌فای هستند که برای مثال روی کودکان و افراد دارای بیماری خاص اثرگذار است، در صورتی‌که وقتی سوئیچ کنید روی لای‌فای، از نوری که در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم، استفاده می‌کنیم و هیچ نگرانی و مشکل خاصی در مورد آن وجود ندارد.

ارسال اطلاعات از طریق نور، یک تکنولوژی مدرن

ایرناپلاس: کار پژوهشی این پروژه در ایران انجام شد یا در دوره تحصیلی‌تان در آمریکا؟

نوشاد: ایده لای‌فای یا ارسال اطلاعات از طریق نور، جدید نیست و زمان زیادی است که مطرح شده است. مثلاً از لیزرها برای مخابرات بین ماهواره‌ها، ساختمان‌ها و... استفاده می‌کنیم، یا از فیبر نوری استفاده می‌کنیم، که الان پشتوانه اصلی مخابرات جهان است. این ایده اولین بار حدود 15سال پیش توسط یک دانشمند ژاپنی مطرح شد ولی صرفاً یک ایده بود و نمی‌دانستند چطور آن را به واقعیت تبدیل کنند. وقتی در ایران بودم، در دانشگاه شریف روی مخابرات نوری کار می‌کردم، برای دکتری که رفتم، لای‌فای چون خیلی جدید بود، در آنجا در مورد آن خیلی دقیق‌تر شدم و بعد از آن هم از لحاظ کاربردهای صنعتی و پژوهشی شروع به گسترش آن کردیم.

فرصت حضور در رویدادهای علمی

ایرناپلاس: چه فرصتی در آمریکا داشتید و در ایران نداشتید که آنجا راحت‌تر توانستید به این موضوع بپردازید و پروژه را به موفقیت برسانید؟

نوشاد: دو عامل بود که خیلی کمک کرد، یکی شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌هایی بود که نخبگان این زمینه و کلا مخابرات نوری حضور داشتند، برای دانشجویی که تازه می‌خواهد شروع کند و وارد این زمینه شود خیلی اهمیت دارد که بداند چه ایده‌هایی وجود دارد و چه کارهایی انجام شده است تا روی آن‌ها نوآوری کند، کار جدید انجام دهد و به‌جای خوبی برساند. عامل دوم دسترسی به برخی تجهیزات و ادوات سخت‌افزاری بود که در ایران به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد دسترسی به آن‌ها خیلی سخت است. وقتی شما یک تئوری را توسعه می‌دهید و بعد می‌خواهید آن را تست کنید که در واقعیت جواب می‌دهد یا خیر، داشتن این تجهیزات و دسترسی به این امکانات خیلی مهم است.

ایران می‌تواند جایگاه خیلی خوبی در توسعه مخابرات نوری داشته باشد

ایرناپلاس: با توجه به فرصتی که در آمریکا دارید، قصد دارید پروژه را همان‌جا ادامه دهید، یا می‌خواهید برگردید در ایران و روی این پروژه کار کنید؟

نوشاد: فعلاً در آنجا در حال انجام برخی پروژه‌ها با شرکت‌های بزرگ هستیم، مثلاً پروژه‌ای با چند شرکت خودروسازی بزرگ در حال پیگیری هستیم. الان چراغ اکثر ماشین‌ها ال‌ای‌دی است و خیلی راحت می‌توانید از آن برای ارتباط ماشین‌ها استفاده کنید. وقتی ارتباط ماشین‌ها برقرار شود، فرصت خیلی بزرگی در صنعت خودروسازی و حمل‌ونقل به‌وجود می‌آید که تعداد تصادف‌ها کاهش و امنیت جاده‌ها افزایش پیدا می‌کند. مشابه این پروژه هم چند کار دیگر وجود دارد که در حال انجام آن هستیم. شاید همکاری با آن شرکت‌های بزرگ به خاطر محدودیت‌هایی که وجود دارد از داخل ایران میسر نباشد ولی کارهای تحقیقاتی را می‌شود در ایران انجام داد. همین الان در دانشگاه‌های شریف و امیرکبیر اساتید نخبه‌ای وجود دارند که شروع کردند و در حال بررسی این موضوع هستند و فکر می‌کنم این خیلی اتفاق مثبتی است و ایران می‌تواند جایگاه خیلی خوبی در توسعه دادن این تکنولوژی داشته باشد. این تکنولوژی خیلی جدید است و پتانسیل خیلی بالایی دارد. مدت‌ها بود که مردم از 5G  به‌عنوان نسل جدید مخابرات صحبت می‌کردند، این شاید خیلی بزرگ‌تر از 5G  باشد، چون از گستردگی‌ای که وای‌فای دارد هم می‌تواند بالاتر رود و پرکاربردتر شود.

