در تاریخ ۸ دسامبر (۱۷ آذر)، چین در جدیدترین مورد از ماموریت‌های خود برای اکتشاف ماه با پرتاب Chang’e-4، این فضاپیما را به نخستین ساخته‌ی دست انسان تبدیل کرد که به‌زودی در سمت پنهان ماه فرود خواهد آمد.

چینی‌ها در مسیر خود برای کشف رازورمزهای تنها قمر زمین تنها نیستند. نیم‌قرن پس از آغاز رقابت فضایی دوران جنگ سرد بین ابرقدرت‌های آن زمان، علاقه به اکتشاف ماه مجددا در عصر حاضر افزایش یافته است؛ به‌نحوی که بنا به گفته‌ی برخی دانشمندان، ما در حال ورود به دوران رنسانس اکتشاف و علوم قمری هستیم.

رقابت برای رسیدن به ماه

اکتشافات انسانی ماه در میانه‌ی قرن بیستم آغاز شد. در آن زمان، ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی ماموریت‌های قمری متعدد و غالبا موفقی را در رقابت برای برتری در اکتشافات فضایی یا به عبارت دیگر رسیدن به ماه انجام دادند. رقابت فضایی با ماموریت‌های آپولو که انسان را در سال ۱۹۶۹ روی سطح ماه قرار دادند، به اوج خود رسید.

هرچند انگیزه‌های ژئوپولیتیکی بیش از محرک‌های علمی در شکل‌گیری این ماموریت‌های اولیه نقش داشتند؛ اما به گفته‌ی جیمز کارپنتر، مدیر راهبرد‌ها برای اکتشافات انسانی و رباتیک در آژانس فضایی اروپا در نوردویک هلند، آن‌ها «میراث علمی فوق‌العاده‌ای به همراه داشته‌اند». نمونه‌های جمع‌آوری‌شده در ماموریت‌های آپولو که تا به امروز نیز تحت مطالعه قرار گرفته‌اند، اطلاعات ارزشمندی را نه‌تنها درباره‌ی ماه، بلکه تشکیل سیاره و تاریخچه‌ی سیارات داخلی منظومه‌ی شمسی در اختیار دانشمندان قرار دادند.

رنسانس اکتشافات قمری

اما، پس از رقابت فضایی هیجان‌انگیز، علاقه به اکتشافات قمری فروکش کرد. شوروی آخرین ماموریت خود را در سال ۱۹۷۶ به ماه پرتاب کرد؛ در حالی که مشکلات مربوط به بودجه و عدم اراده‌ی سیاسی در آن زمان در ایالات متحده منجر به لغو ماموریت‌های برنامه‌ریزی‌شده‌ی بعدی شد. رایان واتکینز، دانشمند ماه‌شناس در موسسه‌ی علوم سیاره‌ای که در سنت لوئیس میزوری مشغول به کار است، می‌گوید: «قدری از هراس و شگفتی به‌تدریج در حال رنگ باختن بود.» در عوض، فناوری‌های فضایی به‌تازگی توسعه‌یافته در ماموریت‌ها برای اکتشاف دیگر نقاط منظومه‌ی شمسی به‌کار گرفته شدند.

اما در دو دهه‌ی گذشته، شاهد بازگشت تدریجی ماموریت‌های قمری، عمدتا در قالب ارسال فضاپیما به مدار ماه بوده‌ایم. از ۱۹۹۰ تاکنون تعداد فراوانی از مدارگرها توسط ایالات متحده و همچنین بازیگران جدید از جمله ژاپن، چین، هند و اروپا پرتاب شده‌اند.

در مجموع، این فضاپیماها با استفاده از تصویربرداری پیشرفته و انواع ابزارهای علمی مختلف از ماه نقشه‌برداری کرده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده که شناخت دانشمندان را از ماه دگرگون کردند، به‌عنوان مثال، با تایید وجود یخ‌آب در قطب‌های ماه، نشان می‌دهند که قمر زمین احتمالا تا همین اواخر از لحاظ زمین‌شناسی فعال بوده است.

به گفته‌ی کارپنتر، این اکتشافات زمینه را برای بازگشت به سطح ماه مهیا کرده‌اند. او می‌گوید:

با ماموریت‌های بسیاری که در کار هستند، ما به سمت رنسانسی از اکتشافات قمری حرکت می‌کنیم.

برخی دانشمندان حتی در اندیشه‌ی ساخت پایگاهی در ماه هستند.

موقعیت،‌ موقعیت، موقعیت

در سال ۲۰۱۳، فضاپیمای چینی Chang’e-3 در جریان نخستین ماموریت از دهه ۱۹۷۰، موفق به فرود روی سطح ماه شد. به دنبال آن، Chang’e- 4 به‌زودی سمت پنهان ماه را لمس خواهد کرد و فرودگرهای ساخت دیگر کشورها از جمله ایالات متحده، هند، ژاپن و روسیه نیز قرار است در آینده‌ی نزدیک روی سطح ماه فرود بیایند.

محل‌های فرود از جمله ملاحظات مهم برای این ماموریت‌ها به‌شمار می‌روند. به گفته‌ی واتکینز، فرودهای انجام‌شده در میانه‌ی قرن بیستم، به مناطق بسیار مشابهی در سمت پیدای ماه محدود بودند؛ به‌طوری که نمونه‌های به‌دست‌آمده توسط آن‌ها، نمایانگر ماه به‌عنوان یک کل نیستند. او می‌گوید:

تمایل زیادی به جمع‌آوری نمونه‌های متنوع‌تر وجود دارد.