دانشگاه به دولت خدمت می‌کند پس دولت باید هزینه‌های خدمات را بدهد
محمود نیلی‌آبادی، رئیس دانشگاه تهران درباره وابستگی دانشگاه‌ها به بودجه دولتی گفت: «وابستگی یک مقوله جداست یعنی شما باید مطلق بودجه را بالا برده و سهم درآمدهای دانشگاه را افزایش دهید؛ بنابراین نسبت بودجه دولت به سهم درآمد خود را افزایش دهید. شما اگر دانشگاه‌های معتبر جهان را نیز بررسی کنید خواهید دید که اگر دانشجوی ایالت باشی موظف خواهی بود تنها یک‌چهارم شهریه را پرداخت کنی و مابه‌التفاوت آن را دولت پرداخت می‌کند، لذا کمک‌های دولتی به دانشگاه‌های خصوصی و دولتی همه‌جا وجود دارد منتها ما کاری که باید بکنیم این است که مطلق بودجه را بالا برده و برای بالا بردن این مطلق بودجه، سهم درآمدها را اضافه کنیم. معتقدم دانشگاه‌ها به دولت و کشور خدمت می‌کنند پس دولت باید هزینه‌های خدمات را پرداخت کند.»
نیلی‌احمدآبادی در ادامه در پاسخ به این سوال که چرا در دانشگاه تهران میزان درآمدهای حاصل از شهریه بیشتر از درآمدهای حاصل از پژوهش است، گفت: «در تمام دنیا حدود 30 تا 40 درصد بودجه دانشگاه‌ها از شهریه، 20 تا 30 درصد از وقف و 30 درصد از محل پژوهش‌ها تامین می‌شود. کل آموزش عالی در حال حاضر در کشور ما این مشکل را دارد؛ یعنی بخش آموزش قوی است اما مشکل بودجه پژوهشی از سهم پژوهش در جی‌دی‌پی می‌آید. ما الان حدود 4/0 درصد بودجه پژوهشی‌مان جی‌دی‌پی است، بنابراین خود منابع مالی پژوهش محدود است.»
رئیس دانشگاه تهران در ادامه افزود: «نکته دیگر اینکه چون بسیاری از صنایع ما پیشرفته نیستند کمتر با دانشگاه‌ها تعامل دارند. تبصره 9 که پارسال در بودجه پیشنهاد کردیم برای حل همین مشکل است، بنابراین پاسخ شما این است که بله این عارضه در کل کشور وجود دارد و ما باید این نسبت را افزایش دهیم و به همین دلیل در تلاش هستیم پذیرش دانشجو را کاهش و به‌حد تعادل برسانیم. از این جهت باید اقداماتی انجام دهیم تا منابع مالی پژوهش بیشتر به دانشگاه‌ها اختصاص پیدا کند.»
نیلی‌احمدآبادی تاکید کرد: «ما نمی‌خواهیم دولت کمک خود را کم کند اما در حال افزایش دیگر منابع خود مانند پژوهش، علم و فناوری، دوره‌های تخصصی، افزایش پذیرش دانشجو از خارج از کشور، اعتبارات پژوهشی و... هستیم.»
3 مانع جدی برای کاهش اتکا به بودجه دولتی
load="typeof google==='object'&&google.aft&&google.aft(this)" src="http://radiogoftegoo.ir/picture?attid=271755&s=b" style="margin-top: 0px;" width="530" />
حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی معتقد است دانشگاه‌های دنیا دو و سه منبع درآمد اصلی دارند که در ایران تحقق آنها دشوار است. او دراین‌باره گفت: «یکی سرمایه‌گذاری موسسات خصوصی و موسسات اقتصادی بزرگ است. یعنی دانشگاه‌هایی هستند که تمام بودجه خود را در حوزه پژوهشی و پشتیبانی از پروژه‌های دکتری و مسائل مختلف از سرمایه‌گذاران بزرگ بخش خصوصی در کشور خود یا در عرصه بین‌المللی دریافت می‌کنند. در ایران بخش خصوصی قدرتمندی که بخواهد در دانشگاه سرمایه‌گذاری کرده و از آن بهره‌برداری کند، شکل نگرفته است، بنابراین در کوتاه‌مدت امکان ندارد.»
سلیمی درباره دومین منابع مالی درآمد دانشگاه‌ها گفت: «دومین منبع درآمد دانشگاه‌ها در کشورهای خارجی خیریه‌هایی هستند که توسط سرمایه‌داران بزرگ یا بخش خصوصی ایجادشده که در برخی موارد 20 تا 30 درصد بودجه دانشگاه‌ها را تشکیل می‌دهد؛ اما فعالیت خیریه در دانشگاه‌های ما صرفا به ساخت چند ساختمان محدود می‌شود، بنابراین این فرهنگ که خیریه بیاید و در ساختار فعالیت دانشگاهی و ایجاد کرسی‌های دانشگاهی سرمایه‌گذاری کند، شکل نگرفته است.»
رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی اضافه کرد: «سوم اینکه دستگاه‌های اجرایی بهره‌بردار از دانش دانشگاهیان حاضر نیستند هزینه مستقیم در این زمینه انجام دهند، به‌طور مثال صنایع ما که نیمه‌دولتی هستند حاضرند برای خود سازمان دانشگاهی درست کنند اما بودجه خود را در دانشگاه‌های بزرگ کشور سرمایه‌گذاری نمی‌کنند؛ این سه مانع جدی در کشورمان وجود دارد که قابل رفع است.»
او با بیان اینکه در دانشگاه علامه هنوز به بودجه دولتی وابسته هستیم، ادامه داد: «از حدود 230 میلیارد تومانی که در سال برایمان تعریف شده حدود 80 تا 90 میلیارد آن درآمد خود دانشگاه از محل آموزش، پژوهش و فعالیت‌های نوآورانه و استفاده از املاک دانشگاه است و توانسته‌ایم تا این اندازه بودجه خودمان را تامین کنیم، ولی این کافی نیست و درآمد هم درآمد پایداری نیست، لذا اگر بخواهیم این مساله حل شود نیازمند یک تحول ساختاری در آموزش عالی کشور به‌خصوص دانشگاه‌های بزرگ دولتی هستیم.»
سلیمی در پاسخ به این سوال که چرا درآمد دانشگاه علامه از حوزه آموزش بسیار بیشتر از بخش پژوهش است، گفت: «ضعف کششی است که داریم و در دانشگاه علامه درآمد پژوهشی به‌نسبت چهار سال گذشته 30 برابر شده است اما بازهم کشش این موضوع در کشورمان به‌خصوص در حوزه علوم‌انسانی در همین اندازه است و ما تلاش می‌کنیم ارتباط ارگانیک خود را با دستگاه‌های بهره‌بردار بیشتر کنیم.»
70 درصد بودجه دانشگاه امیرکبیر از بودجه دولتی است
load="typeof google==='object'&&google.aft&&google.aft(this)" src="https://cdn.isna.ir/d/2018/01/08/3/57618847.jpg" style="margin-top: 0px;" width="471" />
سیداحمد معتمدی، رئیس دانشگاه امیرکبیر از میزان درآمد این دانشگاه از بودجه دولتی می‌گوید. به گفته معتمدی، حدود 70 درصد بودجه دانشگاه امیرکبیر از دولت است که عمدتا صرف حقوق اساتید، کارمندان و هزینه‌های ضروری مثل آب، برق و... می‌شود. او گفت: «عمدتا تحقیقات ما با استفاده از قراردادهای صنعتی است و غیر از آن مبلغ عمده‌ای را بابت تحقیقات نمی‌توانیم پرداخت کنیم. به‌عبارتی هزینه تحقیقات از قراردادهای صنعتی تامین می‌شود. درآمدهای آموزشی هم باز به مباحث پژوهشی، خوابگاه‌ها و کمک‌های دیگر اختصاص پیدا می‌کند.»
رئیس دانشگاه امیرکبیر ادامه داد: «به‌عبارتی درصد درآمد دولت به دیگر درآمدها حدود 70 به 30 است. در دانشگاه‌های اروپا هم وضع به همین صورت است، یعنی حدود 65 تا 70 درصد درآمدشان از سوی دولت تامین می‌شود منتها روش‌های کمک متفاوت است. در اروپا برنامه‌هایی را تعیین کرده و مبلغی را به‌صورت ثابت پرداخت می‌کنند و مبلغی هم برای هر برنامه‌ای در نظر می‌گیرند که دانشگاه موظف است طبق آن برنامه عمل کند؛ درواقع نوع بودجه، بودجه برنامه‌ای است.»
معتمدی از دانشگاه‌های آمریکا هم صحبت به میان آورد و گفت: «در آمریکا کمک دولت کمتر است؛ اما در مقابل قوانینی مثل مالیات وجود دارد که صنایع می‌توانند از محل مالیات خود در دانشگاه‌ها هزینه کنند و دولت نیز آن را به‌عنوان مالیات پرداخته‌شده به دولت قبول می‌کند؛ درواقع در آمریکا بیشتر به سمت کسب درآمد از سوی صنایع حرکت می‌کنند و کمک دولت هم به این صورت است که مالیات را از صنایع قبول می‌کند. اگر ما نیز چنین قانونی در کشور داشته باشیم می‌توانیم جذب بیشتری از صنایع داشته باشیم.»