در دنیا اکثر تبادل اطلاعات از طریق وای‌فای است که بیش از 70 درصد تبادل با وای‌فای انجام و مقدار کمتری از آن با شبکه‌های مخابراتی 4G  و 5G  انجام می‌شود. برای همین فکر می‌کنم این زمینه تحقیقاتی در دانشگاه‌ها می‌تواند خیلی کمک کند و اگر موانع برطرف شود، صنعت ایران می‌تواند از پس‌زمینه موجود و دانشجویانی که تربیت می‌شوند کمک بگیرد و حرفی برای گفتن در کشور ایجاد شود.

شرکت‌های بزرگ به روند علم جهت‌دهی می‌کنند

ایرناپلاس: فرصت‌های داخلی را می‌شود با فرصت‌های خارجی مقایسه کرد؟ این نگاه وجود دارد که به لحاظ وجود متخصصان مشکلی نداریم ولی به لحاظ ارتباط دانشگاه و صنعت و بخش‌های پژوهشی مشکلاتی داریم. این فرصت‌ها با فرصت‌های موجود در کشورهای توسعه‌یافته قابل قیاس است؟

نوشاد: دقیقاً همان‌طور است، کمی محدودیت برای همکاری نه‌تنها با دانشگاه‌ها بلکه با صنعت وجود دارد. در حال حاضر خیلی از تکنولوژی‌ها را کمپانی‌های بزرگ و صنعت آمریکا جلو می‌برند. یعنی این‌ها 5 یا 10 سال آینده را می‌توانند ببینند و برخی اوقات حتی به اینکه تحقیقات در دانشگاه‌ها به چه سمتی باید برود، جهت می‌دهند. در ایران نبودن ارتباط با شرکت‌های بزرگ و دانشگاه‌هایی که درگیر این موضوعات هستند، باعث ایجاد محدودیت می‌شود. در کنار این شرکت در همایش‌های بزرگ و کنفرانس‌هایی که در این زمینه وجود دارد، شاید ایجاد محدودیت کند، حضور در این فضاها هزینه دارد، دانشجوها باید شرکت کنند تا جدیدترین ایده‌ها را ببیند و از آن‌ها جلو بزنند، پس باید اول جایی باشد که بتوانند آن‌ها را بشنوند.

زمینه بعدی امکانات سخت‌افزاری است. اگر این امکان باشد که مشکل دسترسی داشتن به سخت‌افزارهای مختلف حل شود، مطمئناً می‌شود ایده‌هایی که وجود دارد را داخل کشور پیاده کرد و توسعه داد.

ایرناپلاس: در داخل کشور چه نیازهایی داریم که نخبگان راضی شوند تا در کشور بمانند و به فرآیند توسعه کمک کنند؟

نوشاد: اطلاعات من در این مورد خیلی محدود است و حاصل گفت‌وگو با همکاران و دانشجویانی که اینجا هستند، است. شاید حمایت‌هایی که در تأمین منابع دانشجویان برای فرصت مطالعاتی یا درگیر شدن با پروژه‌هایی که در دانشگاه‌ها بزرگ در حال انجام است چه در اروپا و چه در آمریکا، این موارد می‌تواند کمک کند. تأمین منابع مالی برای شرکت در همایش‌ها و کنفرانس‌ها معمولاً با گلایه و شکایت از طرف اساتید و دانشجویان همراه است، به‌ویژه که ارزش پول ما در قبال با سایر ارزها تغییر می‌کند. در کنار این، برآورده کردن منابع سخت‌افزاری در داخل کشور، جای کار بسیاری دارد که دانشگاه‌ها به تئوری محدود نشوند و بتوانند آن را پیاده کنند تا نتایج آن را به چشم ببینند. وقتی چیزی را طراحی می‌کنید، یک بحث است ولی وقتی آن را می‌سازید و کار می‌کند از لحاظ انگیزه و... خیلی فرق می‌کند.

