به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تالاب هور العظیم در مرز ایران و عراق با وسعت 127 هزار هکتار در غرب استان خوزستان زیستگاه گونه های نادری از پرندگان و گیاهان بومی تالاب های پوشیده از نیزاز است که معیشت ساکنان خود را با پرورش گاومیش، ماهیگیری، حصیر بافی و قایق های کوچک تامین می کند.
'هورالعظیم' یا 'هورالهویزه' در تاریخ هزاران ساله خود تجربه های زیادی از بود و نبود حیات زیست محیطی رااز سر گذرانده است و روزگاری مساحت این تالاب 306 هزار هکتار در هر دو بخش ایران و عراق بوده اما اکنون به دلایل اقلیمی ، دستکاری در طبیعت سدسازی در کشورهای ترکیه سوریه عراق و ایران و مسائل امنیتی این مساحت به 150 هزار هکتار کاهش یافته یعنی بیش از 40 درصد آن از بین رفته‌ است.
این تالاب بزرگ در جنوب غربی مرز ایران و عراق واقع شده که حدود یک سوم آن در ایران و دوسوم آن در خاک عراق واقع شده است.
بخش ایرانی تالاب هورالعظیم 127 هزار هکتار مساحتی داشته که تا سال 1393 و به واسطه فعالیت های وزارت نفت و خشکسالی تا نزدیک به 70 درصد تالاب خشک گردید و مجددا از سال 94 و آبگیری تالاب و کنترل فعالیت های نفتی هم اکنون 80 درصد بخش ایرانی تالاب آبگیری شده است، اما در حال حاضر 54 درصد مساحت این تالاب از بین رفته و تنها‌ 29 هزار هکتار آن با خشکسالی و نابودی منابع زیست محیطی به دلیل حفر چاههای نفتی و احداث جاده های بدون رعایت حریم طبیعی دست و پنجه نرم می کند.
خشک شدن بخش اعظم تالاب هورالعظیم فاجعه زیست محیطی بسیاری را در منطقه به وجود آورده که مهمترین آن وقوع توفان‌های ریزگردی و گرد و غبارهایی با حدود 21 برابر استاندارد در آسمان استان خوزستان است.
معضل خشک کردن بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم از دهه 1950 در عراق توسط صدام حسین برای گسترش زمین کشاورزی و استخراج نفت آغاز تا پایان دوره قدرت صدام حسین در سال 2003 میلادی در عراق نیز با هدف راندن جمعیت شیعیان عراق از منطقه با نابودی بیش از 90 درصد کل تالاب ادامه یافت.
کمبود بارش های طبیعی، بروز جنگ طولانی بین عراق و ایران، احداث سدهای منتهی به تالاب، خشک کردن بخش های وسیعی از تالاب برای حفر و استخراج چاههای نفت، دفع پسماندهای حاصل از حفاری چاه‌ها و پساب‌های تخلیه‌شده در تالاب، قطع کردن ارتباط آبی بین بخش‌های مختلف تالاب هورالعظیم و مردابی شدن آن در سالهای گذشته منابع طبیعی هورالعظیم را استان خوزستان با تهدیدات جدی روبرو کرده است.
در باره وضعیت حیات محیط زیست در استان خوزستان و شرایط تالاب هورالعظیم بعد از سپری کردن بحران های نابودی تا خشک شدن و آتش گرفتن ها، پژوهشگر ایرنا با مهندس 'احمدرضا لاهیجان زاده' مدیر کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان به گفتگو نشسته است. مشروح این مصاحبه در ذیل آمده است:

شرایط اقلیمی و زیست محیطی خوزستان:
مهندس 'احمدرضا لاهیجان زاده' مدیر کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان
درباره ویژگی های اقلیمی و زیست محیطی استان خوزستان گفت: استان خوزستان 64 هزار کیلو متر مربع مساحت دارد و به دلیل تنوع زیستی و اقلیمی جزء استان های کم نظیر کشور محسوب می شود.
