به گزارش ایرنا، دود و اعتیاد فرقی نمی کند از سیگار و قلیان باشد یا مواد مخدری چون تریاک و شیشه تمامی شان رفیقان نارفیقی هستند که در لباس دوستی مهربان ظاهر شده و اندک اندک سلامتی، جوانی و هرآنچه داری را از تو ستانده و برباد می دهد، رفیقانی که به ظاهر لحظه خوشی را برایت رقم می زنند اما درد و مریضی و آینده تیره و تاری را هدیه می دهند و گاه زندگی های شیرین و پر مهر و محبتی را به نابودی و فروپاشی می کشانند.
قلیان یکی از مضرترین اما پر طرفدارترین موادی است که متاسفانه هر روز نیز بر طرفداران آن افزوده می شود و فرقی نمی کند پیر و جوان، دختر و پسر از مصرف کنندگان آن هستند.
مشکلی بزرگ و دردناکی که به یک مساله معمولی در برخی خانواده ها مبدل شده و مصرف آن در میان اهل خانواده قبح خود را از دست داده و بعضا وجاهت اجتماعی پیدا کرده است.
متاسفانه برخی خانواده ها یا از مضرات آن خبر ندارند و یا اگر باخبرند در مقابل آن بی تفاوت هستند، البته بسیاری از جوانان در خفا و بدور از چشم خانواده به همراه دوستان باب یا ناباب در قهوه خانه ها، کافی شاپ ها، قلیان سراها و چایخانه های سنتی برای لحظه ای خوش گذرانی و سرگرمی و غافل از آینده این دیو خفته،ناآگاهانه بر نی قلیان می دمند.

احمد رضا جوانی 16 ساله که در میان اهل خانواده و در یکی از مکان های عمومی شهر در حال کشیدن قلیان بود در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: مدت 2 سال است که مصرف قلیان دارم و خانواده ام نیز از این قضیه مطلع هستند.
وی ادامه داد: وقت زیادی را برای استعمال قلیان صرف می کنم که بیشتر اوقات در کافه ها و با دوستانم است.
پدر محمد رضا که در کنار او نشسته بود گفت: کشیدن قلیان به صورت تفریحی به نظر من موردی ندارد و من زیاد برفرزندانم سخت نمی گیرم.
وی در حالی که استفاده کردن از قلیان را مناسب می دانست بیان کرد: دود قلیان با توجه به اینکه از روی آب گذر می کند خطر چندانی ندارد لذا گاهی اوقات خودم نیز از آن استفاده می کنم.
خانواده دیگری در مجاورت این خانواده حضور داشتند که شادی و نشاط اعضای خانواده مرا به خود جلب کرد نزدیک شدم و لحظه ای را به گفت و گو با پدر این خانواده گذراندم وی اظهار داشت: توجه خانواده ها به فرزندان به عنوان رکن اصلی و تاثیر گذار تربیتی بر هیچ کس پوشیده و قابل انکار نیست.
وی که خود را حسین بازدار معرفی کرد ادامه داد: خانواده هایی که مصرف موادی چون قلیان را مجاز می دانند یا دلسوز فرزندان خود نیستند و یا از مضرات این مواد و آینده مصرف کنندگان آن نا آگاه هستند.
وی به نقش کم رنگ رسانه ها در این باره اشاره کرد و افزود: جای خالی معرفی این حوزه از آسیب های اجتماعی در رسانه ها بسیار کم رنگ است و آن گونه که باید بدان پرداخته نشده است.
وی اضافه کرد: وقتی بازیگران سینما و یا ورزشکاران که الگوی اجتماعی یک جامعه محسوب می شوند استعمال قلیان و سیگار را به راحتی و در انظار عمومی انجام می دهند رفته رفته این گونه حرکات ناپسند به درون خانواده ها ورود کرده و به اهل خانواده القا می شود.
غلامرضا میرانی که از مهمانان این خانواده بود در ادامه گفت و گو با انتقاد از فعالیت اماکن عرضه قلیان در سطح شهر اظهار داشت: چندی پیش طرحی با محتوای پلمپ مراکز عرضه قلیان مطرح و تا چند ماهی اجرایی شد اما بعد از مدتی این مراکز رفع پلمپ شده و کار خود را ادامه دادند.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه مسئولان دست اندرکار از ندادن مجوز به این گونه مراکز سخن می گویند سئوال اینجاست مراکزی که مجوز ندارند چگونه آزادانه فعالیت می کنند و هر روز نیز به تعدادشان افزوده می شود.
