به گزارش خبرآنلاین، با سپری شدن دو سال از بحران قطر، این کشور همچنان کارت های بازی خود را با سران عرب یکی پس از دیگری رو می کند. شاید به لطف یک امپراطوری به نام الجزیره. آخرین کارتی که قطری ها رو کردند مربوط به قتل رونامه نگار سعودی بود. الجزیره مانند همیشه از این برگ برنده به نفع خود استفاده کرد و افکار عمومی جهان را همراه خود کشاند. بحرانی که گریبان مقامات سعودی را گرفته است تا جایی که مجلس سنای آمریکا قرار است قطع حمایت دولت ایالات متحده از پادشاهی سعودی را به رای بگذارد. در همین وضعیت سیاسی، عربستان نشست سالانه شورای همکاری را نیز برگزار کرد آنهم یک روزه! این در حالی است که عربستان روز چهارشنبه 14 آذر مصادف با 5 دسامبر، امیر قطر را رسما به ریاض دعوت کرد (اینجا) این حالی بود که هفته گذشته روز چهارشنبه 5 دسامبر عربستان یک شهروند قطری را برای حسن نیست آزاد کرد. (اینجا)   اما قطر به همراه عمان نیز، روز گذشته در نشست شورای همکاری به میزبانی ریاض شرکت نکردند و تنها به حضور یک نماینده اکتفا کردند. (اینجا) مساله ای که خشم سعودی، امارات و بحرین را برانگیخت.(اینجا)

قطر در مساله روزنامه نگار سعودی بسیار زیرکانه به همراه ترکیه پیش رفت. حال شرایط به جایی رسیده است که این کشور کوچک اما ثروتمند خلیج فارس قصد دارد عطای سران عرب را به لقایشان ببخشد. روز 5 شنبه مورخ 15 آذر مصادف با 6 دسامبر سال جاری خبرگزاری بلومبرگ آمریکا پیش بینی کرد که قطر پس از اوپک از شورای همکاری خلیج فارس خارج می شود. این در حالی است که پس از اینکه نماینده این کشور در اوپک اعلام کرد که دوحه از این سازمان منطقه ای نفتی خارج می شود، روز گذشته نیز زمزمه هایی از خروج این کشور از سازمان همکاری نیز منتشر شد.

"بابی گوش"، نویسنده این تحلیل در خبرگزاری بلومبرگ آمریکا در ادامه تنش میان قطر و سران عرب و تصمیم این کشور درباره خروج از اوپک، پیشبینی کرده بود که توجیهات قطر برای خروج از سازمان اوپک بعد از عضویت ۵۷ ساله در آن زمینه‌ساز توجیه خروج احتمالی این کشور از شورای همکاری خلیج فارس است.

وزیر انرژی قطر اخیرا اعلام کرد این کشور تا ژانویه سال ۲۰۱۹ از سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) خارج می‌شود.

"گوش" افزوده است، حمد بن جاسم بن جبر آل ثانی، نخست وزیر سابق قطر در توئیتی نوشت،‌ سازمان اوپک فقط برای اهدافی که به ضرر منافع این کشور است، استفاده می‌شود.

نویسنده این تحلیل می‌افزاید، این وضعیت دو برابر در شورای همکاری خلیج فارس اتفاق می‌افتد چراکه سعودی‌ها و امارات عاملان اصلی محاصره قطر هستند.

براساس تحلیل بلومبرگ، این تصمیم هر چه قدر برای قطری‌ها خوب باشد اما برای دوحه ماندن در این بلوک بهتر است.

در سایه عدم توانایی شورای همکاری خلیج فارس در حل اختلافات، قطر احتمالا این تصور را دارد که ادامه عضویتش در شورا هیچ فایده‌ای ندارد.

بلومبرگ در ادامه می‌آورد، خروج از اوپک که یک بلوک قدرتمند با تاثیرگذاری قوی بر امور جهانی است قطر را کمتر به تکلف می‌اندازد زیرا تولیدکننده ثانویه نفت (برعکس گاز) است و تاثیر اندکی در تصمیم‌گیری‌های آن دارد در حالی که خروج از شورای همکاری خلیج فارس یک بلوک غیرفعال با تاثیر اندک در امور منطقه‌ است دوحه را بیشتر به تکلف و دردسر می‌اندازد.

