به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، جمهوری اسلامی ایران در حالی وارد 40 سالگی حیات خود شده که به‌عنوان قدرتمندترین، موثرترین و پرنفوذترین ساختار سیاسی – اجتماعی و نظامی در منطقه مطرح است. نقش جمهوری اسلامی در کنترل بحران‌های منطقه‌ای در چند سال اخیر نشان‌دهنده اهمیت آمادگی و جایگاه نیروهای مسلح ایران است. جمهوری اسلامی ایران هرگز به دنبال تنش و درگیری نظامی در منطقه نبوده، اما به دشمنان و متجاوزان نشان داده است که در هر زمان و هر مکان که لازم باشد با عوامل و عناصر برهم زننده امنیت مقابله می‌کند. مایک پمپئو، رئیس پیشین CIA و وزیر امور خارجه فعلی کاخ سفید، می‌گوید که ایران کشوری قدرتمند است که در سطح منطقه نفوذ گسترده‌ای دارد و مقابله با ایران را تقریبا غیرممکن می‌داند. این موضوع نشان می‌دهد که قدرت نظامی جمهوری اسلامی تا چه اندازه در دفع خطرات احتمالی و کور کردن چشم طمع آنها نسبت به کشورمان موثر بوده است. اما در روزهای اخیر شنیده شده که دولت قصد دارد بودجه نظامی کشور را کاهش دهد. در شرایطی که آمریکا بودجه نظامی خود را هر سال افزایش می‌دهد و اروپا به فکر تاسیس پیمان جدید نظامی است، این اقدام دولت عاقلانه نبوده و خلاف امنیت ملی است.

دنیای فردا دنیای موشک‌هاست نه دنیای گفتمان ها

آذر 1392 اولین تجربه دولت حسن روحانی در ارائه لایحه بودجه به مجلس شورای اسلامی بود. دولت یازدهم برخلاف رویه دولت گذشته لایحه بودجه را در زمان قانونی به مجلس ارائه کرد، اما این بار پیش از اینکه لایحه در کمیسیون تلفیق بررسی شود با مخالفت‌های جدی نمایندگان روبه‌رو شد. حتی برخی نمایندگان در اعتراض به کاهش چشمگیر بودجه نظامی دست به استعفای دسته‌جمعی زدند. بر اساس لایحه پیشنهادی دولت بودجه وزارت دفاع با کاهش 115 هزار میلیاردی نسبت به سال قبل 21 هزار میلیارد پیش‌بینی شد. اگر چه بودجه سپاه و نیروی انتظامی روند افزایشی را نشان می‌داد، اما بودجه نظامی کل کشور در مجموع کاهش قابل‌توجهی داشت که آمارهای جهانی نیز موید این موضوع است. بر اساس گزارش موسسات بین‌المللی بودجه نظامی ایران در سال 2013 با کاهش 3000 میلیارد دلاری نسبت به سال 2012 به 10.367 میلیارد دلار رسید. این روند کاهشی در لایحه بودجه سال 94 حفظ شد و بودجه نظامی با کاهشی خفیف به حدود 281 هزار میلیارد ریال رسید. لایحه بودجه سال 95 اما با کمی تاخیر در 27 دی 94 توسط رئیس‌جمهور تقدیم مجلس شد. طبق لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال 95 در حوزه نظامی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ارتش، بسیج و ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح با افزایش بودجه پیشنهادی و سپاه با کاهش بودجه پیشنهادی برای این سال به نسبت سال 94 مواجه شد. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که روند افزایشی بودجه نظامی در ایران از لایحه پیشنهادی دولت در سال 95 مجددا از سر گرفته شده است. بر اساس گزارش «موسسه تحقیقات صلح استکهلم» بودجه نظامی ایران در سال 2015 با افزایش 500 میلیون دلاری نسبت به سال 94 به 10.814 میلیارد دلار رسید. این سیر صعودی در سال 2016 نیز ادامه یافت و در سال 2017 به 14.086 میلیارد دلار رسید.

اما طی روزهای اخیر و در آستانه ارائه لایحه بودجه 98 به مجلس شورای اسلامی، برخی شنیده‌ها حاکی است که دولت به دنبال کاهش بودجه دفاعی در بودجه سال آینده است. در این باره احمد علیرضا‌بیگی، نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی خبر داده است که دولت در لایحه بودجه سال 98 کاهش بودجه دفاعی را دنبال می‌کند.