شمال و شمال شرق استان با بخش جنوبی زاگرس مرکزی و مساحت یک میلیون هکتار جنگل های زاگرسی در ارتباط است. مجموعا 5 رودخانه بزرگ دز، کرخه، کارون، مارون (که در انتها به 'جراحی' نامیده می شود) و رودخانه زهره (که در انتها به نام هندیجان نامیده می شود) از کوههای زاگرس وارد خوزستان می شود. طی هزاران سال رسوب گذاری ناشی از رسوبات رشته کوههای زاگرس ، یک دشت هموار و حاصلخیزی به نام جلگه خوزستان بوجود آمده است.
وی با بیان این که رودخانه ها و جلگه ها دو بحث مهم و اساسی در خوزستان هستند، گفت: خوزستان به دلیل جریان داشتن یک سوم آبهای جاری کشور در این استان؛ پرآب ترین استان کشور محسوب می شود و از منطقه کوهستانی که وارد دشت می شویم با اقلیم و تنوع زیستی حواشی رودخانه ها روبرو می شویم که بیشه زارها و جنگل های معرف دز و کرخه؛ زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی از جمله آنها است.
انتهای رودخانه کارون که مصب آبادان و خرمشهر و اروندکنار است و انتهای رودخانه کرخه به تالاب هور العظیم و رودخانه مارون به تالاب شادگان منتهی می شود که زیستگاه فوق العاده متنوع و ارزشمند شناخته شده ای است و تالاب های ارزشمند هورالعظیم و شادگان را شکل می دهد. تالاب بین المللی شادگان یکی از مهمترین تالاب های جهان است و 530 هزار هکتار مساحت دارد. این تالاب به دریا متصل می شود که در محل تلاقی آنها اکوسیستمی دریایی وجود دارد.
در نتیجه ما در خوزستان انواع اکوسیستم های کوهستانی، جلگه ای، دشت، تالاب و دریا با تنوع جانوری و گیاهی متناسب با اینها را داریم که همه این موارد نشان دهنده تنوعی فوق العاده بالا و در عین حال شکننده در این اقلیم ها و اکوسیستم ها است که می تواند بسیار هم آسیب پذیر باشد. در این زنجیره ها اگر تغییرات و یا خللی ایجاد کنیم می تواند آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست وارد کند همان گونه که این آسیب ها ناشی از دست کاری در طبیعت، مشکلاتی را در بخش هایی از آن به وجود آورده است.

سوال: دلایل بروز گرد و غبار در آسمان خوزستان چیست؟
پاسخ: گرد و غبار آخرین حلقه از زنجیره ای است که از علت هایی متعدد و پیوسته ای برخوردار است که همه دست به دست هم داده تا به یک معلولی به نام 'گرد و غبار' تبدیل شوند.
نمی شود از علت ها بگذریم و فقط به معلول ها بپردازیم که مثلا برای حل این معلول چه باید کرد. اگر علت ها را ریشه یابی نکنیم به نتیجه نمی رسیم. مثلا باید بپرسیم چرا 10 سال پیش خوزستان گرد و غبار نداشت؟
در واقع ما از سال 1382 و 1383 با گرد و غبار خارجی مواجه شدیم. قبل از آن هیچ نوع گرد و غباری نه با کانون خارجی و نه داخلی نداشتیم. از سال 1393 نیز کانون های گرد و غبار داخلی فعال شدند و ما با گرد و غبار داخلی به صورت شدید مواجه شدیم.
کانون های گرد و غبار داخلی اثرات غالب تری دارد و به دلیل این که فاصله خیلی کمی تا شهرهای پر جمعیت دارند و هم به دلیل این که شدت آسیبی که می زنند به مراتب از کانون های خارجی که فاصله هزار تا 2 هزار کیلومتری دارند، بیشتر است و مردم را خیلی بیشتر متاثر می کند و موجبات آسیب ها و صدمات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زیادی شده است.

سوال: علت بوجود آمدن گرد و غبار های داخلی را ناشی از بروز کدام پدیده طبیعی و یا دخالت انسانی می دانید؟
پاسخ: ما در خلال 40 سال گذشته تصمیماتی را اجرا کردیم که بسیاری از آنها ناشی از جهل و نادانی ما نسبت به زنجیره های تعریف شده توسط پروردگار در طبیعت بر می گردد.
دوم این که اطلاعات ما نسبت به مسایل زیست محیطی بسیار کم بوده است.
