صاحب‌خبر - سیدنادر نوربخش: ناآرامی‌های اخیر فرانسه یکی از بدترین نمونه‌های آشوب و تظاهرات در دهه‌های اخیر این کشور به حساب می‌آید. این حوادث یادآور اعتراضات دانشجویی مه ‌1968 فرانسه است که امسال دقیقاً 50 سال از آن سپری می‌شود، این حوادث از یک قرار اعتراضی در فیسبوک آغاز شد که خواسته اولیه معترضان، لغو افزایش قیمت سوخت بود اما بتدریج مطالبات دیگری مانند افزایش حداقل حقوق‌، برگزاری انتخابات زودهنگام مجلس و حتی استعفای مکرون نیز به آن اضافه شد و سپس به جنبشی بزرگ‌تر مبدل شد که غیر از کارگران بسیاری از طبقات متوسط ناراضی را هم دربر ‌گرفت. این ناآرامی‌ها از 17 نوامبر در اعتراض به افزایش قیمت سوخت کلید خورد. در فرانسه قیمت بنزین و گازوئیل از ماه اکتبر سال 2017 تا ماه جاری به ترتیب به میزان 15 و 23 درصد افزایش یافته بود و دولت فرانسه قصد داشت مجدداً قیمت بنزین و گازوئیل را از ماه ژانویه به ترتیب 9/2 و 5/6 سنت افزایش دهد. این میزان مالیات سوخت در هر لیتر در نوع خود یکی از بالاترین نرخ‌ها در مقایسه با دیگر کشورهای اتحادیه اروپایی قلمداد می‌شود و مکرون هدف از آن را سیاست‌های حمایت از محیط‌زیست و محدود کردن استفاده از سوخت‌های فسیلی عنوان کرده بود. این امر باعث اعتراضات کم‌سابقه شد و بسیاری را به خیابان‌های پایتخت کشاند به‌ طوری که طبق آمارها بالغ بر 600 تن در این جریانات زخمی شدند. ناآرامی‌ها به سرعت به خشونت کشیده شد و طی روزهای بعد ده‌ها اتومبیل در پاریس به آتش کشیده شد و فروشگاه‌های بسیاری غارت شد. در عین حال «طاق پیروزی» از نمادهای ملی فرانسه که سمبل پیروزی در زمان جنگ‌های ناپلئون است، مورد هجوم، تخریب و شعارنویسی قرار گرفت. اوضاع به‌قدری به وخامت گرایید که «ژان کلود یونکر» رئیس کمیسیون اروپا دیدار از پیش تعیین شده از پارلمان فرانسه را لغو کرد. همچنین «مارین لوپن» رهبر حزب راست افراطی و «ژان‌لوک ملنشون» رهبر چپ افراطی در فرانسه هر دو به صورت جداگانه خواستار انحلال فوری پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام مجلس فرانسه شدند. آخرین بار مجمع ملی فرانسه 20 سال پیش منحل شد. ملنشون در این‌باره گفته است تاریخ فرانسه نشان می‌دهد زمانی که افزایش مالیات توسط مردم پذیرفته نشود به انقلاب ختم خواهد شد! نام جلیقه‌زرد‌ها از آنجا گرفته شده است که بر اساس قوانین راهنمایی و رانندگی فرانسه همه رانندگان موظفند جلیقه‌های زردرنگ فسفری را با هدف حفظ ایمنی در خودروی خود داشته باشند، لذا جلیقه‌های زرد براحتی و در ابعاد انبوه در دسترس است. گفتنی است در شهر پاریس تنها یک سوم شهروندان اتومبیل دارند اما افزایش قیمت سوخت به طور خاص افرادی را متضرر می‌کند که درآمد کمتری دارند و از قضا بیشتر آنها در حومه‌ها و مناطق روستایی ساکن هستند و برای رسیدن به محل کار خود شدیداً به اتومبیل وابسته‌اند. بسیاری از معترضان همچنین نسبت به کاهش میزان حداکثر سرعت مجاز در جاده‌های روستایی نیز اعتراض داشتند. اظهارنظر‌های مکرون در واکنش به اعتراضات بیشتر از اینکه بتواند اوضاع را آرام کند، باعث متشنج‌تر شدن ناآرامی‌ها شد. از سوی دیگر اعلام وضعیت فوق‌العاده و امنیتی که طبعاً به دنبال خود استفاده از گلوله‌های پلاستیکی، گاز اشک‌آور و آب‌پاش را دارد، باعث بالاتر رفتن ریسک صدمه، زخمی یا کشته شدن معترضان شده و این امر به نوبه خود باعث همدردی افکار عمومی با معترضان و تضعیف بیش از پیش دولت مکرون شد. البته ناآرامی‌ها محدود به خاک اصلی فرانسه نبود و حتی قلمرو فرادریایی ریونیون (جزیره‌ای واقع در اقیانوس هند) را دربر ‌گرفت که اعتراضات در آنجا شکل رادیکال‌تری نسبت به خاک اصلی فرانسه داشت و باعث شد تنها بندر این جزیره به مدت 15 روز به حالت تعطیل در‌‌‌‌‌‌‌آید و