وی خاطر نشان کرد: اگر یک مرکز عرضه محصولات خوراکی در سطح شهر بدون مجوز فعالیت کند بعد از مدت کوتاهی پلمپ و تا برطرف نشدن مشکل حق بازگشایی ندارند اما این مراکز به راحتی و بدون مزاحمتی به فعالیت خود ادامه می دهند.
میرانی اضافه کرد: بحث قلیان و ترویج آن در میان عموم مشکل بسیار بزرگ و مهمی است که توجه صریح و بدون اغماض مسئولان را می طلبد.

*** سم، ارمغان قلیان - مضرات و مشکلات استعمال قلیان
تحقیقات نشان می دهد برخلاف باور برخی افراد که قلیان را بدون ضرر می دانند دود ناشی از استعمال قلیان دارای مواد سمی بسیاری است که عامل اصلی انواع بیماری ها از جمله سرطان است.
نصب برچسب مضرات مصرف دخانیات بر روی پاکت های مواددخانی نیز کار ساز نیست و متاسفانه هر روز این نوع مواد به ویژه قلیان در میان جوانان و نوجوانان محبوبیت بیشتری پیدا می کند و به تعداد افراد استفاده کننده افزوده می شود.
اینکه برخی مردم بر این باور اند که ضرر قلیان به خاطر استفاده شدن آب در آن کمتر از سیگار است اشتباه بزرگی است که به هیچ عنوان مبنای علمی و توجیهی ندارد.
تنباکوها و قلیان های میوه ای که امروزه از آن استفاده می شود، از بدترین و پست ترین نوع توتون است توتونی که استفاده از مواد شیمیایی و معطر باعث جذابیت آن می شود.
افرادی که قلیان می کشند با نیکوتین آشنا شده و پس از مدتی بدن به نیکوتین معتاد می شود و بعد از آن اعتیاد در قلیان کشی و روی آوردن به استعمال سیگار و اعتیاد به آن انجام می شود و در صورت عدم ارضا، به سوی مواد اعتیادآور دیگر سوق پیدا می کنند.
کشیدن قلیان و نشستن در محیط آن افراد را در معرض ابتلا به انواع بیماری های مزمن از جمله قلب و عروق، مشکلات تنفسی، افزایش ضربان قلب، فشار خون، انواع سرطان ها چون سرطان لب، ریه، معده و مثانه، انواع بیماری های عفونی مانند سل و هپاتیت که علت آن استفاده مشترک از قلیان است و بسیاری موارد دیگر مبتلا می کند.
مواد آروماتیک موجود در قلیان که بر اثر حرارت زیاد تولید می شود خاصیت سرطانی و سمی بسیار خطر ناکی دارند،
احساس گیجی که بعد از مصرف تنباکو ایجاد می شود که افراد آن را نشانه مرغوب بودن تنباکو می دانند در واقع از گاز منواکسید کربن است گازی خطرناک که مکش های ریوی عمیق و رطوبت حاصل از آب باعث بروز انواع بیماری ها به ویژه سرطان می شود.
قلیان با ورود بیش از 600 ماده سمی و مهلک یکی از خطر ناک ترین مواد مصرفی دخانی است که ورود یکی از آنها کافیست تا کام شیرین زندگی را برای مصرف کننده تلخ کند.

** مصرف قلیان میان جوانان
استفاده از قلیان که امروزه در برخی جوامع به عنوان یک سنت محسوب و نبود آن در مجالس نشان از بی احترامی به مهمان قلم داد می شود با انواع مختلف و صورت های رنگارنگ سعی در جذب افراد به ویژه جوانان دارد جوانانی که برتر بودن در گروه همسال خود را یکی از عوامل مهم برای کشیدن این مواد می دانند مشکلی که علاوه بر مبتلا شدن به مصرف، بسیاری از امراض را در همان برهه اول زندگی برایت ارمغان می آورد.
قلیانی هایی که با گذر زمان مدل های جدیدی چون جیبی (ویپ)، لیوانی و الکترونی که قابلیت حمل دارند هم نیز بدان افزوده شده تا علاوه بر سهولت استفاده تعداد امراض را هم دو برابر کند.
بعد از ظهر یک روز جمعه که برای رفع خستگی یک هفته کاری و گذراندن روزی خوش به پارک ملت (کلاته) زاهدان رفته بودم وجود دکه های متعدد در حاشیه این پارک توجه ام را به خود جلب کرد دکه هایی که تعداد قلیان ها از تعداد مواد خوراکی درون آنها بیشتر بود و جوانان بسیاری که درب این دکه ها در حال کشیدن قلیان و یا در حال انتظار آماده شدن آن بودند.