سوم: با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان خبره محیط زیست درباره تبعات تخریب منابع طبیعی، کسی اهمیتی به آن هشدارها نمی داد. یعنی به نظر می رسد مسایل محیط زیست جزو اولویت مسوولان نبوده است. محیط زیست بحثی مستمر است که تمام دولت ها باید خود را مقید به حفظ آن بدانند. در 40 سال گذشته تمام دولت ها و مجلس ها در تصمیمات گرفته شده، دخیل اند و تمام دستگاههای اجرایی در اتفاقاتی که خیلی از آنها غیر کارشناسی بوده، سهم دارند. هیچ کس هم نمی تواند دیگری را مقصر بداند و در نتیجه نمی توان یک گروه یا جناح یا فرد را زیر سوال برد. همان گونه که مقام معظم رهبری فرمودند بحث محیط زیست بحث این دولت و آن دولت نیست و به همه زمان ها تعلق دارد.

سوال: در حوزه محیط زیست چه اتفاقی افتاد که پدیده گرد و غبار با کانون خارجی و داخلی به وقوع پیوست؟
پاسخ: بحث گرد وغبار از منشاء خارجی اتفاق بسیار بزرگ و ناراحت کننده ای بود که دولت 'صدام حسین' دولت وقت عراق بنا به دلایل سیاسی و امنیتی و جنگ های داخلی، اقدام به خشکاندن تالاب های بین النهرین کرد و این تالاب ها که نزدیک به یک میلیون و 700 هزار هکتار مساحت داشتند را به عمد خشکاند. صدام از سال 1991 این کار را شروع کرد و تا سال 2000 توانست تقریبا بین 70 تا 90 درصد تالاب ها را بخشکاند.
سازمان ملل متحد در سال 2000 از خشکاندن تالاب های بین النهرین و تالاب هور العظیم توسط عراق و از بین رفتن بسیاری از مساحت جنگل های آمازون به عنوان بزرگترین فاجعه پایان قرن 20 و ورود به قرن 21 یاد کرده است.
این تالاب ها رطوبت عظیمی در منطقه ایجاد می کردند. رطوبت تالاب ها همیشه یک سپر طبیعی بزرگی در مقابل بادهای گرمسیری دشت عربستان و صحاری عربستان، اردن، سوریه و عراق بودند که این سپر طبیعی عملا حذف شد. 2 میلیون هکتار تالابی که خشک شد تبدیل به کانون ریزگردها شد. در واقع هم کانون گرد و غبار به وجود آمد و هم رطوبت منطقه از بین رفت. از سال 2002 تا 2004 میلادی (مطابق با سال 1383 و 1384 شمسی) این عوامل باعث شروع ریز گردها از سمت عراق و کشورهای همسایه در جنوب غرب و غرب ایران شد. این شروع ریزگردهای خارجی بود. اما به تدریج دامنه این موضوع به کشور خودمان هم رسید. بعد از گرد و غبار با منشا خارجی به تدریج گرد و غبار با منشا داخلی هم رخنه کرد به این علت که ما مدیریت صحیح منابع آب نداشتیم. یعنی در ایران از سال 2000 تا سال 2019 در اثر خشکسالی و سوء مدیریت منابع آب، نزدیک به 70 درصد مساحت تالاب های داخلی ایران را از دست دادیم. دشت ها و تالاب های خود را خشک کردیم و یا رطوبتش را کاهش دادیم و این کاهش رطوبت به همراه یک خشکسالی مستمری که در کشور ما بین 10 تا 16 سال با درصدهای مختلف حاکم گردید و دست به دست هم داد تا به وضعیت بغرنج فعلی برسیم.
متخصصین آب دنیا می گویند یک فرمول ابتدایی وجود دارد که اگر شما بخواهید بدانید در یک کشوری منابع آب مدیریت صحیحی دارید یا نه؟ باید به تالاب هایش نگاه کنید. اگر در کشوری تالاب ها آب داشته باشد یعنی مدیریت آب اصولی و صحیح انجام می شود. تا وقتی از شمالی ترین تا جنوبی ترین بخش کشور و از شرقی ترین تا غربی ترین بخش کشور و مرکز ایران تالاب ها خشک می شود این نشان دهنده سوءمدیریت در نحوه مدیریت آب است و این را نمی توان به خشک سالی ربط داد.
