این جشنواره هر چند در این سال‌ها با اعتراض برخی از هنرمندان کشور نسبت به نحوه برگزاری و تبعیض‌هایی میان سبک‌های موسیقی روبه‌رو بوده است اما به هر حال جزء مهم‌ترین رویدادهای موسیقی کشور است که وجود آن توانسته پله‌ای برای جوانان علاقه‌مند باشد تا خود را هر چه بهتر به دنیای موسیقی معرفی کنند.
حال در آستانه سی‌‌و چهارمین دوره این جشنواره که قرار است از 24 تا 30 بهمن‌ماه به دبیری شاهین فرهت برگزار شود، امید می‌رود تا طبق سنوات گذشته، توجه به گروه‌های حرفهای و بها دادن به گروه‌های جوان‌تر که آینده‌سازان موسیقی کشور هستند، بیش از پیش فراهم آید. بحثی که می‌تواند این روزها و با توجه به مرحله انتخاب آثار از میان 270 اثر رسیده به دبیرخانه جشنواره مهم جلوه کند و امیدوار باشیم تا در انتخاب آثار که توسط گروهی از بهترین استادهای موسیقی انجام می‌شود، توجه به جوان‌گرایی و شایسته‌سالاری در انتخاب‌ها لحاظ شود.
کنسرت‌های پاپ دو سر سود
با حضور بخش پاپ در جشنواره موسیقی فجر، بسیاری از اهالی موسیقی و اصحاب رسانه با این موضوع مخالف بودند. استدلال آنها با این مخالفت از این قرار بود که خواننده‌های پاپ در طول سال اقدام به برگزاری کنسرت می‌کنند و حال با حضور خود در این جشنواره، عرصه را بر خیلی از هنرمندان جوان‌تر تنگ‌تر می‌کنند. به واقع در این سال‌ها، فروش بلیت‌های چند 10هزار تومانی موسیقی پاپ را باید نوعی درآمدزایی برای مدیران جشنواره به حساب آوریم که در شرایط بد اقتصادی و کمبود بودجه، بخشی از هزینه‌های جشنواره را جبران می‌کند. موضوعی که بارها هم در صحبت‌های برخی مسئولان برگزاری جشنواره موسیقی فجر به آن تاکید شده که بخش موسیقی پاپ تنها برای درآمدزایی در جشنواره تعریف شده است. در ظاهر هم این سخن درست به نظر می‌رسد چون بلیت کنسرت‌های بخش پاپ راحت‌تر از سایر بخش‌ها به فروش می‌رود و همواره با استقبال پرشور مردم از این کنسرت‌ها روبه‌رو است.
اما با توجه به اینکه از ابتدای حضور بخش پاپ در جشنواره، قرار نبود هیچ‌گونه هزینه‌ای صرف این بخش شود اما می‌بینیم که در لیست مالی منتشر شده جشنواره در چند دوره اخیر، کمک‌هزینه‌هایی با ارقام عجیب به چشم می‌خورد که با حرفهای مدیران پیشین جشنواره مبنی‌بر درآمدزایی آن منافات دارد.
کافی است تا به گزارش مالی چهار دوره جشنواره که منتشر شده، نگاهی بیندازیم تا هر چه بهتر به هزینه‌های جشنواره موسیقی فجر برای بخش پاپ پی ببریم. براساس این آمار در دوره بیست‌ونهم؛ دو میلیارد و ۲۲۹ میلیون ریال، دوره سی‌ام؛ دو میلیارد و ۳۲۵ میلیون ریال، دوره سی‌ویکم؛ یک میلیارد و ۷۸۰ میلیون ریال و در دوره سی‌ودوم دو میلیارد و ۴۵۰ میلیون ریال، کمک‌هزینه به گروه‌های شرکت‌کننده در بخش پاپ اختصاص داده شده است. اجراهایی که حتی بیشتر آنها تکراری و مشابه کنسرت‌های ایام سال است و اجرای قطعات کمتری را نسبت به کنسرت‌های ایام سال در آنها شاهد هستیم.
به واقع باید گفت بخش پاپ درجشنواره موسیقی فجر بیشتر از هر نوع رقابت یا توجه به درجه موسیقی تنها برای کسب سود و درآمدزایی ایجاد شده به‌طوری‌که اگر به لیست اجرای گروه‌ها در هر دوره از جشنواره نگاه کنیم با اسامی‌ای که جزء پرفروش‌های گیشه هستند، روبه‌رو می‌شویم و کمتر شاهد دعوت اسامی خواننده‌های غیرچهره یا پایه‌گذاران موسیقی پاپ در کشور مثل محمد اصفهانی، خشایار اعتمادی، قاسم افشار، علیرضا عصار، امیر تاجیک و... هستیم.
در اینجا پرسش مهمی که مطرح می‌شود اینکه چرا باید این بخش از جشنواره که مخاطب عام دارد و تقریبا بلیت‌هایش هم به‌طور کامل به فروش می‌رسد، برای جشنواره موسیقی فجر هزینه‌ای دربر داشته باشد. موضوعی که باید دید در دوره سی‌وچهارم جشنواره موسیقی فجر چقدر مورد توجه برگزار‌کنندگان آن قرار خواهد گرفت و چه برنامه‌هایی را برای درآمدزایی یا هزینه در این بخش در نظر گرفته‌اند.