حامد یکی از جوانانی که در حال رُخ نمودن ذغال قلیان خود بود در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: تنها تفریح و سرگرمی این روزهای من و بسیاری از جوانان همین قلیان شده است.
وی افزود: مدت زیادی است که به این منطقه می آیم و بعد از کشیدن قلیان و دور زدن چند ساعته داخل خیابان ها به خانه باز می گردم.
وی در حالی که بعد از هر پُک به شدت سُرفه می کرد از حال بَدش پرسیدم اظهار داشت: مدتی است که احساس تنگی نفس و سوزش در سینه دارم که وقت خواب به شدت آزارم می دهد و هر بار مصرف قلیان به وخامت حال من می افزاید.
پرسیدم پس چرا قلیان میکشی و آن را ترک نمیکنی بیان کرد: حدود پنج سال است که مرتب و به صورت هر روز و یا یک روز در میان قلیان می کشم و تمام تفریح و سرگرمی من همین قلیان شده و دیگر نمی توانم خودم را از آن جدا کنم.
آرش یکی از دوستان حامد که به نظر می آمد بیشتر اوقات با هم هستند به جمع ما اضافه شد و گفت: کشیدن قلیان این روزها به یک نوع پرستیژ و کلاس در میان جوانان تبدیل شده و نکشیدنش به عنوان دور بودن از فضای جامعه و اُمل بودن تلقی می شود.
وی نبود مراکز ورزشی و تفریحی مناسب را یکی از عوامل سوق یافتن جوانان به مصرف مواد بیان کرد و ادامه داد: مرکز تفریحی مناسب و جذاب در شهر زاهدان نداریم و اگر هم است هزینه بالایی دارد و مقرون به صرفه نیست.
از وی در مورد هزینه ای که برای کشیدن قلیان صرف می کنند پرسیدم افزود: ما دو نفر چهار هزارتومان یک قلیان را استفاده می کنیم و ساعت ها کنار هم می نشینیم در حالی که برای رفتن یک ساعته استخر باید هزینه تقریبی بیست هزار تومانی را متحمل شویم.
حامد و آرش را با چند نصیحت که معلوم بود خیلی هم خوششان نیامد به خدا سپردم و راهی خیابان شدم.
در حال قدم زدن در همان خیابان بودم که امثال حامد و آرش را بسیار دیدم، جوانانی که قلیان شده بود تنها تفریح و سرگرمیشان جوانان مستعدی که با دود و دم قلیان و ... جوانی، زندگی و آینده خود را نیز دود می کردند.
دردناک تر اینکه در بین این افراد نوجوانانی بودند که برای خودنمایی قلیان می کشیدند و ترکیب سنی و جنسی شان (دختر با پسر) مانعی برای نکشیدن قلیان نبود.
برخی سفارش می دادند و در کنار همان دکه و یا اطراف آن استفاده می کردند و برخی با گذاشتن مدرک معتبر قلیان را با خود حمل می کردند.
جواد یکی از دکه دارهای پارک که در حال گذاشتن تنباکو داخل سر قلیان بود لحظه ای با من هم صحبت شد، از او در مورد بازار و کاسبی اش پرسیدم گفت: بیشتر از پنج سال است که در این مکان دکه دارم و بیشترین فروش و کاسبی من در عرضه قلیان است.
وی که از بازار خوب این روز هایش خرسند بود ادامه داد: نبود تفریحات و سرگرمی مناسب و ندانستن مضرات قلیان از جمله عواملی است که باعث گرایش جوانان به مصرف قلیان شده است.
وی بیان کرد: من در این دکه همه چیز دارم از جمله انواع نوشیدنی، مواد خوراکی و سایر اقلام، با وجود این بیشتر مشتری های من برای قلیان می آیند.
جواد در حالی که از بازار پر سود خود می گفت، افزود: سود بالا این کالا سبب شده تا در چند سال اخیر دکه های بیشتری در این منطقه فعالیت کنند که فروش اغلب آنها در عرضه قلیان است.
از جواد سئوال کردم این کار تخلف نیست و کسی مانع شما نمی شود؟ جواب داد: مشاهده می کنی که بدون هیچ منعی فعالیت می کنم.
