قرار گرفتن نفت در کف ۱۴ ماهه واکنش بازار نفت به چهار عامل بود. نخستین عامل افت بازارهای سهام از شانگهای تا لندن بود. به این ترتیب نفت در روز گذشته، یعنی یک روز پس از بسته شدن بازارهای سهام در کمترین سطح از اکتبر ۲۰۱۷، با افتی چشم‌گیر مواجه شد. دومین دلیل افت چشم‌گیر قیمت نفت، قرار گرفتن تولید روسیه در رکورد ۴۲/ ۱۱ میلیون بشکه و همچنین پیش‌بینی تداوم رشد تولید نفت شیل آمریکا بود. افزایش ذخایر نفت خام تجاری آمریکا در انبارهای نفتی کوشینگ و اوکلاهاما سومین دلیل فشار بر قیمت نفت بود. سطح ذخایر این دو انبار از ۱۱ تا ۱۴ دسامبر بیش از یک میلیون افزایش داشته و به نگرانی‌ها از کند شدن رشد جهانی اقتصاد و اثرگذاری آن بر کاهش رشد تقاضای نفت خام دامن زده است. میزان ذخایر نفت خام تجاری آمریکا همواره به‌عنوان مبنایی از میزان عرضه و تقاضای نفت شناخته می‌شود. به این ترتیب رشد ذخایر این انبارها، در کنار انتظار برای افزایش نرخ بهره در آمریکا، سیگنال افزایش عرضه و کاهش تقاضا را به فعالان بازار داد؛ اتفاقی که روز گذشته افت قیمت‌ها را در پی داشت.

اما چهارمین عامل فشار بر قیمت‌ها در معاملات روز گذشته، کاهش کمتر از انتظار صادرات نفت خام ایران همزمان با بازگشت تحریم‌های آمریکا است. در گزارشی که در همین صفحه به چاپ رسیده است، صادرات نفت خام ایران به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.افت ۴ درصدی قیمت نفت در ادامه معاملات روز گذشته تا حدودی تصحیح و باعث کمتر شدن افت قیمت‌ها شد. به گزارش «دنیای اقتصاد» تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۵:۳۰ به وقت تهران) هر بشکه نفت خام برنت با ثبت افت قیمت ۵۹/ ۱ دلار بر بشکه به ۰۲/ ۵۸ دلار بر بشکه رسید که نشان‌دهنده افت قیمت ۷/ ۲ درصدی بود. این نفت شاخص در شروع معاملات قیمت ۸۴/ ۴۷ دلار بر بشکه را نیز تجربه کرده بود. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز ۴۹/ ۱ دلار بر بشکه افت قیمت داشت و در سطح ۳۹/ ۴۸ دلار بر بشکه معامله شد. هر دو نفت شاخص بازار در حالی این روزها را با افت و خیزهای شدید پشت سر می‌گذارند که در اوایل اکتبر، یعنی حدود دو ماه قبل در اوج چهار ساله قرار داشتند. هر بشکه نفت خام برنت اوایل اکتبر به بیش از ۸۶ دلار بر بشکه رسید اما از آن زمان تا کنون چیزی حدود ۳۰ درصد افت قیمت داشته است. نفت خام آمریکا نیز شرایط مشابهی داشته است.

نوسانات شدید در بازار نفت که قیمت‌ها را نزولی کرده درست در زمانی در حال رقم خوردن است که مدت‌زمان زیادی از نشست ۱۷۵ اوپک نمی‌گذرد. در این نشست رسمی که اوایل نوامبر در وین برگزار شد، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز به توافق رسیدند اما رفتار فعلی بازار و نگرانی بیش از اندازه فعالان آن نسبت به سایر عوامل اثرگذار بر بازار این پیام را صادر می‌کند که توافق یاد شده اثر چندانی بر بازار نداشته است. این توافق از ابتدای ژانویه ۲۰۱۹ و به مدت شش ماه اجرا خواهد شد. از نگاه کارشناسان، فعالان بازار در انتظار مشاهده نشانه‌ای ملموس از توافق کاهش تولید هستند و با توجه به میزان افزایش عرضه‌ای که در ماه‌های گذشته از سمت بزرگان نفتی صورت گرفته است، هنوز اطمینان چندانی به اثرگذاری توافق کاهش تولید ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز ندارند.  با این حال آنطور که وزیر نفت روسیه عقیده دارد، این توافق جهانی کاهش تولید نفت بوده که مانع استمرار روند کاهش قیمت نفت و رسیدن آنها به سطحی بسیار پایین شده است.

