خبرگزاري آريا - پارس‌تودي- سي‌ ونهمين نشست شوراي همکاري خليج‌فارس روز يکشنبه درحالي در رياض برگزار شده است که سران قطر و عُمان به عنوان دو عضو اين شورا از مجموع شش عضو آن، در اين نشست شرکت نکردند.
«شيخ تميم بن حمد آل ثاني»، امير قطر با وجود دعوت ملک سلمان، شاه عربستان از شرکت در نشست رياض خودداري کرده است که اين عمق اختلافات حاکم بر شوراي همکاري خليج فارس و ناکامي‌هاي آل سعود را در سرپوش گذاشتن بر آن نمايان کرده است.
اين اختلافات فقط به قطر محدود نمي‌شود و امتناع سلطان قابوس، پادشاه عمان از شرکت در سي و نهمين نشست شوراي همکاري خليج فارس نيز گستردگي اين اختلافات را آشکار کرده است.
نکته قابل تامل آنکه قرار بود نشست مذکور در کشور عمان برگزار شود اما اين کشور از ميزباني آن نيز خودداري کرد. طبق اساسنامه شوراي همکاري خليج فارس اگر کشوري از اعضا ميزباني نشست شورا را نپذيرفت، پايتخت کشور مقر شورا- يعني رياض- ميزباني را برعهده مي‌‌گيرد.
نشست شوراي همکاري خليج فارس درحالي در رياض برگزار مي‌شود که اين شورا از زمان تاسيس آن در سال 1981 پُر مخاطره‌ترين شرايط خود را تجربه مي‌کند. در واقع، نشست روز يکشنبه شوراي همکاري خليج فارس، دومين نشست پس از شعله‌‌ور شدن بحران بي‌‌سابقه چهار کشور عربي- عربستان، امارات، بحرين و مصر- با قطر است؛ بحراني که هنوز هيچ افقي براي حل آن ديده نمي‌شود.
حدود يک سال و نيم قبل سه کشور عضو اين شورا اعم از امارات، بحرين و عربستان سعودي با همراهي مصر به بهانه حمايت قطر از تروريسم، روابط ديپلماتيک خود را با اين کشور قطع کردند و قطر را از زمين، هوا و دريا به محاصره خود درآورد.
اکنون بعد از گذشت يک سال و نيم با وجود تلاش‌هاي امير کويت براي آشتي دادن اين کشورها، محاصره قطر همچنان پابرجاست و چهار کشور مذکور بر خواسته‌هاي خود از جمله کاهش روابط دوحه با ايران، تعطيلي شبکه الجزيره قطر، توقف حمايت قطر از حماس و غيره تأکيد دارند.
در مجموع اختلافات بين کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج فارس به حدي شدت گرفته که احتمال فروپاشي اين شورا را قوت بخشيده است. به‌طوريکه قطر بارها به خروج از اين شورا تهديد کرده است و علاوه بر آن عدم حضور برخي از سران شش کشور عضو اين شورا در نشست‌هاي آن حاکي از عمق اختلافات در اين شوراست و ناتواني اين شورا را در حل بحران‌هاي داخلي به موازات بي‌خاصيتي درقبال بحران‌هاي منطقه‌اي را به نمايش گذاشته است.
در چنين فضايي حتي برخي از ناظران سياسي با مطرح کردن احتمال خروج قطر و به تبع آن شمار ديگري از اعضاي اين شورا موضوع احتمال بالاي فروپاشي شوراي همکاري فارس را مطرح مي‌کنند. منابع عربي حوزه خليج فارس در گفت وگو با روزنامه الرأي کويت گزارش دادند که مقامات قطر مسأله خروج از شوراي همکاري خليج فارس و يا باقي ماندن در آن را بررسي کرده‌اند.
اگرچه هنوز تصميمي در اين خصوص گرفته نشده اما با توجه به خروج ناگهاني چند روز پيش قطر از اوپک اين مسأله به‌طور جدي از جانب مقامات قطري در حال بررسي است. در چنين فضايي شرکت نکردن امير قطر در نشست‌هاي شوراي همکاري خليج فارس به منزله آغاز شمارش معکوس براي فروپاشي و پايان کار اين شورا در آينده‌اي نزديک ارزيابي مي‌شود.
با چنين اوصافي به نظر مي‌رسد شوراي همکاري خليج فارس هم به سرنوشت اتحاديه عرب يعني به محفلي بي‌خاصيت براي نشست‌هاي صوري با تعارفات ديپلماتيک اما بدون هيچ همکاري عملي، تبديل شده است.
اعضاي شوراي همکاري خليج فارس درحالي اين شورا را بنا نهادند که مي‌پنداشتند در سايه آن مي‌توانند اختلافات را کنار گذاشته و به يک اتحاد فرهنگي، سياسي و اجتماعي دست پيدا کنند اما در نهايت مانند اتحاديه عرب تبديل به يک اتحاديه شکننده به دليل اختلافات در ديدگاه و مواضع درقبال مسائل مختلف شدند.
اين مسأله نشان داد که داشتن اشتراکات اجتماعي، فرهنگي، طايفه‌اي و حتي زباني و ريشه‌اي به تنهايي نمي‌تواند به اتحاد سياسي موفق تبديل شود. بر اثر سياست‌هاي انحصارگرايانه و مغرضانه آل سعود، اتحاديه عرب و شوراي همکاري خليج فارس به کانون اختلافات فراگير و تسويه حساب‌هاي سياسي ميان اعضا و به‌طور کلي واگرايي در جهان عرب و بي ثباتي درمنطقه تبديل شده است.
نويسنده: بيژن نجفي
کليدواژه عربستان قطر شوراي همکاري خليج فارس