از جواد تشکر کردم و راهی اداره (ایرنا) شدم، تمام آن روز را به این موضوع فکر کردم و تصمیم گرفتم کمی بیشتر در این باره پرس و جو کنم.

** پیشینه دخانیات
قطعا نمی توان پیشینه دقیقی برای استعمال دخانیات سنتی تنباکو یافت اما بر اساس موارد مکتوب در سال 1902 جیمز بیوکنن دوک شرکت دخانیات بریتانیا- آمریکا را تاسیس کرد، وی برای نخستین بار محصولی تولید کرده ‌بود که در سطح دنیا توزیع می ‌شد و جهانی‌ سازی سیگار نیز توسط وی بنیان‌گذاری شد.
حدود هفت سال پس از اینکه سینمای کلاسیک چرخه حیات خود را در آمریکا آغاز کرد، درست در نقطه مخالف کره زمین و در سال 1316 موسسه دخانیات در ایران تاسیس شد.
سی و یک سال پس از این اتفاق یعنی در سال 1347 موسسه دخانیات در قالب شرکت دخانیات ایران با سرمایه ثبتی 800 میلیون تومان ثبت شد و محور های فعالیت خود را منطبق با اساسنامه در زمینه های کشت توتون و تنباکو، تولید سیگارت و تنباکو، صدور مجوز عاملیت فروش، توزیع، تولید صنعتی و واردات تعریف کرد.

**مقایسه سیگار و قلیان
برای دهه ها عقیده کاذب فراگیری وجود داشته است که قلیان‌ های آبی از سیگار خطر کمتری دارند.
دود استنشاق‌شده از قلیان، نه تنها همه مواد سرطان‌ زای دود سیگار را داراست، بلکه مونوکسید کربن بیشتری هم دارد، به علاوه دود قلیان مجموعه ‌ای از مواد سرطان‌ زای دیگر هم دارد که ناشی از سوختن زغال است و خطر انتقال بیماری ‌های عفونی مانند سل و هپاتیت از قطعه دهانی مشترک قلیان وجود دارد.
شیوع مصرف سیگار در سال ۸۸ در افراد ۱۵ تا ۶۴ سال ۸۲/۱ درصد بود اما در سال ۹۰ مصرف سیگار کاهش یافت و در مقابل مصرف قلیان جای آن را گرفت و چند برابر شد، در نتیجه افزایش مصرف سیگار متوقف و قلیان جایگزین آن شده‌است، که ضرر قلیان بیشتر از سیگار است.
هر وعده قلیان برابر مصرف یک پاکت سیگار بوده و قلیان، در هر بار مصرف، دود بسیار زیادتری را در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار ایجاد می‌کند بطوری که مصرف یک نخ سیگار بین ۵۰۰ سی‌ سی تا یک لیتر دود تولید می‌کند، اما استفاده یک بار قلیان ۱۰ تا ۲۰ لیتر دود تولید می کند.
افراد سیگاری که به طور متداول ۸ تا ۱۲ نخ سیگار در روز مصرف می‌کنند، به طور متوسط با ۴۰ تا ۷۵ پُک که به مدت ۵ تا ۷ دقیقه طول می کشد، حدود ۵ تا ۶ لیتر دود استنشاق می‌کنند و این در حالی است که مصرف کننده قلیان در هر وعده مصرف که به طور متداول ۲۰ تا ۸۰ دقیقه طول می‌کشد، حدود ۵۰ تا ۲۰۰ پُک می‌زند که هر پک به طور متوسط حاوی ۱۵/۰ تا یک لیتر دود است.
میزان و عمق دَم در حرکت دادن آب قلیان بسیار مهم است، حجم دودی که از طریق قلیان وارد بدن می‌شود، ۱۰ تا ۲۰ برابر دود ناشی از مصرف سیگار است.
نکته ای که در گفت و گو با برخی افراد قلیانی جالب بود این که خیلی از آنان به مضرات این مصرف آگاه هستند و به راحتی می توانند وابستگی خود به قلیان را ترک کنند اما مشکل این است که نمی خواهند.
محمد .ن یکی از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه زاهدان در این باره گفت: به خوبی مضرات قلیان را می دانم و عواقب آن را نیز پذیرفته ام اما دوست ندارم آن را ترک کنم.
وی که در یکی از رشته های فنی و مهندسی تحصیل می کند، بیان کرد: با برخی از دوستانم ساعت ها می نشینیم و درباره قلیان و مضرات آن حرف می زنیم اما آخر سر یک قراری می گذاریم و قلیان می کشیم.