او در ادامه اظهار داشته توجیه دولت برای این کار این است که تامین بودجه دفاعی کشور از محل صندوق توسعه ملی صورت بگیرد. محمدعلی پورمختار، نماینده مردم کبودرآهنگ نیز با اشاره به برخی شنیده‌ها پیرامون سهم پایین بودجه دفاعی در لایحه بودجه 98 تاکید کرد که باید ضرورت تامین صددرصدی بودجه دفاعی کشور و افزایش سالانه آن بر اساس قانون و با ملاحظه شرایطی که در دنیا وجود دارد اعم از تهدیدات بالقوه و بالفعل را در اولویت قرار دهیم. بر این اساس به نظر می‌رسد در حالی که رهبر معظم انقلاب چند روز پیش در مورد تحرکات و برنامه‌های دشمن هشدار‌های جدی را مطرح کرده‌اند، دولت تدبیر و امید مجددا سیاست کاهش بودجه دفاعی را بر مبنای قاعده «دنیای فردا دنیای گفتمان‌هاست نه دنیای موشک‌ها» در دستور کار قرار داده است که در این مورد باید چند نکته مهم را یادآور شد:

اول اینکه ایده «دنیای فردا دنیای گفتمان‌هاست نه دنیای موشک‌ها» که از سوی مرحوم هاشمی مطرح شده بود و عده‌ای هم با استناد به آن از عدم وجود ارتش، نیروهای نظامی و حتی پلیس در برخی کشورها مانند ژاپن یا آلمان سخن می‌گفتند امروز آنقدر بی‌اعتبار شده که احدی حاضر به استفاده مجدد از آنها نیست. هزینه‌های سنگین دفاعی از سوی کشوری مانند ژاپن یا طرح جدیدی که از سوی امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه مطرح شده و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان هم به حمایت آن برخاسته، یعنی طرح تشکیل ارتش اروپایی خود نشانگر این است که اتوپیای مرحوم هاشمی امروز خود به دنبال تقویت بنیه دفاعی، استقلال نظامی و حتی قطب‌سازی در مقابل کشوری مانند آمریکاست و به هیچ‌عنوان بنا ندارد از مسیرهای تئوریک یا حتی حقوقی امنیت آینده خود را تضمین کند.

دوم ماجرای امنیت منطقه است. در سال‌های اخیر سوای اینکه پادشاهی عربستان به دست رادیکال‌ترین شاهزاده‌های این کشور یا به عبارتی تندترین افراد حاضر در عربستان سعودی افتاده و چندین جنگ خانمان‌سوز مانند جنگ یمن به منطقه تحمیل شده است، حمایت‌های بی‌پایان سعودی‌ها از تروریست‌ها در منطقه همچنان با قوت ادامه دارد که از جمله آنها وقایع مراسم رژه نیروهای مسلح در اهواز یا همین مساله انفجار در چابهار را می‌توان نام برد. این شرایط خطیر که از هر سو بر ایران و البته دیگر ملت‌های منطقه وارد شده است به خودی خود باعث شده مسیر هرگونه نظریه‌پردازی برای کاهش قوای نظامی کشور‌های منطقه از میان برداشته شود. سوم، مساله حضور نیروهای خارجی در منطقه است. آمریکایی‌ها بعد از مدت‌ها ناوگان نظامی جدیدی را به سوی خلیج فارس فرستاده و آن را در محل ناوگان پنجم دریایی خود در سواحل بحرین مستقر کرده‌اند. آنها علاوه‌بر این در مرزهای عراق و سوریه نیز حضور قابل توجهی دارند و ارتش‌های کردی را برای کاهش ضرایب امنیتی محور مقاومت در منطقه آموزش می‌دهند. این در حالی است که عرصه همچنان برای حضور نیروهایی از کشورهای دیگر مانند انگلیس و دیگر اعضای ناتو و اتحادیه اروپا فراهم است و این حضور گسترده در منطقه به منطقه افزایش تهدیدات برای ساکنان غرب و جنوب‌غرب آسیاست.

