برای ششمین سال متوالی باز هم کسری شدید بر شانه های بودجه سعودی در سال 2019 سنگینی می کند؛ دلیل آن هم کاهش قیمت نفت است و استدلال سعودی ها برای این بودجه سنگین به عنوان بزرگترین بودجه تاریخ آن کشور هم مشخص است؛ حرکت به سوی اقتصاد و درآمدهای غیر نفتی.
سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی در نشست وزرای این کشور گفت که انتظار دارد بودجه 2019 به حدود 1.1 تریلیون ریال سعودی (295 میلیارد دلار) برسد (7 درصد افزایش به نسبت بودجه 2018) اما انتظار هم دارد که درآمدهای عربستان در سال 2019 به 975 میلیارد ریال (260 میلیارد دلار) برسد. به عبارتی دیگر حدود 35 میلیارد دلار کسری بودجه.

*نفت و دیگر هیچ
سعودی ها امید دارند این کسری بودجه را با افزایش قیمت نفت یا با افزایش تولید آن جبران کنند در حالی که بودجه 2019 در چارچوب چشم انداز توسعه 2030 سعودی تعریف شده است و کلید واژه آن، کاهش اتکا به درآمد نفت است.
یک راه دیگر جبران کسری بودجه در بیانیه وزارت مالی سعودی آمده است: برداشت از حساب ذخیره ارزی از طریق وام.
بر اساس این بیانیه، کسری بودجه سال 2018 سعودی، دو هفته پیش از پایان سال، 136 میلیارد ریال (36 میلیارد دلار) بوده است و در سال 2017 از این هم بیشتر؛ 63 میلیارد دلار.
شش سال است که سعودی ها با کسری بودجه متوالی دست و پنجه نرم می کنند اما این کسری از سال 2014 تشدید شد؛ زمانی که قیمت نفت سقوط کرد.
با محاسبه کسری 35 میلیون دلاری مورد انتظار در سال 2019 سعودی ها در کسری بودجه متراکم چند ساله هم با رقمی بالغ بر 313 میلیارد دلار رکورد خواهند زد.
به نوشته پایگاه اقتصادی سوییس اینفو، ناظران بازار نفت پیش بینی می کنند که قیمت نفت در سال 2019 حدود 60 دلار در هر بشکه به علت افزایش عرضه نفت و کاهش توان اقتصاد جهانی باشد این در حالی است که در اکتبر سال جاری میلادی قیمت هر بشکه نفت به 85 دلار هم رسید و سعودی ها به لطف گران شدن طلای سیاه، کسری مورد انتظار خود را پایین تر از پیش بینی های قبلی دیدند.
مازن السدیری رئیس مرکز پژوهش های اقتصادی «الراجحی کاپیتال» در گفت و گو با العربیه صراحتا می گوید: بودجه 2019 عربستان به نفت 70 دلاری نیاز دارد تا بتواند درآمد نفتی 660 میلیارد ریال سعودی پیش بینی شده در بودجه سال 2019 را با صادرات 7.2 میلیون بشکه در روز پاسخگو باشد.
معنای دیگر حرف السدیری این است که در صورت صحت پیش بینی ها درباره نفت 60 دلاری در سال 2019 حتی نفت هم، نه تنها نخواهد توانست کسری بودجه مورد انتظار را جبران کند بلکه بر آن خواهد افزود.
خوش بینانه ترین حالت درآمد نفتی در سال 2018 اتفاق افتاد زیرا به گفته السدیری، عربستان پیش بینی درآمد 610 میلیارد ریالی درآمد نفتی را داشت و به رقم 608 میلیارد ریال (باز هم با دو میلیارد ریال کاهش) رسید.
توسل به نسخه های مسکّن مانند افزایش تولید نفت یا برداشت از حساب ذخیره ارزی شاید بتواند حفره های به وجود آمده در بزرگترین بودجه تاریخ عربستان را موقتا پر کند اما هیچ آمار دقیقی وجود ندارد که نشان دهد عربستان سعودی در چارچوب چشم انداز توسعه 2030 در راستای کاهش اتکا به نفت به موفقیت های چشمگیری دست یافته باشد. البته هنوز چنین انتظاری نمی رود اما افق عربستان چه چیزی را نشان می دهد؟

** آنچه در افق سعودی دیده می شود
اعلام بودجه سال 2019 عربستان سعودی در زمانی انجام شد که فشارهای دیپلماتیک و بحران در روابط بر سر قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول تشدید شده است، کنگره آمریکا رسما به این پرونده وارد شده و سرمایه گذاران با تشکیک در اصلاحات ادعایی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، یک چشم را با نگرانی بر تحولات داخلی عربستان و سرکوب مخالفان دوخته اند و با چشم دیگر افزایش تنش ها در جنگ یمن را رصد می کنند.
تشکیک و تردید سرمایه گذاران با رنگ باختن اصلاحات بن سلمان به ویژه با قتل خاشقچی در حالی بیشتر شده است که محمد بن سلمان بارها بخش خصوصی را «شریک راهبردی برای پشتیبانی از رشد اقتصادی در کشور» خوانده است و به سرمایه گذاران به ویژه در طرح های بزرگی مثل بنای شهر هوشمند «نیوم» با 500 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.
در یمن، عربستان با شدیدترین انتقادات تاریخ خود از سوی سازمان های حقوق بشری با اتهام ارتکاب «جنایات جنگی» روبروست. ده ها هزار تن از زمان دخالت سعودی ها در یمن کشته شده اند که بیش از 5 هزار نفر آنها را کودکان تشکیل می دهند. 14 میلیون یمنی به علت دخالت ائتلاف سعودی دریمن در خطر مرگ بر اثر سوء تغذیه و گرسنگی هستند و از این تعداد بیش از 5 میلیون کودک یمنی در آستانه مرگ قرار گرفته اند.
مساله ای که کار را برای سعودی ها دشوار کرده این است که موفقیت های میدانی در جنگ یمن حاصل نشده و با گذشت نزدیک 5 سال از این جنگ، همچنان خسارت های ائتلاف سعودی رو به افزایش است.