بلومبرک این گونه شفاف سازی می‌کند که اگر قطر خارج شود از بهانه سعودی اماراتی حمایت می‌شود که خاندان سلطنتی در دوحه اجماع عربی را از بین می‌برند اما باقی ماندنش به قطر این اجازه را می‌دهد که اشاره کند به اینکه ملزم به همکاری منطقه‌ای است و این مسؤولیت پایان دادن به محاصره را روی دوش سعودی‌ها و اماراتی‌ها می‌گذارد.

"گوش" این تحلیل را این گونه ادامه می‌دهد که ممکن است دائما سعودی‌ها و اماراتی‌ها تلاش کنند قطر را از شورای همکاری بیرون بیندازند اما این امر نیاز به متقاعد کردن کویت، بحرین، عمان به عنوان سه عضو این بلوک دارد در حالی که بحرین از رویکرد عربستان در اکثر موارد تبعیت می‌کند اما کویت و عمان از باج‌خواهی سعودی عصبانی هستند و در قبال محاصره قطر همچنان بی‌طرف مانده‌اند.

کویتی‌ها تاکید کرده‌اند، آنها تمایل به تلاش برای حل اختلافات شورای همکاری خلیج فارس در اجلاس آتی سران شورا در ریاض دارند. البته هر تلاشی برای اخراج قطر هرگز به مذاق واشنگتن خوش نخواهد آمد، به طوریکه آمریکا وحدت عربی را برای مقابله با ایران مهم می‌داند همین طور رئیس‌جمهوری آمریکا خواهان تشکیل ناتوی عربی است تا اهدافش را محقق کند.

دولت ترامپ تمایل دارد سعودی‌ها به بهبود روابط با قطر بیندیشند نه قطع روابط. در پایان آمده است، مجبور کردن عربستان برای نگه داشتن قطر در شورای همکاری عربستانی‌ها را عصبانی خواهد کرد و این دلیل برای قطری‌ها جهت ماندن کافی است.

 تحلیلگران معتقدند وضعیت پیش آمده میان قطر و سران خلیج فارس به دلیل ائتلاف دوحه با تهران و آنکارا است، این ائتلاف حقیقتا بر پرونده سوریه و یمن تاثیر بسزایی خواهد گذاشت چرا که عربستان فی الحال تحت فشار بین المللی برای پایان جنگ یمن است. به این خاطر عربستان برای ممانعت و نزدیکی بیشتر قطر به ایران، کمی از مواضع تند دو سال گذشته خود نسبت به دوحه عقب نشینی کرده است. اما اگر قطر از این شورا خارج شود این مساله برای عربستان گران تمام خواهد شد.

در نشست اعراب چه گذشت؟

 به رغم اختلافات قطر با عربستان و امارات، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، برای شرکت در این نشست به ریاض دعوت شده بود. اما با اینحال روز گذشته نشست ضدایرانی و قطری شورای همکاری خلیج فارس برگزار شد و قطر تنها به حضور وزیر مشاور خارجه قطر اکتفا کرد. سلطان المریخی، وزیر خارجه قطر به عنوان سرپرست هیات نمایندگی این کشور در نشست شورای همکاری خلیج فارس شرکت کرد. مساله ای که واکنش بسیاری از سران عرب را به همراه داشت، تا جایی که  شیخ خالد بن احمد آل خلیفه، وزیر خارجه بحرین در توئیتی نوشت: امیر قطر می‌بایست خواسته‌های منصفانه را می‌پذیرفت و در نشست شرکت می‌کرد.(اینجا)

او پیش از آغاز نشست نیز از قطری‌ها انتقاد کرده بود و گفته بود که این کشور "همه پل‌های پشت سرش" را خراب کرده است.

این شورا در دو سال اخیر تحت تاثیر بحران دیپلماتیک قطر قرار گرفته است. قطر از سوی عربستان و امارات متهم شده که از اخوان ها و حوثی های یمن حمایت می کند.
در شورای همکاری خلیج فارس، کشورهای کویت و عمان خود را از بحران قطر دور نگاه داشته‌اند و با این کشور روابط عادی دارند. اما عربستان، بحرین و امارات با قطر قطع رابطه کرده‌اند.

عبداللطیف بن راشد الزیانی، دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس، پیش از آغاز این نشست گفت که رابطه کشورهای عضو این شورا با ایران، از جمله موضوعات این نشست خواهد بود.

وی در بیانیه پایانی نیز گفت: چالش های جدید پیش روی منطقه، مستلزم توسعه همکاری بیشتر میان کشورهای شورای همکاری است.