او ادامه داد: «البته در دانشگاه امیرکبیر برنامه ما این است که درآمدهای خود را افزایش دهیم. اگر به گذشته نگاه کنید خواهید دید که در دانشگاه امیرکبیر هرچه جلوتر آمدیم درآمدهای ما نسبت به بودجه‌ای که از دولت دریافت می‌کنیم افزایش پیدا کرده است. البته در تمام دنیا اگر دولت حمایت خود را بردارد، دانشگاه نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. به‌صورت کلی در همه‌جای دنیا بخش آموزش و تحقیقات سوبسیدی است.»
رئیس دانشگاه امیرکبیر گفت: «حدود 50 درصد درآمد ما از محل آموزش و 50 درصد از محل تحقیقات و خدمات و سایر منابع است. همچنین در همه‌جای دنیا یکی از بخش‌های عمده درآمد از محل آموزش است. یعنی شهریه‌پرداز هستند؛ اما درمجموع اگر در سه مقطع نگاه کنیم، می‌بینیم حدود 10 درصد دانشجویان ما شهریه‌پرداز هستند که مربوط به پردیس‌های خودگران و بقیه دولتی هستند.»
علت وابستگی شدید به دولت هزینه‌های خدمات دانشجویی است
علی خاکی‌صدیق، رئیس دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی معتقد است باید وابستگی دانشگاه‌ها به بودجه دولتی را به‌صورت بسته کامل دید. او دراین‌باره گفت: «در تمام دانشگاه‌های دنیا تلاش دارند وابستگی خود به بودجه دولتی را کاهش دهند؛ به‌عبارتی بودجه‌های غیردولتی در دانشگاه‌های دنیا درصدی از پژوهش و قراردادهای ارتباط با صنعت است. در این بخش دانشگاه‌های ما نیز نسبتا موفق عمل کردند یعنی درصد بودجه‌های کل و بودجه‌های پژوهشی آنها نسبتی است که شما وقتی با سایر دانشگاه‌های هم‌تراز مقایسه می‌کنید، می‌بینید وضعیت دانشگاه‌های ایران بد نیست.»
خاکی‌صدیق ادامه داد: «منبع این حرف نیز نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی مثل تایمز است. می‌توانید به این نظام رتبه‌بندی مراجعه کرده و ببینید درصد درآمد پژوهش دانشگاه‌های ما نسبت به دانشگاه‌های هم‌تراز اروپا و آسیا چگونه است. نکته دیگر اینکه بخش عمده‌ای که دانشگاه‌های معتبر خارجی روی آن کار می‌کنند و درآمدهای سرشاری نیز از آن دارند، بخش آموزش است. ما از این قسمت محروم هستیم.»
او با بیان اینکه بخشی از دانشجویان در دانشگاه‌های معتبر، بین‌المللی هستند که مبلغ قابل‌توجهی ارز را وارد دانشگاه‌ها می‌کنند، ادامه داد: «ما این بخش نیز محروم هستیم. بخش دیگر نیز هزینه‌هایی است که ما در دانشگاه با آن روبه‌رو هستیم. هزینه خوابگاه‌ها، رفت‌وآمد دانشجویی، تغذیه و... اگر این هزینه‌ها را جمع کنید می‌بینید بخش عمده‌ای از درآمدهای دانشگاه صرف آنها می‌شود؛ بنابراین مبالغی که ما بابت هر دانشجو از دولت دریافت می‌کنیم اصلا کفاف این سرویس‌ها را نمی‌دهد.»
رئیس دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی ادامه داد: «اگر ما می‌توانستیم مثل دانشگاه‌های معتبر دنیا شهریه دریافت کرده و بابت هزینه‌هایی که می‌شد از متقاضی مبلغ آن را دریافت می‌کردیم چه در خوابگاه چه تغذیه و... آن‌موقع متوجه می‌شدید که وضع ما از دانشگاه‌های دیگر بدتر نیست اما اگر بخواهیم دولتی باشیم یعنی از دانشجو شهریه دریافت نکنیم نمی‌توان هزینه‌های سرویس‌هایی را که به دانشجویان ارائه می‌شود، دریافت کرد. این هزینه‌ها را باید دولت پرداخت کند که موجب می‌شود اتکای ما به بودجه دولتی افزایش پیدا کند.»
او ادامه داد: «اگر بودجه دانشگاه‌ها تامین شود در درازمدت به منبع عظیمی برای کشور تبدیل می‌شود؛ یعنی یک سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد که در آینده به اقتصاد کشور کمک می‌کند.» خاکی‌صدیق در بخش دیگری از سخنانش در پاسخ به این سوال که در دانشگاه خواجه‌نصیر میزان اتکا به بودجه دولتی چقدر است در کنایه‌ای تلویحی گفت: «حدود صددرصد به بودجه دولتی وابسته هستیم.»
* نویسنده : سارا طاهری روزنامه نگار
نظر شما