بسیاری از اقلام وارداتی از جمله گندم، اقلام پزشکی و دیگر ملزومات با کمبود مواجه شود. گفتنی است در این جزیره قیمت اقلام مذکور گران‌تر از خاک اصلی است که علت آن، نیاز این جزیره به واردات ملزومات است. همچنین حدود 40 درصد جمعیت ریونیون زیر خط فقر زندگی می‌کنند و میزان بیکاری بین جوانان بالغ بر 56 درصد است. این در حالی است که به ساکنان این جزیره به عنوان شهروند درجه 2 نگاه می‌شود. باید توجه داشت این اعتراضات با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و توسط افراد عادی شروع شد و برخلاف روال سابق، اینگونه اعتراضات در فرانسه، هیچ‌یک توسط اتحادیه‌ها و سندیکاها سازماندهی نشده بود و هیچ سخنگو یا رهبر مشخصی هم نداشت. همچنین جلیقه‌زردها از نظر سیاسی به هیچ حزبی وابستگی ندارند. به‌طور سنتی در فرانسه اعتراضات سازماندهی شده از سوی جناح چپ توسط اتحادیه‌های کارگری و در جناح راست توسط گروه‌های کاتولیک شکل می‌گیرد اما این اعتراضات فراجناحی بوده و این تمایز مهم آن با نمونه‌های مشابه است. معترضان همچنین از طبقات و دسته‌های مختلف اجتماعی بوده و در میان آنها سوسیالیست، کمونیست، محافظه‌کار، آنارشیست، راست افراطی و حتی اعتدال‌گرایانی که سابقاً طرفدار مکرون بودند هم دیده می‌شوند. نکته مهم این است که این ناآرامی‌ها توانایی دولت مکرون در اداره امور را زیر سوال برد و باید توجه داشت میزان محبوبیت مکرون طبق آخرین نظرسنجی به کمتر از 25 درصد در نوامبر کاهش یافته است. همچنین بسیاری از منتقدانش وی را «رئیس‌جمهور ثروتمندان» لقب داده‌اند. مکرون از سوی دیگر به دلیل حضور در نشست سران کشورهای گروه G20 در آرژانتین هنگام وقوع این تظاهرات مورد انتقاد قرار گرفت، این اجلاس در راستای سیاست‌های «اقتصاد جهانی‌شده» تلقی می‌شود و از سوی بسیاری از کارگران حومه‌نشین و روستایی فرانسه مورد نفرت است. در واقع مکرون خود را سیاستمداری تعریف کرد که نه چپ و نه راست محسوب می‌شود و حالا جلیقه‌زردهایی که به مخالفت با او پرداختند، بر همین اساس هم شامل راست‌ها و هم شامل چپ‌ها هستند. در عین حال در قانون اساسی فرانسه مکانیسم مشخصی برای عزل رئیس‌جمهور از مقام خود وجود ندارد و رای عدم اعتماد پارلمان باعث می‌شود رئیس‌جمهور اعضای دولت خود را تغییر دهد. در حال حاضر حزب مکرون اکثریت حزبی پارلمان را در اختیار دارد و در عین حال برخلاف بسیاری از همتایان اروپایی خود از جمله مرکل، دولت را بدون نیاز به ائتلاف با احزاب دیگر و به تنهایی در اختیار دارد و بر اساس قانون تا سال 2022 در قدرت خواهد بود. سرانجام روز سه‌شنبه دولت فرانسه اعلام کرد افزایش نرخ مالیات سوخت را به حالت تعلیق درآورده است. این ناآرامی‌ها تبعات اقتصادی زیادی برای فرانسه به دنبال داشت، بویژه اینکه بسیاری از بخش‌های تجاری با توجه به نزدیک بودن فصل خرید سال نوی میلادی صدمه خوردند. اعتراض جلیقه‌زردها اگرچه در ابتدا اعتراضی علیه گران شدن سوخت بود اما پس از چندی به یک جنبش علیه سیاست‌های مکرون مبدل شد. این ناآرامی‌ها نشان‌دهنده تقابل میان مرکز و پیرامون بود که اختلاف طبقاتی و تقابل میان کلانشهرها و روستا‌ها همزمان با افول جهانی شدن و نارضایتی کارگران همگی در این ناآرامی‌ها نقش داشت. اگرچه این جنبش با جریان‌های راست افراطی و پوپولیست ارتباطی نداشت یا خصوصیات مهاجرستیزانه یا نژادپرستانه در آن دیده نمی‌شد اما از یک منظر یعنی نارضایتی از احزاب و نخبگان اصلی جریان حاکم و بی‌اعتمادی به نظام سیاسی، ماهیت ضدساختار از خود بروز داد که درون‌مایه مشترک آن با جنبش‌های پوپولیستی است. آخرین ناآرامی‌های فرانسه مربوط به سال 2005 بود که طی آن کشته شدن 2 جوان در محله‌‌های فقیرنشین حومه پاریس باعث وقوع ناآرامی‌های دنباله‌دار در پاریس شد.∎​