در بیانیه پایانی این نشست از سران عرب خواسته شده است که در مقابل ایران متحد شوند.(اینجا)

در این بیانیه همچنین دولت قطر مورد حمله مجدد قرار گرفته است که واکنش تند دوحه را به همراه داشت. (اینجا)

همچنین مقام قطری  از توجه امیر کویت به پرچم قطر در اختتامیه نشست شورای همکاری خلیج فارس تشکر ویژه کرد.

عکاسان حاضر در جریان اختتامیه سی‌ونهمین نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض تصویری از شیخ صباح احمد الصباح،‌ امیر کویت در حالی که در جریان گرفتن عکس یادگاری پایان نشست دنبال پرچم قطر می‌گردد را ثبت کردند.

این اقدام امیر کویت منجر شد سلطان المریخی، وزیر مشاور در امور خارجه قطر سر امیر کویت را به نشانه تشکر به خاطر این توجه و پرس‌وجویش درباره پرچم قطر ببوسد.

این اتفاق در میان کاربران کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نیز بازتاب گسترده‌ای داشت.

پس از این نشست رئیس دستگاه دیپلماسی عربستان در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی که با عبد اللطیف الزیانی، دبیرکل شورای همکاری کشورهای خلیج فارس پس از اتمام سی و نهمین نشست شورای عالی سران کشورهای عضو شورا در کاخ الدرعیه داشت، مدعی شد، عربستان مخالف این مساله است که ایران یا حزب‌الله هر گونه ارتباط یا نقشی در دولتی که قرار است در لبنان تشکیل شود، داشته باشند به این دلیل که ما اطمینان داریم این امر تنها ویرانی و خرابی را برای لبنان رقم خواهد زد.

الجبیر در ادامه گفت: عربستان بهترین‌ها را برای لبنان و همین طور سایر کشورهای دوست آرزو می‌کند و در این راه به آنها کمک می‌کند، عربستان امیدوار است لبنان به سوی دوره جدیدی پیش برود که آینده آن امنیت و شکوفایی باشد و عربستان نیز از آن حمایت مالی و معنوی می‌کند.(اینجا)

این مقام عربستانی در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اتحاد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با اشاره به بحران قطر و اینکه ریاض امیدوار است دوحه با پذیرش شروط منطقی و قابل اجرای تعیین شده از سوی چهار کشور پایان یابد، گفت: هر گونه اختلافی که میان اعضای شورا به وجود می‌آید، مساله‌ای عادی است که داخل هر خانواده‌ای نیز احتمال دارد، به وجود بیاید واین مساله‌ای ساده بوده و حل آن نیز به ویژه در سایه اعتبار و میزان ارتباطات و مشترکات کشورها هرگز دشوار نخواهد بود، به همین دلیل ما همواره با همین مقدار از توجه و جدیت، به دنبال حل اختلافات‌مان هستیم.

وی تاکید کرد: حقیقت ثابت و غیرقابل انکار این است که اگر همه کشورهای عضو شورا به سرنوشت مشترک باور داشته باشند و بدانند که وحدت آنها قدرتی ایجاد می‌کند، زمانی که موضع‌گیری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی آنها در تمامی محافل منطقه‌ای و بین‌المللی یکی باشد، این وحدت همواره کارساز و موثر است.

الجبیر افزود: اختلاف با برادران قطری آنگونه که برخی تصور می‌کنند، نیست، رهبران اعضای شورا بر فعال‌سازی نقش این شورا و جایگاه آن تاکید دارند و بحران قطر نباید تاثیر منفی بر فعالیت شورا بگذارد، برخی سیاست‌های قطر به طور کلی به شورای همکاری ضربه زد و این امر با راهکار مشترکی که کشورهای عربی در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی داشتند، تعارض دارد.

وی در رابطه با بحران قطر نیز با اشاره به اینکه نمی‌خواهیم اختلافات با قطر روی شورای همکاری خلیج(فارس) تاثیر بگذارد، افزود: قطر باید مطالبات چهار کشور عربی (عربستان، امارات، بحرین، مصر) را بپذیرد.

