این شب اما رسومات خاصی در منطقه آذربایجان دارد که شاید کمتر در سایر شهرهای دیگر دیده شود و یا بدین ترتیب آداب و رسوم شب چله برگزار نشود. گرچه برخی از این آئین‌ها به کلی فراموش شده و برخی نیز گرفتار زرق و برق‌های این روزی شده‌اند.

 

چیلله قارپیزی، دمله یارپیزی

 

مردم آذربایجان در شب یلدا "چیلله قارپیزی" (هندوانه چله) می‌خورند و معتقدند باخوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تنشان تاثیر نداشته و اصلا سرمای زمستان را حس نمی‌کنند.

 

برنج، مرغ و آش شیر پخته شام اغلب مردم آذربایجان‌شرقی در این شب است و تنقلات این شب نیز شامل قاورقا (گندم برشته با شاهدانه) آجیل، لبو، هویج، کدوی حلوایی و انواع میوه، خربزه، هندوانه و خشکبارهایی چون انگور، بادام و سنجد می‌باشد. البته در این سالها تنقلاتی مانند آجیل هقت مغز، پشمک، باقالا و میوه‌هایی مانند انار جایگزین بسیاری از تنقلات قدیمی شده است.

 

از دیگر رسوم مردم آذربایجان در این شب دم کردن چای "یارپیز" یا همان چای پونه می‌باشد که فامیل با جمع شدن دورهم بعد از خوردن این تنقلات چای "یارپیز" را به عنوان پایان‌بخش شب‌نشینی استفاده می‌کنند.

 

"خونچه‌ای" برای تازه عروسان و نودامادان

 

از دیگر رسوم مردم آذربایجان‌شرقی بردن "خونچه یا خوانچه" برای تازه عروس و نودامادان است. در قدیم خانواده داماد در شب یلدا برای خانواده تازه عروس خونچه می‌فرستادند.

 

در میان این خوانچه، علاوه بر هندوانه تحفه‌های رنگارنگ نظیر پارچه های حریر و گرانقیمت، میوه‌ها و شیرینی‌های متنوع و آجیل بود و برخی از آذربایجانی‌ها و به ویژه «تازه داماد» در چنین شبی سعی می‌کردند ذوق هنری خود را به رخ خانواده عروس و به ویژه عروس خانم بکشد! به همین خاطر، هندوانه را به شیوه زیبا، جالب و شورانگیزی، تزئین می‌کردند.

 

طبق‌های آماده خونچه را بر سر افرادی که معین شده قرار داده و روانه خانه عروس می‌کردند و مادر عروس پس از تحویل طبق‌ها، هدایای مانند پول، شیرینی، جوراب و دستمال به آنها می‌داد. فردای این شب مادر دختر تمام طبق‌ها را در اتاق میهمان چیده و از زنان فامیل برای صرف میوه و شیرینی دعوت می‌کرد.

 

در سالهای اخیر این رسوم اندکی عوض شده و ابتدا خانواده خونچه‌ای به خانه تازه عروس فرستاده و بعد از چند روز نیز خانواده عروس خونچه‌ای شامل لباس و میوه و شیرینی را روانه خانه داماد می‌کنند.

 

شعر و بایاتی در شب‌نشینی چیلله گجسی

 

شهریار؛ شاعر شیرین سخن آذربایجان شب نشینی‌های زمستان و نقل داستان‌ها و روایات را در منظومه پایدار «حیدربابایه سلام» چنین به تصویر منظوم کشیده است:

 

قــــاری ننه گئجـه نــاغیل دینـــده

 

کولک قالخوب قاپ باجانی دوینده

 

من قــاییدوب بیرده اوشــاق اولیدیم

 

بیر گول آچوب اوندان سورا سولیدیم

 

در میان عامه مردم نیز «بایاتی»ها و اشعار منظوم متنوعی رواج دارد که از جمله آنها می توان به این «بایاتی» اشاره کرد:

 

چیله چیخار بایراما بیر آی قالار

 

پینتی آرواد قوورمانی قـــورتارار

 

گئدر باخار گودول ده یارماسینا

 

باخ فلکین گردش و غوغاسینا

 

 

انتهای پیام/