نمی توان گفت دریاچه اورمیه با خشکسالی از بین رفته است ما در نیمه شمالی و شمال غرب کشور که خشکسالی نداشتیم. این نشان می دهد ما منابع تامین کننده آب را به مصارف دیگری اختصاص دادیم که حتی از نظر اقتصادی نیز به صلاح نبوده است.

سوال: برای احیای هورالعظیم چه تدابیری اندیشیده اید؟
پاسخ: تامین حقابه تالاب ها اولویت اول محیط زیست استان خوزستان هست که باید هر طور شده تالاب ها را پر آب نگه داریم و هور العظیم را نجات دهیم.
تا سال 93-1392 عمده این تالاب ها خشک شده بود ولی با یک تلاش تمام عیار و پیگیری های حقوقی و قضایی و در مقطعی هم با همکاری آقای 'بیژن زنگنه' وزیر محترم نفت، همکاری با مسایل محیط زیست در اولویت قرار گرفت. این موارد باعث شد در تالاب هورالعظیم تمام دریچه ها مسدود شده را باز کنند و در تمام جاده های احداث شده 220 زیر گذر احداث شد، همچنین نزدیک به 39 پل بزرگ برروی جاده های اصلی تالاب احداث گردید.
با سازمان آب و برق تفاهم نامه حقابه امضا شد و تالاب که تا سال 1390 خشک شده بود تبدیل به تالاب پر آب گردید و اکنون تمام آبی که در این تالاب زیبا وجود دارد مرهون برنامه ریزی ها و مدیریت های صورت گرفته با همکاری استانداری و سایر ارگان ها و نهادهای مرتبط است.
در این تالاب صدها نفر ماهیگیری و ارتزاق می کنند. همچنین از نیزارهای آن نیز درتولید صنایع دستی استفاده می شود. هزاران گاو و گاومیش به رایگان از تالاب تعلیف می شوند و صدها هزار پرنده در تالاب زمستان گذرانی دارند. در کل زندگی و حیات به تالاب های هورالعظیم و شادگان برگشت و دنیای تالاب ها را زیباتر کرده است.

سوال: برای بازگرداندن آب به هورالعظیم چه اقداماتی انجام دادید؟
پاسخ: وقتی باران ببارد کشاورزان از آب استفاده نمی کنند در آن زمان بیشتر آب را رها می کردیم تا به تالاب برسد. چندین نوبت این کار را کردیم. آب رودخانه کرخه را مدیریت آب کردیم. هر وقت باران می بارید با هماهنگی دریچه های سد را باز کردیم. خیلی برنامه های مفصلی بود. برای تالاب شادگان نیز با شرکت توسعه نیشکر هماهنگ کردیم که در زمستان که آبیاری مزارع ندارند، آب رودخانه ها را برای تالاب شادگان هدایت کنند تا بین 20 تا 30 متر مکعب آب در ثانیه آب به تالاب برگردد. یعنی این همکاری ها همه در قالب تفاهم نامه به وجود آوردیم.
تالاب هورالعظیم تا نیمه سال 93 وضعیت ناگواری داشت و بیش از 65 هزار هکتار از آن به طور کامل خشک بود و سایر نقاط نیز حالت ماندابی به خود گرفته بود؛ با این حال در مواقعی از سال بخشی از آب ورودی به تالاب به بخش عراقی هدایت می شد تا آسیبی به فعالیت شرکت های نفتی وارد نشود. با همکاری سازمان آب و برق خوزستان، دادستان، استانداری خوزستان و شرکت نفت موفق شدیم در کمتر از 2 سال 60 هزار هکتار این تالاب را آبگیری کنیم. هم اکنون در حدود 80 درصد بخش ایرانی هورالعظیم، بر اساس نقشه های موجود و تصاویر ماهواره ای، آبگیری شده است و تلاش داریم مسیرهای جدید ورودی آب را (بازگشایی دریچه های بین مخازن تالاب) را نیز بازگشایی کنیم.