پیش از این نیز ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان در افتتاحیه سی و نهمین نشست شورای همکاری خلیج فارس که در ریاض پایتخت عربستان برگزار شد، مدعی تداوم سیاست های خصمانه ایران شد. وی همچنین مدعی حمایت جمهوری اسلامی ایران از نیروهای افراطی و تروریستی در منطقه شد.(اینجا)

از سوی دیگر، شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت در این نشست که در ریاض برگزار شد گفت: بار دیگر تاکید می کنیم که روابطمان با جمهوری اسلامی ایران باید براساس قوانین و معاهدات سازمان ملل باشد که در راس آنها عدم دخالت در امور داخلی دیگر کشورها، احترام به حاکمیت دیگر کشورها و احترام به اصل حسن همجواری است تا همگی به خواسته خود یعنی ایجاد صلح و ثبات و امنیت در منطقه برسیم.

واکنش برخی از رسانه های بین المللی

به رغم رفتار خارج از عرف سعودی با هیات قطری در نشست یا بی توجهی «ملک سلمان» به آن ها اما بسیاری از رسانه های جهان اعتقاد دارند دوحه به خوبی توانست این بحران را مهار کرده و تلاش ریاض برای به دست آوردن اهرم فشار بر قطر را ناکام بگذارد.

ریاض عامل سیاست های ضدایرانی آمریکا

هنوز محاصره قطر ادامه دارد و تحول عمده سیاسی در میان کشورهای عربی رخ نداده که دوحه به تنش زدایی با همسایگان خود متقاعد شود؛ اما مهمترین موضوع از نگاه سعودی، سیاست های ایران بود. همانطور که دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس پیش از نشست عنوان کرده بود عمده تمرکز این گردهمایی بر موضوع ایران در دوره اعمال تحریم ها از سوی آمریکا بود. در همین راستا و بر اساس گزارش تارنمای « Saudi Gazette» ملک سلمان پادشاه عربستان در سخنرانی خود در نشست بر همین موضوع متمرکز شد و تاکید کرد اعضای این شورا در کنار شرکای خود باید در مقابل ایران متحد شوند.

این در واقع همان دستور کاری است که از سوی واشنگتن بر ریاض تحمیل شده است. شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی در گزارشی نشست یک روزه این شورا را تحت تاثیر تنش با قطر و بحران خاشقچی دانست و عنوان داشت اگرچه این مسائل اتحاد منطقه ای کشورهای عربی را در معرض خطرات جدی قرار داده اما در این نشست مسائل امنیتی همچون جنگ یمن، نفوذ منطقه ای ایران از اهمیت بیشتری برخوردار بودند.

این گزارش افزود: به دنبال برخی مسائل بین المللی که مهمترین آن قتل منتقد عربستانی بود بر فشارهای واشنگتن علیه ریاض هم افزوده است. کاخ سفید بر عربستان سعودی برای پایان دادن به جنگ چهار ساله یمن نیز فشار می آورد زیرا یمن اکنون در معرض قحطی شدیدی قرار دارد. همچنین دولت آمریکا تاکید دارد عربستان باید برای مقابله با قدرت ایران روابط خود را قطر دوباره برقرار کند تا کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در برابر تهران متحد باشند.

این شبکه خبری با بیان اینکه ایالات متحده خواستار کم رنگ شدن مرزها میان کشورهای این شورا و حتی افزودن اردن و مصر به آن است، آورد: واشنگتن اعتقاد دارد این امر در زمینه مقابله با ایران مهم است ضمن اینکه به آمریکا اجازه می دهد ارتباطات اقتصادی خود را بر توسعه این منطقه و کمک به این کشورها متمرکز سازد.

 ریاض نیازمند بقای شورای همکاری

حاضر نشدن دو رئیس دولت عمان و قطر در ریاض در کنار رویکردهای میانه روی کویت و عمان باعث شده است که نشست اخیر از اهمیتی به مراتب کمتر برخوردار باشد. همه شواهد حاکی از تضعیف این شورا و جایگاه سعودی در بین 6 کشور عضو است. این اجلاس برای نخستین بار یک روزه برگزار شد و برخلاف دوره های گذشته وزرای خارجه کشورهای عضو هم پیش از اجلاس سران، دیدار مقدماتی را برای انجام هماهنگی ها برگزار نکردند.