اساسنامه‌ای که از اساس باطل است
منتقدان جشنواره موسیقی فجر که طیفی نسبتا بالا از موزیسین‌های نسل‌های مختلف را شامل می‌شوند همواره بر نبود اساسنامه و آیین‌نامه‌ای مدون برای مدیریت جشنواره اعتراض داشتند. موضوعی که در دوره قبل، اساسنامه آن بعد از چند ماه کار کارشناسی نوشته شد ولی در عمل دیدیم که مثل خیلی از اساسنامه‌های دیگر فقط در حد اسم باقی ماند و عملا از آن استفاده‌ای نمی‌شود.
ابهاماتی که می‌توان در نحوه دعوت و انتخاب از گروه‌ها مشاهده کرد به‌طوری که مورد مناقشه بسیاری از گروه‌ها قرار گرفته و انگار هیچ معیار مشخصی برای دعوت از آنها وجود ندارد. گروه‌هایی که می‌توانند با حضور و اجرا در چنین جشنواره‌ای کسب درآمد داشته باشند و نامی برای خود دست‌وپا کنند ولی گاهی با توجه به انتخاب‌های سلیقه‌ای و الزام به ضوابطی خارج از عرف، از ورود بعضی گروه‌ها ممانعت می‌شود.
در کنار فقدان اساسنامه‌ای جامع و لازم‌الاجرا، توجه به اطلاع‌رسانی و تبلیغات در جشنواره یکی دیگر از مواردی است که انتظار می‌رود در جشنواره سی‌وچهارم مورد توجه مدیران قرار گیرد. کافی است تا نگاهی به بیشتر اجراهای دوره قبل بیندازیم تا ببینیم که خالی بودن برخی از سالن‌های اجرای هنرمندان داخلی و خارجی و به فروش رفتن حداقلی بلیت کنسرت‌ها و پرکردن صندلی‌ها با بلیت‌های میهمان بیشتر از هر چیز به خلا امکانات تبلیغی و استفاده نکردن از شبکه‌های اجتماعی مربوط می‌شود. موضوعی که کافی است تا به بودجه اختصاص یافته برای این کار در جشنواره سی‌ودوم نگاهی بیندازیم تا با رقم 330 میلیون تومانی بودجه تبلیغات، روابط‌عمومی و ستاد خبری روبه‌رو شویم. این در حالی است که با مراجعه به سایت جشنواره می‌بینیم تنها لوگوهای شبکه‌های مجازی در آن سایت وجود دارد و عملا هیچ خبری از تولید محتوا در آنها نیست.
چالش تامین ارز و حضور گروه‌های خارجی
دعوت از یک کوارتت کلاسیک از کشور لهستان، یک آنسامبل کلاسیک از کشور دانمارک و یک تریو کلاسیک از کشور اسلووانی به سی‌وچهارمین دوره جشنواره موسیقی فجر تنها آماری است از حضور گروه‌های خارجی که کمتر از یک ماه مانده به آغاز جشنواره خبر قطعی آنها منتشر شده است. جشنواره‌ای که اسم بین‌المللی را یدک می‌کشد اما می‌بینیم که سهم آن از حضور گروه‌های خارجی تنها محدود به حضور چند گروه متوسط است. البته صارمی، دبیر اجرایی سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر این را هم گفته که در حال رایزنی برای حضور سه گروه از برگزیدگان جشنواره موسیقی ترانه‌های شرقی در این جشنواره است. اما این حضور محدود گروه‌های خارجی نه‌تنها برای این جشنواره که مهم‌ترین فستیوال موسیقی یک کشور است، خوب نیست بلکه از درجه اعتبار بین‌المللی آن هم می‌کاهد.
البته در توجیه این مهم بحث کمبود منابع ارزی مطرح شده، موضوعی که چند وقت پیش علی ترابی، رئیس سی‌وچهارمین دوره جشنواره و مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد، در صحبت‌های خود به آن اشاره کرد و گفت که شاید امسال هم مانند دوره‌های گذشته خیلی نتوانیم از حضور گروه‌های خارجی در جشنواره بهره‌مند باشیم و بین‌المللی بودن جشنواره تحت‌الشعاع پول و مسائل ارزی با ضعف برگزار شود.
اما بحثی که پیش می‌آید با توجه به صحبت‌های این مقام مسئول که بودجه جشنواره در سال گذشته، حدود دو میلیارد تومان بوده و امسال هم این بودجه بدون تغییر در همان حدود است چرا باید سهم بخش بین‌الملل تنها به چند گروه معمولی و نه‌چندان خوب محدود شود.
این بودجه را حتی اگر با ارقامی که از اسپانسرها گرفته می‌شود و همچنین فروش بلیت‌های جشنواره جمع کنیم بدون شک به رقمی بالاتر از این عدد می‌رسیم. موضوعی که این سوال را به وجود می‌آورد که چرا برای بخش بین‌الملل، آن‌طور که باید هزینه نمی‌شود. کافی است تا نگاهی به هزینه‌های دوره سی‌ودوم جشنواره بیندازیم تا متوجه شویم تنها رقم هزینه شده برای بخش بین‌الملل در این دوره 335 میلیون تومان برای 9 گروه بوده است در حالی که وقتی با هزینه عوامل اجرایی که چیزی در حدودد 500 میلیون تومان است، مقایسه می‌شود ما را به این نتیجه می‌رساند که یک جشنواره که ویترین موسیقی کشور است بیشتر از توجه به حضور گروه‌ها، صرف عوامل اجرایی آن می‌شود. موضوعی که انتظار می‌رود تا در این دوره و با حضور شاهین فرهت در مقام دبیری این جشنواره توجه بیشتری به آن شود و بسیاری از مسائل جشنواره به‌ویژه بخش بین‌الملل به خاطر بودجه، قربانی حذف یا بی‌اهمیتی قرار نگیرد.
* نویسنده : افشین حیدری روزنامه نگار
نظر شما