به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، روابط ترکیه و آمریکا طی یکی دو سال گذشته یکی از پرچالش ترین دوران ها را می گذراند.
حمایت آمریکا از گروه های مسلح کُردی در سوریه از یک سو و تلاش ترکیه برای منکوب کردن «یگان های مدافع خلق» که آنکارا آن ها را تروریستی می خواند سبب شده تا دو طرف با اختلافاتی جدی مواجه شوند.
چند روز پیش بود که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا در توئیتی تهدید کرد در صورت حمله ترکیه به گروه های کُردی، اقتصاد این کشور را ویران خواهد کرد. ترامپ هر چند اندک زمانی پس از این توئیت جنجالی با همتای ترک خود تماس گرفت و از ظرفیت های موجود برای توسعه همکاری های آمریکا و ترکیه سخن گفت اما عمق اختلافات دو طرف بر سر مسائل سوریه بار دیگر طی روزهای گذشته آشکار شد.
«رجب طیب اردوغان» در تماس با ترامپ اشاره ای به این توئیت جنجالی نکرد اما سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه با یادآوری شراکت استراتژیک آنکارا و واشنگتن، ترامپ را با این دو راهی گریزناپذیر مواجه ساخت که باید از میان ترکیه و کُردها یکی را به عنوان شریک برگزیند.
پیش از این مجادله و در اواسط ماه جاری، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی ترامپ به ترکیه رفته بود تا درباره سرنوشت گروه های کُردی با مقامات آنکارا گفت وگو کند؛ سفری که با توجه به رد تقاضای بولتون برای دیدار با اردوغان به شکست انجامید.
از نگاه برخی تحلیلگران، پیام آتشین رئیس جمهوری آمریکا به ترکیه و تهدید اقتصادی این کشور را می توان متاثر از تحریکات چهره های تندرو کابینه ترامپ به ویژه «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه و بولتون دانست که به تازگی آنکارا را با سرخوردگی ترک کرده است.
از این منظر، نوع رفتار ترامپ در روابط با اردوغان نارضایتی تیم سیاست خارجی کاخ سفید را به دنبال داشته است. اواخر آذرماه بود که ترامپ در گفت وگو با اردوغان گفت وظایف نظامیان آمریکا در سوریه برای مقابله با تروریست های داعش را به ترک ها واگذار می کند.
به نوشته برخی رسانه های آمریکایی، این مواضع ترامپ و مهمتر از آن اعلان توئیتری خروج نظامیان آمریکایی از سوریه برخلاف شور و مشورت های درونی کاخ سفید صورت گرفته و به ایجاد حلقه ای از ناراضیان داخلی و خارجی انجامیده است.
زمستان پارسال بود که سخنان «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه وقت آمریکا درباره ایجاد یک تشکل نظامی 30 هزار نفری از نیروهای دموکرات سوریه در نواحی مرزی ترکیه و سوریه با واکنش شدید ترک ها مواجه شد. تیلرسون البته این سخنان را پس گرفت و اعلام کرد گفته هایش به شکلی ناصحیح انتشار یافته است.
پس از این کش و قوس ها بود که ترکیه با همراهی «ارتش آزادیبخش سوریه» یعنی یکی از گروه های معارض دمشق و تحت حمایت آنکارا به منطقه کُردنشین «عفرین» حمله برد تا در عملیات موسوم به «شاخه زیتون» گروه های مسلح کُردی را از نزدیکی مرزهایش عقب براند.
این در حالی است که نیروهای دموکراتیک سوریه در جریان حضور نظامی آمریکا در این کشور از نزدیکترین شرکای واشنگتن بوده اند و در شرایط کنونی نیز آمریکا حمایت خود از گروه های مسلح کُردی را در راستای مبارزه با داعش توجیه می کند. در مقابل، ترک ها می گویند این اشتباه مهلکی است که آمریکا کُردهای سوریه را با نیروهای حزب «کارگران کردستان ترکیه» (پ.ک.ک) یکی بداند.
آشتی ناپذیری ترکیه بر سر مساله کُردها و تلاش دولت ترامپ برای فرار از مظان این اتهام که آمریکا پشت شرکای خود را در بزنگاه ها خالی می کند سبب ایجاد یک تعارض جدی میان آنکارا و واشنگتن شده است؛ تعارضی که آمریکایی ها قصد دارند آن را از طریق مذاکره و دادن امتیازهایی در سوریه از میان بردارند.