تارنمای شبکه تلویزیونی «الجزیره» در یک گزارش تحلیلی در مورد انتظارات از نشست اخیر شورای همکاری بر این باور است که هنوز شکاف در میان اعضا وجود دارد. به اعتقاد کارشناس این شبکه تلویزیونی در سی ونهمین نشست شورا هم شکاف های سنتی دیده شد. سال ها است که دیدارهای اعضای این نشست به شدت نمادین شده و این شورا نتوانسته است موجب روابط نزدیک تر کشورهای عضو شود. این شورا از بحران سال 2014 تاکنون نه تنها ناتوانی خود را در زمینه میانجی گری بین کشورها به نمایش گذاشت حتی ضعف در کاهش تنش میان اعضای خود را برای همگان اشکار ساخت. در آن زمان سه کشور عربستان، امارات و بحرین قطر را به مداخله در مسائل داخلی دیگر اعضا متهم کردند و چند ماه سفرای خود را از دوحه فراخواندند.

«محجوب زیوری» مدیر مرکز مطالعات منطقه ای دانشگاه قطر اعتقاد دارد سنت ها در شورا به ابزاری برای اعمال قدرت ریاض به عنوان یک بازیگر منطقه ای تبدیل شده اند. بدون شورا این کشور هم هیچ قدرتی در منطقه نخواهد داشت زیرا ریاض از این طریق خود را در نقش رهبر اقتصادی و سیاسی کشورهای عربی به نمایش می گذارد. به همین دلیل است که حکام سعودی تلاش دارند تا در هر صورتی شورا را حفظ کنند.

بر اساس تحلیل این رسانه قطری اکنون که توپ در زمین دوحه قرار گرفت این کشور هم با ارسال هیات نمایندگی سطح پایین فرصت به دست آورد تا ادعاها علیه خود در زمینه همراه نبودن با دیگر کشورهای عربی منطقه را خنثی کند. تحلیلگران نیز می گویند شورای همکاری نشان داده است در حل بحران ها ناتوانی دارد بنابراین از نظر سیاسی و اقتصادی بی فایده بودن خود را اثبات کرده است. اما عربستان به شدت بر حفظ آن تاکید می کند.

اخیرا برخی تحلیلگران اعلام دولت قطر مبنی بر خروج از سازمان اوپک را نشانه ای برای زمینه سازی جهت خروج از شورا ارزیابی کردند. با این حال تارنمای شبکه خبری «بلومبرگ» اعتقاد دارد «قطر با ادامه حضور خود در شورای همکاری خلیج فارس بیشتر باعث آزار عربستان سعودی می شود. خروج دوحه از اوپک چندان بااهمیت نبود اما خروج از این شورا پیامدهای بسیار سنگینی را برای قطر به همراه خواهد داشت».

به گزارش این شبکه آمریکایی، عربستان و امارات همیشه به دنبال تضعیف موقعیت قطر بوده اند و خروج دوحه از شورا به نفع سیاست های آن ها است زیرا این اقدام در واقع اثبات سخنان آن ها علیه مقام ها و خط مشی های دوحه است. آن ها مدعی هستند این کشور تلاش می کند اتحاد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را تضعیف کند.
براساس این گزارش، قطر با ماندن در شورا نه تنها چالشی برای عربستان خواهد بود بلکه در جهان عرب خود را به عنوان کشوری بی مسئولیت نشان نمی دهد.

تنش در روابط سیاسی قطر و عربستان در ژوئن سال 2017 (تابستان 1396) به یکباره اوج گرفت و سه کشور مصر، امارات متحده عربی و بحرین همگام با حکام ریاض قطر را تحریم کردند. این چهار کشورها با توجه به موقعیت جغرافیایی خود محاصره همه جانبه دریایی، هوایی و زمینی را علیه قطر به اجرا گذاشتند.

پس از این نشست شاه عربستان با حاکم امارات و حاکم بحرین درباره ایران و قطر دیدار خصوصی داشتند و به دنبال آن نیز در ضیافت دیشب سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی با آل خلیفه به رقص سنتی پرداخت.

پادشاه عربستان محله تاریخی الطریف در الدرعیه را افتتاح کرد و به همراه پادشاه بحرین رقص معروف "العرضه" را اجرا کرد.

به نوشته روزنامه الیوم السابع چاپ مصر، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان در مراسم افتتاحیه محله تاریخی الطریف در الدرعیه ریاض که در آن رهبران و مسؤولان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز حضور داشتند، رقص "العرضه" را اجرا کرد.

 حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین نیز در رقص العرضه (نوعی رقص فولکلور در عربستان که با شمشیر انجام می‌شود) او را همراهی کرد.

تصاویر از العربیه و رویترز

52310