سوال: وضعیت نهال کاری در اطراف تالاب هورالعظیم به چه صورت انجام شده است؟
پاسخ: در حوزه نهال کاری نیز اداره کل منابع طبیعی کارهای بزرگی کرده است. تا سال گذشته در کانون های ریزگرد 20 هزار هکتار نهال کاری صورت گرفته و نزدیک به 15 هزار هکتار مالچ پاشی در کانون های شن و ماسه ای انجام گرفته است. امسال نیز 20 هزار هکتار دیگر نهال کاری انجام می شود. دهها هزار هکتار نیز بحث قرق و مرتع داری انجام می شود تا کار اجرایی عرصه 89 هزار هکتاری را تا پایان سال 1397 تمام شود. در آنجا با وجود خشکسالی سختی که در 50 سال اخیر داشتیم و کمبود آب هم بود اما جنگل فوق العاده خوبی بوجود آمده است.
سال 1396 و 1397 خیلی سال سختی بود. همه فکر می کردند نهال کاری ها از بین می رود اما منابع طبیعی با چنگ و دندان آنها را محافظت کرده و با تانکر و غیره آب را به نهال ها رساندند.
در منطقه ویژه پتروشیمی انقلابی در حوزه فاضلاب ها صورت گرفته و عمده آب ها به مدار بر می گردد. کارهای زیادی در ماهشهر انجام شده تا پتروشیمی ها آسیب کمتری به محیط زیست بزنند.

سوال: آلاینده های هوا در خوزستان خصوصا شهر اهواز باعث بیماری ها و تعطیلی مدارس می شود. گرد و غبار چه تبعاتی در استان به دنبال دارد؟
پاسخ: بیماری ها، مهاجرت، تبعات اقتصادی ، اجتماعی، افت تحصیلی و ... همه اینها معلول است. مشکلات خیلی بیشتر از اینها است.
1- اولین اثر گرد وغبار بر مردم استان، اثرات روحی و روانی است که بر جامعه ما حاکم شده است. بابت این شرایط مردم از نظر روحی و روانی دچار آسیب ها و عصبانیت می شوند که یک سری مشکلات روانی در سطح جامعه به وجود آورده است.
2- اثراتی است که بر سلامت فرزندان، کودکان، اقشار آسیب پذیر و خانم های باردار می گذارد. بسیاری از مردم هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی دچار آسیب شده اند و برای درمان خود و فرزندانشان چه در داخل استان و چه خارج استان و در شهرهای مختلف برای درمان هزینه های زیادی پرداخت کرده اند.
3- در سرشماری سال 1395 در مقایسه با سال 1390 حدود 200 هزار نفر مهاجرت خالص از استان داشته ایم. جمعیت استان الان حدود چهار میلیون و 800 هزار نفر است. خوزستان قبل از انقلاب مهاجر پذیرترین استان کشور بوده و رقابت بین تهران پایتخت و خوزستان برای مهاجر پذیری بوده است.
اما خوزستان الان رتبه اول مهاجر فرست را در کشور دارد. بخش زیادی به شرایط آب و هوایی در خوزستان بر می گردد. بحث اقتصادی نیز مهم است. سرمایه گذار وقتی به دلیل شرایط آب و هوایی حاضر نشود در اینجا سرمایه گذاری کند بالطبع سهم اشتغال کاهش پیدا می کند؛ وقتی اشتغال کم شود مردم به سمت مهاجرت می روند. ما نیروهای نخبه با توانمندی اقتصادی بالا را در استان به راحتی از دست می دهیم. از نظر نیروی انسانی با مهاجرت نیروهایی که از دانش و تخصص بالایی برخوردارند، صدمه زیادی به خوزستان وارد می شود.
در تاریخچه خوزستان اولین دانشگاهها و مراکز علمی در اینجا بوده اند. دانشکده نفت آبادان و اهواز از دهه 40 از بهترین دانشگاهها و مراکز تربیت نیروی انسانی بودند. دانشگاه چمران جزو چهار دانشگاه اول ایران بوده و دانشکده کشاورزی اولین دانشکده کشور با قدمت بسیار بالا در کشور است. اما ما نیروی های متخصص خود را از دست می دهیم. خودم از جامعه پزشکی شنیده ام که بالای 90 درصد خانواده های پزشکان در تهران و اصفهان و سایر شهرها و یا در خارج از کشور زندگی می کنند و اینها خود در رفت و آمد هستند. در تابستانها اغلب اینها در خوزستان نمی مانند. همه اینها به استان و شهر آسیب می زنند.