  آمادگی روسیه برای کاهش تولید

نگرانی فعالان بازار از بی‌اثری توافق کاهش تولید در حالی همچنان ادامه دارد که روز گذشته الکساندر نواک، وزیر نفت روسیه اعلام کرد: «روسیه ممکن است تولیدات سال آینده نفت خود را در پی توافق کاهش تولید کاهش دهد.» به گزارش رویترز، روسیه طبق قرارداد کاهش تولید برای کاهش تولید تا سقف ۲۲۸ هزار بشکه در روز نسبت به میانگین تولید ۴۲/ ۱۱ میلیون بشکه‌ای تعهد داده است. میزان یاد شده برای تولید روزانه نفت خام در روسیه بیشترین سطح تولید از زمان فروپاشی شوروی تا‌کنون است که به گفته منابع آگاه در ماه جاری (دسامبر) رقم خورده است. روسیه و عربستان هم‌زمان با رسیدن قیمت‌ها به بیش از ۸۰ دلار بر بشکه بر اثر نگرانی از خروج نفت ایران از بازار به علت فشار تحریم‌ها، تولیدات خود را برای پیشگیری از رشد بیش از اندازه قیمت‌ها افزایش دادند. رشد تولید بی‌سابقه آنها از ماه ژوئن به این سو که با فشار دونالد ترامپ رقم خورد، با افزایش بی‌سابقه تولید در آمریکا هم‌زمان و باعث شد قیمت‌ها به کمتر از ۶۰ دلار بر بشکه سقوط کنند.

دو غول نفتی پس از این تجربه تلخ، در نشست پیشین اوپک در وین بار دیگر به کاهش تولید رای دادند. بر اساس این توافق و آنطور که رویترز گزارش می‌دهد، روسیه بنا دارد صادرات نفت خام خود از قزاقستان و آذربایجان را از ۸/ ۶۳ میلیون تن در سه ماهه پایانی امسال به ۷/ ۶۱ میلیون تن در سه ماهه نخست ۲۰۱۹ برساند.

بر‌اساس محاسبات رویترز از برنامه صادرات نفت خام روسیه که توسط این خبرگزاری مشاهده شده است، صادرات ژانویه-مارس نفت خام روسیه در مقایسه با صادرات اکتبر- دسامبر افتی ۱/ ۱ درصدی خواهد داشت. همچنین بر اساس این جدول، صادرات نفت خام اورال روسیه از طریق بنادر دریای بالتیک، قرار است در سه ماه نخست سال آینده میلادی نسبت به سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۸ از ۱۹ میلیون تن به ۹/ ۱۸ میلیون تن برسد. بر اساس این گزارش، صادرات نفت خام روسیه از سایر بنادر این کشور نیز با کاهشی اندک در سه ماهه نخست سال آینده ادامه پیدا خواهد کرد.

روسیه در حالی برنامه‌ریزی‌های لازم را برای کاهش تولید در سال آینده انجام داده است که طبق گفته نواک، میزان رشد تولیداتش تا پایان سال جاری به ۲۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید. روسیه از سال ۲۰۰۸ به این سو، به لطف وارد چرخه شدن میدان‌های نفتی جدید، برای ۱۰ سال رشدی بی‌وقفه داشته است. به این ترتیب تولید روزانه نفت روسیه به همراه عربستان همچنان تا پایان سال در سطوحی نزدیک به رکورد ادامه خواهد داشت آن هم در حالی که تولید نفت در آمریکا بی‌وقفه رو به افزایش است.

رکورد جدید در تولید نفت شیل

 تولید نفت شیل به‌عنوان یکی از نگرانی‌های اصلی بازار نفت، همچنان با قدرت رو به افزایش است. هرچند با رسیدن قیمت نفت خام آمریکا به کمتر از ۵۰ دلار بر بشکه، این گمانه در میان کارشناسان ایجاد شده است که احتمالا رشد تولید نفت شیل آمریکا کند شود. با این حال آن‌طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا به‌تازگی اعلام کرده است، افزایش عرضه نفت خام از سمت تولیدکنندگان شیل آمریکا همچنان به‌عنوان یک تهدید برای بازار نفت وجود خواهد داشت. بر اساس گزارش EIA «تولید نفت از هفت حوزه اصلی نفت شیل در آمریکا تا پایان سال از ۸ میلیون بشکه در روز فراتر می‌رود.» نفت شیل موتور محرک اصلی افزایش تولید نفت آمریکا در سال‌های گذشته بوده و باعث شده است آمریکا با پشت سر گذاشتن روسیه و عربستان، به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شود. میانگین هفتگی تولید نفت این کشور در حال حاضر به رقم بی‌سابقه ۷/ ۱۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. انتظار می‌رود در پایان ماه دسامبر امسال، تولید نفت شیل آمریکا برای نخستین بار در تاریخ به ۰۳/ ۸ میلیون بشکه در روز برسد و همچنین پیش‌بینی می‌شود این رقم در ژانویه ۲۰۱۹ به ۱۷/ ۸ میلیون بشکه در روز برسد. از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود تولید گاز آمریکا در ماه ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی به رقم بی‌سابقه ۷۶ میلیارد و ۹۰۰ میلیون فوت مکعب در روز برسد. با تمام این تفاسیر باید دید آیا توافق کاهش تولید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، آن‌طور که روز گذشته الکساندر نواک اعلام کرده است، موفق به پیشگیری از افت بیش از اندازه قیمت‌ها خواهد شد یا این کشورها در نشست ماه آوریل مجبور به بازبینی در میزان کاهش تولید خواهند شد.