مصرف قلیان و رواج یافتن آن در میان جوانان و اهل خانواده مشکلی است که علاوه بر نظارت اماکن مربوطه به فرهنگ سازی و توجه بزرگان خانواده به این معضل اجتماعی نیازمند است معضلی که ساده گماردن آن علاوه بر گرفتن سلامت فرزندانمان راهی برای مصرف مواد مخدر بر آنان ایجاد می کند.
یکی از شهروندان زاهدانی که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، گفت: شنیده ام که برخی قلیان سراها یا چایخانه های سنتی مقدار اندکی موادمخدر به تنباکو اضافه می کنند تا جوانان را گرفتار کنند و متاسفانه همین مساله موجب شده که بسیاری از جوانان و حتی نوجوانان گرفتار این بلای خانمانسوز می شوند.

**نظارت بر اماکن عرضه قلیان
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: در حال حاضر 103 واحد قلیان سرا در کل استان در مجموعه آماری علوم پزشکی وجود دارد که به تفکیک شهری 87 واحد در شهر زاهدان، 13 واحد در شهرستان سراوان، 2 واحد در شهرستان خاش و یک واحد در شهرستان سیب سوران وجود دارد.
عبدالرزاق پاکزاد ادامه داد: با توجه به فعالیت روز افزون در حوزه زاهدان، تعداد 15 واحد قلیان سرا پلمپ، 22 واحد برای اجرا ماده 13 در چرخه کارند که در صورت عدم توقف فعالیت این مراکز نیز پلمپ خواهند شد و 25 واحد دیگر نیز که به تبلیغ مواد دخانی که طبق قانون جرم است اقدام کرده اند نیز به مراجع قضایی معرفی و در حال بررسی هستند.
وی بیان کرد: طبق قوانین بهداشتی و درمانی به اماکنی تحت عنوان قلیان سرا مجوز داده نمی شود.
مدیر گروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی در خصوص مصرف قلیان در اماکن عمومی اشاره کرد و افزود: طبق قانون مصرف دخانیات در اماکن عمومی ممنوع است و اماکنی که در این حوزه نیز فعالیت دارند غیر مجاز تلقی شده و باید پلمپ شوند.
وی اضافه کرد: در حوزه اجرای کار محدودیت هایی صورت می گیرد که نیاز به همکاری تمام سازمان ها است.
پاکزاد دخانیات را دروازه اصلی ورود به مواد مخدر دانست و تصریح کرد: مهمترین و اساسی ترین اصل در بحث مواد دخانی مقوله فرهنگ سازی است.
وی به نقش تقاضا در این موارد اشاره کرد و افزود: خانواده ها به عنوان رکن اصلی تربیتی و فرهنگی در کنار همکاری تمام سازمان ها می توانند نقش بسزایی در کاهش تقاضای این ماده داشته باشند.

** کارهای فرهنگی محور اصلی پیشگیری
بر هیچکس پوشیده نیست تا زمانی که تقاضایی نباشد عرضه ای نیز صورت نمی گیرد لذا شناخت جامعه و فرهنگ سازی مناسب در این باره از جمله راهکار هایی است که می تواند از استعمال دخانیات و موادمخدر جلوگیری کند.
بیان مضرات این مواد و نقش آن در به وجود آمدن بسیاری از امراض از جمله سرطان زنگ هشداری است که بی توجهی به آن عواقب جبران ناپذیری را برای فرد به دنبال دارد.
نگاه روشنگرانه خانوادها به عنوان محور اصلی این موضوع، مهم و حیاتی است که تبیین و شفافیت آن کار فرهنگی بزرگی را می طلبد.
ایجاد پویش ها در کنار برگزاری نمایشگاه هایی با این محتوا با همکاری رسانه ها ضروری و در حوزه فرهنگی بسیار مثمر ثمر است.
رسانه های دیداری و شنیداری با تهیه و پخش مستند ها و اجرا برنامه های جذاب در این باره می توانند نقش مهمی در جامعه ایفا و از گرایش جوانان به قلیان و دود مواددخانی و مخدر جلوگیری کنند.
این در حالیست که با توجه به نقش فضای مجازی در میان جوانان از کاربران و فعالان این حوزه نیز انتظار است در زمینه فرهنگ سازی و بیان مضرات مصرف دخانیات و امثال آن وارد صحنه شده و جامعه را به سمت سالم سازی سوق دهند.
9914 **6081