این خبری بود که لابه‌لای مخابره فجایع حاصل از آتش‌سوزی گسترده کالیفرنیای آمریکا در کنار چند خبر مشابه دیگر در ارتباط با حفظ خانه گرانقیمت کیم کارداشیان تعجب بسیاری را برانگیخت و باردیگر نشان داد اگر پول داشته باشید، خودتان و خانه و تمام آن چیزی که برای شما مهم است، حفظ خواهد شد ولو با کندن چاله‌هایی اطراف عمارت گرانقیمت‌تان.
مشهد کالیفرنیا می‌شود؟
تلفن خودتان را برمی‌دارید، در یک شرایط اضطراری، آتش‌سوزی، گیرکردن در آسانسور، ارتفاع، حمله حیوانات و... با آتش‌نشانی تماس می‌گیرید و آنها هم بعد از مدتی در محل حاضر می‌شوند. برای برخی خدمات‌شان پولی دریافت می‌کنند؛ اگر در آسانسور گیر کرده‌اید فلان مقدار، حیوانات موذی آنقدر و الی آخر، آتش‌نشان در استفاده از تجهیزات هم نهایت صرفه‌جویی را می‌کند تا ضرری متوجه دارایی شرکت خصوصی نشود و مجبور به هزینه‌کرد برای تهیه دوباره تجهیزات نباشد و... خدا را چه دیدید در مشهد یا اگر روزی هم این خصوصی‌سازی به تهران رسید، شبیه به همان کالیفرنیا کم نیستند کسانی که خدمت را بخرند و وقتی خیلی از ما درحال سوختن هستیم، آتش‌نشانی را به خدمت خود دربیاورند تا به دور برج‌های گرانقیمت و هتل‌های مجلل نزدیک حرم خندقی حفر کنند تا از گزند آتش درامان بمانند.
کنسل‌شدن خصوصی‌سازی تبعات زیادی داشت
مقدمه چند خط بالاتر را در ذهن داشته باشید و این خبر را هم بشنوید که مشهد به‌عنوان تنها شهر کشور است که در آن آتش‌نشانی به بخش خصوصی واگذار شده است.
با سیدمسعود ریاضی، عضو شورای شهر مشهد در ارتباط با خبر خصوصی‌سازی آتش‌نشانی در مشهد گفت‌وگو کردم. ریاضی گفت: «روی خصوصی‌سازی آتش‌نشانی کارهای زیادی صورت گرفته بود و طرح خصوصی‌سازی هم مربوط به این شورا نبود و سال‌های پیش در این ارتباط تصمیماتی گرفته شد و کنسل‌شدن آن تبعات زیادی داشت. یکی از نکاتی که در ارتباط با عدم‌خصوصی‌سازی آتش‌نشانی مطرح شده بود، این بود که آتش‌نشانی شغل حاکمیتی است که ابتدا از وزارت کشور استعلام گرفته شد و آنها گفتند که حاکمیتی است و بعد هم از مجلس استعلام گرفتیم و مجلس حاکمیتی‌نبودن این شغل را تایید کرد و بر همین مبنا کار پیش رفت و بخشی از آتش‌نشانی‌های مشهد به بخش خصوصی واگذار شد. البته درصدد توسعه هستیم تا این خصوصی‌سازی را به الباقی ایستگاه‌ها نیز گسترش دهیم. تصویب این موضوع مخالفانی داشت. در مرکز پژوهش‌های شورای شهر هم مخالفانی وجود داشت اما درنهایت با خرد جمعی به تصویب رسید و اجرایی شد.»