عربستان؛ رتبه اول منطقه و سوم جهان  از نظر هزینه‌های نظامی

جهان در سال 2017 میلادی بالاترین میزان هزینه‌های نظامی بعد از جنگ سرد را به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش «انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم» و همچنین «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» از سال 1999 تا سال 2012 مجموعه هزینه‌های نظامی در جهان تقریبا ثابت بود اما طی پنج سال گذشته این هزینه‌ها روندی افزایشی را طی کرده و در سال 2017 به اوج خود رسیده است. مجموعه بودجه‌های نظامی جهان در سال 2017 میلادی 2/2 درصد از تولید ناخالص داخلی یعنی 230 دلار به ازای هر فرد را به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش موسسات پژوهشی، آمریکا در صدر کشور‌های دارای بیشترین بودجه نظامی قرار دارد. ایالات متحده سالانه بخش عمده بودجه خود را به هزینه‌های نظامی اختصاص می‌دهد به‌طوری که در سال 2017 با صرف هزینه 610 میلیارد دلاری 35 درصد از کل هزینه‌های نظامی را به خود اختصاص داد. آمارهای منتشرشده از سوی موسسات آماری نشان می‌دهد که در رده‌بندی بیشترین‌های هزینه نظامی، چین با افزایش 5.6 درصدی نسبت به سال 2016 در رتبه دوم و عربستان با افزایش 9.2 درصدی و با هزینه 69.4 میلیارد دلاری در رده سوم جهان قرار دارند. طبق آمارهای رسمی بودجه نظامی عربستان سعودی به‌تنهایی میزان هزینه‌های نظامی در خاورمیانه را در سال 2017 میلادی 2.6 درصد افزایش داده است. این کشور که بعد از تجربه بودجه 90 میلیارد دلاری در سال 2015 دچار افت شدید بودجه نظامی شده بود، به نظر می‌رسد که بار دیگر روند افزایشی را در پیش گرفته است.

روسیه نیز اگر چه به دلیل مشکلات اقتصادی هزینه‌های خود را کمی کاهش داده با این حال در رتبه‌بندی بودجه‌های نظامی مقام چهارم را به خود اختصاص داده است. رژیم غاصب اسرائیل هم که در پی افزایش هزینه‌های خود در عملیات نظامی سال‌های 2014 و 2015 در غزه، طی دو سال بعد از آن هزینه‌های نظامی خود را کاهش داده بود در سال 2017 با افزایش 9/4 درصدی، بودجه نظامی خود را به 16.5 میلیارد دلار رسانده است.

موسسه «تحقیقات صلح استکهلم» اعلام کرده که به دلیل در دست نبودن داده‌های دقیق برخی کشورها مثل قطر، یمن، سوریه، امارات و... محاسبه کل هزینه‌های نظامی خاورمیانه امکان‌پذیر نیست اما بر اساس اطلاعات و داده‌های کشورهای دیگر می‌توان گفت که هزینه‌های نظامی خاورمیانه طی پنج سال گذشته دائما در حال رشد بوده و به میزان 41 درصد افزایش داشته است. طبق گزارش رسمی موسسات بین‌المللی از جمله انستیتو «تحقیقات صلح استکهلم» بودجه نظامی ایران در سال 2017 حدود 14 میلیارد دلار بوده است که این رقم در مقایسه با بسیاری از کشورهای مهم منطقه رقم قابل توجهی نیست. طبق آمارهای رسمی، ایران پس از عربستان، ترکیه و  رژیم صهیونیستی در رتبه چهارم بودجه‌های نظامی در میان کشورهای منطقه قرار گرفته است. ضمن اینکه از میزان بودجه نظامی کشورهای ثروتمندی نظیر امارات و قطر هم آماری در دست نیست و چه بسا بودجه این کشور‌ها هم کمتر از ترکیه و رژیم صهیونیستی نباشد.

آمار‌های غیررسمی موید آن است که بودجه نظامی امارات در سال 2017 بالغ بر 22 میلیارد دلار بوده است، این مساله نشان می‌دهد که علاوه‌بر کشورهای بزرگ دنیا نظیر آمریکا، چین و روسیه، کشورهای منطقه نیز هزینه‌های فراوانی را صرف تقویت بنیه دفاعی خود می‌کنند و این یعنی بقیه کشورها از جمله کشورهای غیرهمسو با جریان قدرت در جهان برای مصون ماندن از هرگونه تعرض از سوی ابرقدرت‌های نظامی باید به تقویت بیش از پیش بنیه دفاعی خود بپردازند. اما جالب است بدانید جمهوری اسلامی ایران با توجه به تهدیدات مضاعفی نظیر خطرات وقوع احتمالی جنگ، حملات تروریستی، اقدامات خرابکارانه تحت مدیریت بیگانگان و...، هزینه بسیار کمتری به نسبت بسیاری از کشورهای منطقه صرف تقویت حوزه دفاعی خود می‌کند که این نشان می‌دهد تقویت بنیه دفاعی کشور در شرایط حاضر امری بسیار ضروری است. در ادامه جدول رتبه‌بندی 15 کشور اول دنیا از نظر میزان بودجه نظامی و همچنین مبلغ بودجه نظامی سالانه کشورهای منطقه از سال 2009 تا امروز را مشاهده می‌کنید که از سوی «موسسه تحقیقات صلح استکهلم» منتشر شده است.
 