4- کودکان ما بابت تعطیلی های مکرر به دلیل آلودگی هوا دچار افت تحصیلی شده اند. به صورت عادی به دلیل گرمای زیاد در خوزستان، مدارس نسبت به استان های دیگر یک ماه زودتر تعطیل می شوند و ما همیشه یک ماه از سال عقب هستیم که در طی 12 سال تحصیل، یک سال عقب ماندگی داریم. یعنی دانش آموزان خوزستانی در طول 12 سال تحصیل یک سال کمتر درس می خوانند. حالا این ریز گردها آمده اند و روزهای زیادی را بخاطر آلودگی هوا مدارس تعطیل می شوند. سال گذشته، افزون بر تعطیلی های زود هنگام، 18 روز تعطیلی مدرسه داشتیم.
5- بحث تاخیر پرواز هواپیماها یا تعطیلی پروازها اثرات اقتصادی زیادی بر زندگی در خوزستان می گذارد. موضوع اقتصادی در خوزستان تعریف دیگری دارد. اگر پای صحبت نفتی ها بنشینیم می گویند از بابت گرد و غبار چند درصد محصول آنها کاهش تولید داشته و کیفیت محصول آنها پایین آمده است.
6- اگر سراغ زنبور دارها بروید می گویند از زمانی که گرد و غبار شده خسارت زیادی به صنعت زنبورداری وارد شده است. یعنی عملا زنبورداری یا تعطیل شده و یا کاهش تولید داشته اند. اکنون فقط در شمال استان می توان زنبور داری کرد و در نیمه جنوبی استان خوزستان این کار شدنی نیست. در صورتی که قبلا بیشتر نقاط استان قابلیت زنبورداری داشت. در حوزه اقتصادی این مسایل با ضرر و زیان های زیاد فراوان است.
7- نخل داران خوزستانی نیز از افت کیفیت و کم شدن محصول برداشتی خود به شدت گلایه مندند و دلیل این امر را ناشی از گرد و غبار و آسیب دیدن درختان نخل ارزیابی می کنند.
سوال: برای مقابله با این مشکلات چه اقدامات و یا چه برنامه هایی برای حل بحران دارید؟
پاسخ: برای برگشت قضایا و حل مشکلات اول باید ببینیم با سرزمین و طبیعت خود چه رفتاری داشته ایم؟ و الان در مقابل چگونه باید رفتار اشتباه خود را جبران کنیم؟
همانطور که این اتفاق ناگهانی نیفتاده و 30 یا 40 سال دستکاری در طبیعت باعث شده ما به اینجا برسیم قطعا همین زمان را لازم داریم تا دوباره به شرایط قبل برگردیم ضمن این که برگشت به حالت قبل تقریبا غیر ممکن است و ما فقط می توانیم آسیب ها را متوقف کنیم و حداقل به 50 یا 60 درصد شرایط قبل دست پیدا کنیم. این شدنی است که یک توقف و دوم برگشت به شرایط قبل تا 50 یا 60 درصد داشته باشیم.
ما باید دو یا سه کار اساسی انجام دهیم اول باید مدیریت سرزمین داشته باشیم. مدیریت سرزمین به بحث آمایش سرزمین برمی گردد. مطالعه آمایش سرزمین بحث برانگیز است و در عمل این اتفاق نمی افتند.
اول این که: احترام به آمایش سرزمین و پای بندی به اصول آن یکی از اصلی ترین قوانین برای حفظ محیط زیست است. برای طرح آمایش سرزمین حداقل 5 سال مطالعه و هزاران نفر- ساعت کار کارشناسی صرف شده است. همه دستگاهها باید به آن پای بند باشند و نباید لابی ها و رانت ها باعث چشم پوشی از این طرح بشود. باید به این کار علمی و پژوهشی احترام گذاشت و آن را فدای خواسته های این شخصیت و مقام و فرد و فلان نماینده و فلان حزب و جریان سیاسی نکنیم.
تاکید بر پای بندی بر این کار علمی از سوی همه افراد و نهادها است. مقام معظم رهبری هم در سیاست ابلاغی خود همه دستگاهها را موظف به رعایت قانون پای بندی محیط زیست کرده و نباید به خاطر منافع فردی و اقتصادی خود روی حرف ولی فقیه حرف زد.