مردم پول خدمات را بدهند
احسان اصولی، دیگر عضو شورای شهر مشهد هم در ارتباط با خصوصی‌سازی آتش‌نشانی در این شهر به «فرهیختگان» گفت: «در راستای استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در توسعه ایستگاه‌های آتش‌نشانی و همچنین توسعه خدمات ایمنی و بالابردن سرانه ایمنی در سطح شهر مشهد در دوره گذشته طرح و مصوبه‌ای از شورای شهر گرفته شد تا براساس آن ایستگاه‌های آتش‌نشانی به بخش خصوصی واگذار شوند. همچنین بخشی از فعالیت‌های آتش‌نشانی که خیلی جنبه امداد و نجات و ایمنی ندارند و مواردی هستند که فراوانی زیادی دارند، مثل گیر کردن در آسانسور، حمله حشرات و حیوانات موذی و... و به نوعی سرانه ایمنی شهر را به خود اختصاص می‌دهد و زمان آتش‌نشان‌ها را می‌گیرد، طبق تعرفه روشنی هزینه آنها از مردم گرفته شود تا هم کنترل صورت گیرد و هم از محل دریافت هزینه این خدماتی که زیاد جنبه امدادی ندارند بتوان فعالیت‌های ایمنی را توسعه داد. این طرح چند رفت و برگشت به نهادهای مختلف داشت و در آخرین بحث استعلامی که از سوی مجلس شورای اسلامی وصول شد، مشخص شد آتش‌نشانی شغل حاکمیتی نیست و ما هم بررسی کردیم و بر همین مبنا آیین‌نامه‌ای را تنظیم کردیم و به تصویب رساندیم تا آتش‌نشانی مشهد به بخش خصوصی واگذار شود. به نظر من این امر می‌تواند فعالیت ما را در حوزه آتش‌نشانی؛ هم از جهت توسعه و هم از جهت سبک‌سازی بار مدیریتی شهر پویا کند.»
به‌جای سرعت نگران عدم‌آسیب به تجهیزات هستیم
خصوصی‌سازی آتش‌نشانی مشهد به گفته اعضای شورای این شهر، به‌منظور توسعه خدمات و فعالیت‌ها و بهترشدن وضعیت نیروی انسانی و آتش‌نشان‌ها صورت گرفته است. اواخر تیر سال جاری روزنامه خراسان گزارشی از تجمع برخی آتش‌نشان‌های همین ایستگاه‌های خصوصی‌سازی‌شده در مشهد منتشر کرد.
در این گزارش بخشی از درددل‌های آتش‌نشانان این ایستگاه‌ها آمده است. یک آتش‌نشان می‌گوید: «بخش خصوصی در همه موارد به دنبال صرف هزینه کمتر است، بنابراین مصرف کمتر آب و استفاده کمتر از تجهیزات به‌منظور کاهش استهلاک، با روح کار آتش‌نشانی در تضاد است. مدیران بخش خصوصی با همکاران ما قراردادهای یک‌ماهه می‌بندند و با این کار واقعا انگیزه‌ای برای ما باقی نمی‌ماند. آنها شرایط سختی ایجاد کرده‌اند و به ما می‌گویند چنانچه در لحظه اعزام به ماموریت، راننده آتش‌نشانی با خودروی دیگری تصادف کند باید تمام خسارت‌ها را خودش بپردازد. فکرش را کنید، راننده ما مجبور است به جای سرعت عمل در رسیدن به محل آتش‌سوزی، برای جلوگیری از تصادفات احتمالی با کمترین سرعت ممکن حرکت کند و این تنها یکی از آسیب‌های واگذاری آتش‌نشانی به بخش خصوصی است. وقتی اعتراض می‌کنیم، تهدید به اخراج می‌شویم اما با اخراج هر نیرو یک فرد باتجربه از سیستم آتش‌نشانی حذف می‌شود.
مسئولان موافق خصوصی‌سازی پاسخ بدهند آیا می‌توان جان مردم را با چیز دیگری معامله کرد؟»
من نمی‌پسندم آتش‌نشانی خصوصی‌سازی شود
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی با بیان این نکته که اطلاع دقیقی از ماجرای خصوصی‌سازی ندارد، گفت‌وگوی کوتاهی با «فرهیختگان» کرد و گفت: «بهترین راه برای فهم وضعیت بعد از این اقدام گفت‌وگو با این آتش‌نشان‌هاست اما خب فعالیت‌های آتش‌نشانی رابطه مستقیمی با ایمنی و حیات مردم دارد و موضوع حساسی است. تا جایی که من اطلاع دارم فقط مشهد اقدام به چنین کاری کرده است و سابقه‌ای وجود ندارد. با این همه من به ذهنم می‌رسد که کار بسیار پرریسکی است و باید چالش‌های بسیاری را برآورد کرد. یکی از خدمات شهرداری‌ها به شهروندان همین بحث تامین ایمنی آنهاست، خصوصا جایی مثل مشهد که هتل‌های بلند 20 تا 30 طبقه در آن وجود دارد. هرچه به سمت حرم نزدیک می‌شویم، فشردگی این برج‌ها بیشتر می‌شود و واقعا آتش‌نشانی آنجا باید مظلوم باشد. پیش خودم همیشه فکر می‌کنم آیا تجهیزات کاملی دارند؟ اینکه به بخش خصوصی واگذار شود بخش خصوصی کم نمی‌گذارد؟ وقتی یک نردبان چندمیلیارد هزینه دارد، یک دستگاه تنفسی، یک دست لباس که همه قیمت‌های بالا و رقم‌های سنگینی دارند و خیلی از آنها در ایران هم وجود ندارند، آیا بخش خصوصی می‌تواند از پس این هزینه‌ها بربیاید یا نه و... .»
