۱.اصلاح هزینهها
بودجه سال 1398 برای ارائه به مجلس تصویب شده است، ولی بهنظر میرسد که چند نکته اساسی را میتوان در این بودجه مورد توجه قرار داد که شاید نیازمند بازنگری باشد. بویژه آنکه شنیده شده رهبر معظم انقلاب نیز درباره بودجه ملاحظاتی را داشته و به دولت اعلام نمودهاند. در این باره چند نکته مهم است. اولین نکته این است که بسیاری از آگاهان معتقدند که بودجههای مرسوم در ایران نه به لحاظ محتوایی و نه بهلحاظ فرآیند اجرایی تصویب آن و نه به لحاظ اجرای آن در طول سال مؤثر و کارآمد نیست و از نارساییهای فراوانی رنج میبرد و باید تغییراتی در آن ایجاد شود. نکته بعد این است که وضعیت کنونی کشور در شرایط عادی نیست. بودجههای قبلی همه براساس وفور درآمدهای نفتی تنظیم میشد و هر سال پرداختهای گوناگونی برای نهادهای مختلف تصویب میشد و بهصورت عادت و حتی حق در بودجه باقی میماند و بودجه کشور بشدت متورم و ناکارآمد بود و هیچگاه هم کسی جرأت نمیکرد دست به تغییر آن بزند. ولی امسال بهدلیل کاهش قطعی این درآمدها باید تجدیدنظری اساسی در ساختار بودجه کشور ایجاد کرد.
این تغییرات باید در محتوای اصلی بودجه و نیز فرآیند بررسی تا پایان و نیز اجرای آن رخ دهد. چرا امسال میتوان چنین تحولی را ایجاد کرد؟ مطالعات نشان داده است؛ بحرانهایی که اقتصاد کشورها را در شرایط اورژانسی قرار میدهد، میتواند بهترین فرصت برای اصلاح ساختارهای معیوب تلقی شود و نوعی از اجماعسازی مردم و نخبگان را برای انجام این اصلاحات در جامعه ایجاد کند. اکنون در چنین وضعی قرار داریم. وضعیتی که به طور قطع و با ادامه شرایط موجود درآمدهای نفتی تا حدود نصف آن کاهش خواهد یافت، ضمن آنکه مشکلات اقتصادی دیگر از جمله در مبادلات پولی و بانکی و واردات و صادرات را شاهد خواهیم بود. بنابراین حجم بودجه کشور در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال 1397، با ملاحظه تورم بهطور قطع کاهش خواهد یافت. در چنین شرایطی چه کار باید کرد؟ اگر خودمان به هر دلیلی درآمدمان کم شود چه میکنیم؟ برای مثال اگر درآمد ماهانه ما 3 میلیون تومان باشد ولی به هر علتی سال بعد 2 میلیون شود، چه کار میکنیم؟ آیا باز هم چون گذشته خرج میکنیم؟ قطعاً نمیتوانیم، چون پولی برای خرج کردن نیست. مگر اینکه اموال خود را بفروشیم یا از دیگران قرض کنیم. اگر قناعت کنیم؛ آیا به یک نسبت از همه مخارج خود کم میکنیم؟ این نیز ممکن نیست. میتوان از سفر و لباس و تغییر وسایل خانه چشم پوشید، ولی از بهداشت و درمان نه. الگوی غذاخوردن و مواد آن را میتوان قدری تغییر داد ولی در هر حال حداقلی از کالری را باید تأمین کرد. بنابراین اصلاحات بودجه هم به همین صورت باید باشد. بخشی از ارقام بودجه است که نمیتواند کم شود یا فقط به مقدار اندکی میتوان کم کرد. ولی برخی از اقلام که متناسب با شرایط وفور بوده را باید به کلی قطع کرد. در شرایط بالا بودن درآمد، سالی چند بار سفر رفته یا در خیلی از موارد غذا را در رستوران میخورند، حالا که درآمد کم شده سفرهای تفریحی را کم میکنند و غذاهای رستوران را با نیمروی خانگی عوض باید کرد. بنابراین بدترین کاری که ممکن است در بودجه سال 1398 رخ دهد این است که کاهشهای بودجه به یک نسبت و شامل حال همه اقلام و ردیفهای موجود بودجه شود. این کار به طور قطع نادرست است و با هیچ منطقی سازگاری ندارد. چرا رفتاری که با مخارج خودمان نمیکنیم، با بودجه ملت انجام دهیم؟ اکنون فرصت مناسبی است که بودجه دستگاههای غیر پاسخگو را به کلی حذف کرد. مثل حذف سفرهای تفریحی بعد از کاهش درآمد خودمان. دستگاههایی که بود و نبودشان نیز چندان اثری بر زندگی مردم ندارند.
در زمینه هزینهها نباید از سهم سرمایهگذاری کاست. علت نیز روشن است. کاهش سرمایهگذاری به معنای کاهش درآمد و تولید و اشتغال است و چنین امری در سالهای بعد موجب کاهش بیشتر درآمدهای دولتی و ضعف بیشتر بودجه و افزایش فقر مردم میشود. حتی اگر لازم باشد برای تأمین بودجه سرمایهگذاری، استقراض هم صورت گیرد، باید انجام شود. توقف فعالیتهای سرمایهگذاری بویژه از طرف دولت نه تنها اثرات منفی اقتصادی دارد، بلکه اثرات منفی روانی بر جامعه و سرمایهگذاری خصوصی میگذارد.
ادامه دارد
نظر شما