مشکلات پژوهشگران برای شرکت در کنفرانس‌های خارجی

ایرناپلاس: بخشی از مشکلی که پژوهشگران و دانشگاهیان ما دارند این است که با پاسپورت ایرانی امکان رفتن به خیلی از کشورها وجود ندارد و محدودیت‌هایی دارند. شما و سایر دوستانی که با پاسپورت ایرانی در خارج از ایران زندگی می‌کنید همچنان با این مشکل مواجه هستید؟

نوشاد: تا حدودی مشکلات وجود دارد، وقتی آمریکا هستیم و بخواهیم به اروپا برویم، باید ویزا بگیریم. کمی از استاد یا کسی که از داخل ایران بخواهد ویزا بگیرد راحت‌تر است، ظاهراً یک سری سختی‌هایی در داخل وجود دارد و روادید دادن به اساتید و دانشجوها سخت‌تر شده است، ولی ما هم تا حدی با این مشکلات مواجه هستیم. معمولاً پروسه طولانی می‌شود و بعضی اوقات به‌قدری دیر می‌شود که به یک کنفرانس نمی‌رسیم. وقتی داخل آمریکا برنامه‌ای باشد خیلی راحت می‌توانیم شرکت کنیم و فعالیت داشته باشیم.

محدودیت‌ها مانع تعریف پروژه بین‌المللی در دانشگاه‌های ایران

ایرناپلاس: برخی از دانشگاه‌های ایران خیلی راحت نمی‌توانند پروژه بین‌المللی تعریف کنند و از پژوهشگران خارجی دعوت کنند. به نظر شما این مسئله فرصت گفت‌وگو و تعامل با مراکز مهم علمی دنیا را از ما نمی‌گیرد؟

نوشاد: تأثیر می‌گذارد و گسترش همکاری بین دانشگاه‌ها خیلی مهم است. تا حدی می‌دانم که برخی از اساتید به‌صورت شخصی سعی می‌کنند ارتباطی با گروهی که در دانشگاه‌های خارجی، اکثراً اروپا که ارتباط راحت‌تر است مثلاً آلمان، فرانسه یا انگلستان، بگیرند و همکاری را شکل دهند. رفت‌وآمد شاید به خاطر محدودیت‌هایی که اشاره کردیم، سخت‌تر باشد ولی همین که زمینه مشترکی باشد و مقالاتی که با هم می‌دهند، مشترک باشد می‌تواند کمک کند. ولی مثلاً اگر بتوانید دانشجویی را برای 6 ماه، به یک دانشگاه اروپایی بفرستید، تأثیر خیلی بیشتری دارد، هم دانشجو مطالب بیشتری یاد می‌گیرد و هم این تعامل بیشتر می‌شود. دانشگاه‌های اروپا و آمریکا هم چنین کارهایی می‌کنند. وقتی چند سال در دانشگاه هستید، اساتیدی که می‌بینید یا علمی که دارند محدود است، وقتی بتوانید به چند دانشگاه دیگر بروید و با اساتید بیشتری صحبت کنید، این مجموعه‌ای که با آن سروکار دارید بزرگ‌تر می‌شود. در دنیای علم، ارتباطات خیلی مهم است، یعنی مقاله می‌نویسید، خیلی مهم است که بتوانید با دیگران در نگارش مقاله بتوانید همکاری کنید. این مقاله را به افراد دیگری می‌فرستید که می‌خوانند و نظر می‌دهند. اگر قبل از این ارتباط همکاری داشته باشید خیلی این کار راحت‌تر می‌شود و تعداد مقالات می‌تواند بیشتر شود و زمینه‌های جدیدتر و نوتری می‌تواند مورد همکاری باشد.

گفت‌وگو از مهدی نجفی‌خواه