   ظریف: ایران در رده‌بندی واردات سلاح در رتبه آخر منطقه قرار دارد

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران پنجشنبه با انتشار نمودارهایی از میزان فروش سلاح‌های غربی به عربستان سعودی، فضاسازی آمریکا و متحدانش علیه برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را «مهمل‌گویی ریاکارانه» خواند و گفت این واشنگتن و مشتریان منطقه‌ای او هستند که عامل بلاهایی هستند که بر سر منطقه غرب آسیا آمده است. وی در توئیتر نوشت: «آمریکا و متحدانش باید از این مهمل‌گویی ریاکارانه در مورد موشک‌ها و «رفتار» منطقه‌ای ایران، دست بردارند. حقایق، خود گواهند. این، آنها هستند که صدها میلیارد دلار سلاح برای سلاخی یمنی‌ها می‌فروشند. این آنها و مشتریان آنها - نه ایران - هستند که عامل بلا هستند، از صدام تا داعش.»اشاره ظریف فروش سلاح برای سلاخی یمنی‌ها، قراردادهای کلانی است که آمریکا و دیگر کشورهای غربی برای فروش سلاح به سعودی‌ها منعقد کرده‌اند.

به نوشته روزنامه «واشنگتن‌پست»، در جریان حملات چهارساله سعودی‌ها به یمن، بیش از 50 هزار نفر کشته شده‌اند که اغلب آنها غیرنظامی بوده‌اند. بر اساس یکی از نمودارهایی که ظریف به نقل از موسسه «سیپری» منتشر کرده، بین سال‌های 2013 تا 2017، آمریکا 61 درصد واردات تسلیحات عربستان سعودی را تامین کرده است. انگلستان و فرانسه هم در رتبه‌های بعد قرار داشته‌اند. یکی دیگر از این نمودارها هم نشان می‌دهد ایران در همین مدت تنها یک درصد سهم واردات سلاح در غرب آسیا را داشته است. این در حالی است که این رقم برای سعودی‌ها 31 درصد است. مصر و امارات هم در رتبه‌های بعدی قرار دارند و ایران از لحاظ واردات سلاح در رده آخر است. در زمینه بودجه نظامی هم، عربستان سعودی و امارات عربی متحده در جایگاه نخست قرار دارند. از منظر میزان بودجه سرانه کشورها (نسبت بودجه نظامی به جمعیت) هم ایران در رتبه آخر قرار دارد. امارات و عربستان سعودی در این رده‌بندی هم در صدر قرار دارند. با این وجود، دولت آمریکا و دیگر کشورهای غربی بارها علیه توان مشروع دفاعی ایران موضع گرفته‌اند. از جمله در جلسه اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد با موضوع توافق هسته‌ای هم آمریکا و متحدانش علیه برنامه موشکی ایران موضع گرفتند.

در این‌باره سیدحسین موسویان هم در مقاله‌ای در «المانیتور» به 6 عامل مهم و موثر بر سیاست‌های موشکی ایران در پاسخ به اتهامات و ادعاهای وزیر خارجه آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل پرداخت. وی در بخشی از این مقاله با اشاره به عدم توازن قوای نظامی در منطقه به‌عنوان یکی از عوامل موثر بر سیاست‌های موشکی جمهوری اسلامی نوشت: «عدم توازن قوای نظامی متعارف در منطقه نقش مهمی در سیاست‌های موشکی ایران بازی می‌کند. در حالی که ایران برای دهه‌ها تحت تحریم تسلیحاتی بوده، رقبای منطقه‌ای این کشور، به‌خصوص عربستان سعودی یک چک سفید برای خرید هرگونه سلاح پیشرفته‌ای در اختیار دارند. عربستان سعودی با بودجه نظامی 69.4 میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ در رتبه اول واردکنندگان اسلحه در جهان قرار گرفت. این در حالی است که اسرائیل با بودجه نظامی 19.6 میلیاردی خود، به پیشرفته‌ترین تجهیزات نظامی مجهز است. در مقایسه، بودجه نظامی ایران 14.5 میلیارد دلار است، که تنها کسری از بودجه نظامی همسایگانش را تشکیل می‌دهد.»