*باتلاق یمن
یمنی ها در روز اول سال چهارم جنگ، قواعد درگیری را با کشاندن جنگ به خاک سعودی ها در جازان و عسیر و نجران تغییر دادند. تمرکز آنها نیز بر شلیک موشک های بالستیک بود؛ موشک هایی که سعودی ها را وادار کرد حتی مکان برگزاری اجلاس فوق العاده سران عرب را از پایتخت (ریاض) به صدها کیلومتر دورتر به مناطق شیعه نشین شرق عربستان در دمام منتتقل کنند.
روز اول سال چهارم جنگ یمن با شلیک 7 موشک از سوی ارتش، کمیته های مردمی و انصارالله یمن به نقاط مختلف عربستان آغاز شد تا بازی قتل عام در یمن تبدیل به خونریزی شدید در بودجه عربستان شود.
شاید سعودی ها این مساله را درک کرده باشند و شاید به همین دلیل در بودجه سال 2019 ظاهرا هزینه های نظامی را کاهش داده اند.
در بودجه سال 2019 سهم بخش نظامی 17 درصد از کل بودجه با رقم حدودا 191 میلیارد ریال سعودی است در حالی که در بودجه سال 2018 عربستان، بیش از 21 درصد بودجه کل به بخش نظامی اختصاص یافت؛ چیزی حدود 218 میلیارد ریال سعودی.
آیا این تغییر در بودجه نظامی سعودی حاکی از تغییر رویکرد عربستان در مناطق مختلف درگیری است و آیا سعودی ها به فکر خروج از باتلاق یمن با راه حل های سیاسی افتاده اند؟ آیا سایه مذاکرات سوئد و تلاش هایی از این دست برای برون رفت از بحران یمن بر بودجه جدید عربستان افتاده است؟
پاسخ سوالات بالا را زمان تعیین می کند اما قدر مسلم این است که اقتصاد عربستان و سرمایه گذاری در آن به شدت متاثر از جنگ در یمن است.
بر اساس بعضی گزارش ها، هزینه هر موشک رهگیر پاتریوت سه میلیون دلار است و برای ساقط کردن هر موشک بالستیک حداقل سه موشک پاتریوت لازم است؛ به عبارت دیگر هزینه ساقط کردن هفت موشک بالستیک شلیک شده (در صورت موفقیت عملیات اسقاط) بالغ بر 21 میلیون دلار می شود.
از ماه مارس 2017 تا مارس 2018 صدها موشک کوتاه برد و حدود 100 موشک بالستیک از یمن به سوی عربستان شلیک شده است. به این تعداد، باید پهپادها را هم افزود؛ پهپادی که هزینه آن ده ها یا صدها دلار است اما ساقط کردن آن میلیون ها دلار از خزانه سعودی را خاکستر کرده است. قراردادهای صدها میلیارد دلاری خرید سامانه های موشکی مانند «اس 400» روسیه و «تاد» امریکایی در این چارچوب قابل ارزیابی است و این مبالغ غیر از صدها میلیون دلار هزینه نگهداری موشک های پاتریوت در مناطق مختلف عربستان سعودی است.
بر اساس گزارش رسانه های غربی، هزینه جنگنده های مشارکت کننده در جنگ یمن نیز به 230 میلیون دلار در ماه می رسد.
نشریه فارن پالسی در این باره نوشت: هزینه دو ماهواره نظامی پشتیبانی کننده جنگ عربستان علیه یمن تنها در 6 ماه اول جنگ به 1.8 میلیارد دلار رسید و هزینه هواپیمای هشدار دهنده (آواکس) 250 هزار دلار در ساعت و معادل 1.1 میلیارد دلار در سال است.
تایمز انگلستان نوشت: هزینه جنگ یمن برای عربستان حدود 200 میلیون دلار در روز است یعنی 72 میلیارد دلار در سال و 216 میلیارد دلار در سه سال. فارن پالسی رقم 725 میلیارد دلار را در 6 ماه اول برآورد کرده است که شامل قراردادهای نظامی سعودی می شود.
واشنگتن پست در گزارشی می افزاید: تلفات انسانی عربستان سعودی در مناطق جنوبی تا یک سال پیش حدود دو هزار و 500 سرباز و 60 افسر بوده است؛ 650 تانک و صدها نفربر سعودی در مناطق جازان، نجران و عسیر منهدم شده است.
هنوز این سوال باقی است که آیا بام وسیع بودجه سعودی ها تحمل سنگینی برف های بیشتر را هم خواهد داشت؟
خاورم**9241**1586