ملکی در پاسخ به این سوال که امکان خرید خدمت آتش‌نشان توسط افراد از این شرکت‌های خصوصی وجود دارد و شاید آنطور که باید آتش‌نشان‌ها در همه صحنه‌ها حاضر نباشند و به قولی جایی بروند که پولی برایش پرداخت شده است، گفت: «فلسفه آتش‌نشانی این است که به‌اصطلاح برون‌مرزی فکر می‌کند. یک وقت‌هایی خارج از محدوده شهر تهران اگر کمکی لازم باشد ما قصور نمی‌کنیم و امداد و نجات این حرف‌ها را برنمی‌تابد. اما با این پیش‌فرض باید همه این چالش‌ها را تصمیم‌گیران درنظر بگیرند تا مشکلات اینچنینی به وجود نیاید. نظر شخصی من این است که آتش‌نشانی جای حساسی است و نباید مباحث برون‌سپاری و انتفاع مالی و... در آن مطرح شود. قطعا انگیزه کسی که این محل را در اختیار می‌گیرد، سودآوری و کسب سود است و راه آن هم قطعا در جایی که تولیدی ندارد، مثل آتش‌نشانی کم‌کردن هزینه‌هاست، هزینه‌ها در آتش‌نشانی شامل حقوق و تجهیزات است و کم‌کردن از اینها یک جا جواب و خروجی منفی را به دنبال خواهد داشت و من این را نمی‌پسندم که آتش‌نشانی خصوصی شود.»
کاش متوقف شود
برون‌سپاری فعالیت‌های انتظامی و امنیتی به شرکت‌های خصوصی ایجادشده توسط بازنشستگان نیروهای انتظامی در مشهد هم در ادامه همین خصوصی‌سازی آتش‌نشانی‌ها درجریان است؛ اتفاقی که خدمت و ایمنی را با وجود در نظر گرفتن حد اعلایی از وجدان‌کاری جز در دریافت پول و حق‌الزحمه آن هم احتمالا از سوی مردم نمی‌بیند.
یکی‌دیگر از انتقاداتی که به خصوصی‌سازی آتش‌نشانی وارد بود، این بود که اگر یک آتش‌بان در یک عملیات به دل آتش بزند و خدایی ناکرده دچار حریق شود و به درجه شهادت برسد و سابقه خدمتش چهار سال باشد، سازمان خصوصی فقط چهار روز در ماه را به خانواده‌اش حقوق پرداخت می‌کند.
حصولی، عضو شورای شهر مشهد در ارتباط با این ایراد هم به «فرهیختگان» گفت که در متن آیین‌نامه و مصوبه اصلاح شده است و چنین مشکلی وجود ندارد. با این همه اما انتقادات جدی به طرح خصوصی‌سازی آتش‌نشانی وارد است.
وقتی در جریان مناقصه واگذاری ایستگاه‌ها به گفته محمد حاجیان‌شهری، رئیس کمیسیون خدمات شهری و محیط‌زیست شورای شهر مشهد فقط یک شرکت حاضر شد، چون شرکت دیگری در مناقصه وجود نداشت، تصمیم به ترک تشریفات گرفته شد و درنتیجه چهار ایستگاه آتش‌نشانی به مدت پنج سال به این شرکت سپرده شد، این شبهه هم تقویت می‌شود که شاید نفع خاصی برای شخص یا گروهی در میان است که اختیارات این حوزه به یک شرکت واگذار شده است.
آموزش، سلامت و حالا هم ایمنی شهروندان در شرف گردن‌سپاری به تیغ خصوصی‌سازی هستند و مشهد راه کالیفرنیاشدن را طی می‌کند تا به قول اعضای شورای شهر ذیل توسعه‌ای که شاید اتفاق بیفتد، حجم و بار مدیریتی شهر و مدیران شهری سبک‌تر شود و مردم پول جان و اموال‌شان را بپردازند و پولدارتر‌ها هم احتمالا با پول بیشتر برای جان و مال ما ایمنی خریداری کنند.
* نویسنده : ابوالقاسم رحمانی روزنامه‌نگار
نظر شما