دوم این که: بحث مدیریت سرزمین یعنی ما اشکالات و اقداماتی را که در عرصه انجام دادیم و موجب خسارت و صدمه شده را شناسایی و حل و برطرف کنیم.
ما اولین استان در کشور هستیم که بحث آمایش سرزمین را نهایی و تصویب کردیم و از سوی سازمان مدیریت کشور ابلاغ شده است. در 2 یا 3 سال گذشته کارگروه آمایش سرزمین را فعال کرده ایم. کار گروه مدیریت آمایش سرزمین در خوزستان تشکیل شده پیشنهاد ما به سایر استان ها این است که این بحث را جدی بگیرند و انجام دهند. تمام پروژه های بزرگ عمرانی باید به مطالعه و تصویب این کارگروه برسد. ما یک بار فدا شده ایم دیگر مسایل محیط زیست را فدای یک نقطه ای نمی کنیم که آسیب بزرگی را برای استان به وجود بیاوریم. این کارگروه حتی طرح های توسعه پتروشیمی را رد و حذف کرده است. طرحی که 7 میلیارد دلار سرمایه گذاری بود و 5 هزار نفر اشتغال بود اما آسیب زیادی را به خور موسی در ماهشهر و دریا وارد می کرد. کارگروه ما با مکان آن موافقت نکرد. قرار شد در فاصله 25 کیلومتری در جای دیگری احداث شود که آسیب کمتری به محیط زیست استان وارد کند.
خیلی اتفاقات خوبی در این زمینه افتاده مثلا از خط لوله گاز به سادگی نمی گذریم وقتی ببینیم این جاده یا خط لوله یا کانال چه اثری روی طبیعت به وجود آورده و کجاها باعث شده آبراهه ها بسته شود و کجاها باعث شده سیلاب به آن منطقه نرسد و باعث شده کانون ریز گردها شود. مطالعه و استخراج این عوامل و تبعات را با همکاری دانشگاه چمران و مدیریت منابع طبیعی حل کنیم. تمام پروژه هایی هم که از قبل مجوز گرفته و باعث آسیب به محیط زیست شده را دنبال می کنیم که به سیستم ها مجهز به تصفیه خانه پساب شود و یا اشکالات آن برطرف شود. ورود همه جانبه ای در حوزه محیط زیست شده است.

سوال : چه باید کرد؟ پیشنهاد شما برای اصلاح مشکلات زیست محیطی چیست؟
پاسخ: مساحت کانون های ریزگرد شن و ماسه ای حدود 350 هزار هکتار است و نزدیک به 220 هزار هکتار در کانون شن و ماسه داریم جمعا نزدیک به 600 هزار هکتار. اما کارهایی که انجام می شود در 40 هزار هکتار است. در نتیجه یک برنامه مدون 10 ساله باید تعریف شود که ما سالی 40 یا 50 هزار هکتار کار کنیم و ظرف 8 سال به نتایج خوبی برسیم.
بنا بر این در بحث مقابله با آسیب های زیست محیطی و ریز گردها چند موضوع مهمی در نظر است:
1 – استمرار برنامه مقابله با ریز گردهای و استمرار اعتبارات دولتی از دغدغه های ما است.
2- بحث استمرار برنامه های کنترل آلودگی رودخانه کارون. طرح انتقال آب از سر شاخه ها اصلا کارشناسی نیست و یکی از دغدغه ها ما است که باید سریعا متوقف شود.
واقعا یک تمدن چند هزار سال روی دشت خوابیده را ما نادیده بگیریم که یک صنعتی را در مناطق کویری برپا کنیم. انتقال آب از سرشاخه ها به استان های دیگر. مثلا استانی کویری صنایع پتروشیمی احداث کردیم این اشتباهی فاحش است. اگر کسی حتی الفبای آمایش سرزمین را بلد باشد، می داند که نباید این کار را بکند چه برسد به این که در یک استان مرکز نشین مجوز کارخانه فولاد یا پتروشیمی را بدهیم. این اشتباهی فاحش برای استان ما است.
3- رودخانه کارون برای خودش دنیایی است. بیشترین مشکل ما در حوزه رودخانه کارون فاضلاب های شهری تصفیه نشده است که وارد کارون می شود. در بحث مشکلات آب مهمترین دغدغه ما تامین حقابه تالاب ها برای حفظ آنها است.
**پژوهشم**1353**