با این حال، چالش ها میان ترکیه و آمریکا محدود به مساله کُردها نیست. خودداری واشنگتن از پذیرش تقاضای ترکیه برای تحویل «فتح الله گولن» چهره شاخص سیاسی و مذهبی ساکن آمریکا موضوعی بود که به نارضایتی اردوغان از کاخ سفید دامن زد. پس از کودتای نافرجام تیرماه 95، رئیس جمهوری ترکیه برخی از دولت های غربی و منطقه را به حمایت از کودتاچیان متهم کرد.
پاسخ منفی آمریکا به درخواست استرداد گولن که دولت ترکیه او را اصلی ترین متهم هدایت کودتا می خواند، به سردی روابط دو طرف انجامید.
در مقابل، برخورد دولت ترکیه با هزاران تن از متهمان همکاری با کودتاچیان، انتقادات فراوانی را به خصوص از جانب غربی ها برانگیخت که روابط آنکارا با برخی پایتخت های غربی را سردتر کرد.
طی یکی دو سال اخیر مسائل دیگری نیز بر روابط آمریکا و ترکیه اثرگذار بوده است؛ از جمله انعقاد قرارداد خرید سامانه موشکی اس400 از روسیه که به رغم هشدارها آمریکایی ها اتفاق افتاد.
دیگر مساله، دستگیری یک بازرگان ایرانی- ترکیه ای در آمریکا به اتهام نقض قوانین تحریمی علیه ایران بود که در جریان محاکمه «رضا ضراب» سخن از نقش اردوغان در دور زدن تحریم های آمریکایی به میان آمد.
نقطه اوج تنش در روابط دو کشور، تحریم های آمریکا علیه ترکیه بود. «اندرو برانسون» کشیش آمریکایی بود که پس از وقوع کودتای ترکیه دستگیر شد و وخیم شدن اوضاع وی در زندان و سپس اصرار ترامپ برای آزادی او به تقابلی جدی در تابستان امسال انجامید.
دامنه جدال دیپلماتیک و سیاسی دو طرف به وضع تحریم های اقتصادی انجامید. در همین پیوند، آمریکا تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دو برابر کرد.
نتیجه جدال اقتصادی آمریکا با ترکیه خود را در التهابات بورس و افت ارزش واحد پول ملی این کشور نشان داد چنانکه در مردادماه ارزش لیر در برابر دلار 20 درصد افت کرد.
ریزش 40 درصدی لیر در برابر دلار که طی یک سال منتهی به مردادماه اتفاق افتاد در نگاهی کلان تر، به افت بهای ریال ایران و روبل روسیه ارتباط می یافت و از این منظر نشانه تقابل اقتصادی آمریکا با بازیگران رقیب در خاورمیانه و به ویژه عرصه تحولات سوریه بود.
در همین ارتباط برخی تحلیلگران از نقش صهیونیست ها در ترغیب آمریکا به فشار در ترکیه سخن می گویند و می گویند، آنکارا در فرایند همکاری با روسیه و ایران در سوریه و همچنین پرونده کُردها و نیز قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار سعودی موجب نارضایتی صهیونیست ها شده است.
ترکیه در جریان افشای اطلاعات مربوط به دست داشتن هیات حاکمه عربستان به خصوص «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در قتل خاشقچی اعتراض صهیونیست ها را نیز برانگیخت که اصرار داشتند فشار مضاعف بر عربستان، اهداف و منافع تل آویو را در منطقه به خطر خواهد انداخت.
در همین زمینه، برخی تحلیلگران نوع بازی ترکیه در پرونده خاشقچی را در راستای استرداد گولن ارزیابی می کردند که در نهایت به انجام نرسید و منجر به عمیق شدن نارضایتی رهبران آنکارا از واشنگتن شد.
ترکیه در برابر تحریم های یکجانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران نیز علنا اعلام داشته از این تحریم ها تبعیت نخواهد کرد.
با توجه به سیر تحولات اخیر، ناظران روابط ترکیه و آمریکا را به شراکتی پرچالش تشبیه می کنند که با تعمیق اختلافات اصل شراکت را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.
پژوهش**9279