صاحب‌خبر - گروه فرهنگی : مشابه‌سازی، تقلید، کپی‌کاری دست به دست هم دادند تا بی‌هویتی را در طراحی اسباب‌بازی ببینیم و با استانداردها فاصله داشته باشیم. اولین چیزی که در توجه به محصولات شرکت‌هایی همچون «مارول» و «دیزنی» مشخص می‌شود بی زمان‌و مکان بودن این شخصیت‌هاست. سازندگان آنان مخاطبان خود را به‌خوبی شناخته‌اند و شخصیت‌پردازی قوی و کاراکترسازی انجام داده‌اند که ارتباط‌ آنها با مخاطبان در هر سرزمینی و در هر زمانی قطع نشود. شخصیت‌هایی مانند «سفید برفی»، «سیندرلا» و... که دیزنی در دهه ۷۰ یا ۸۰ تولید کرده است همچنان برای مخاطبان زنده است و کودکان با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و همه اینها در حالیست که شخصیت‌های کارتونی و انیمیشنی ما مانند مجموعه شکرستان و کلاه قرمزی، به محض پایان رانت پخش تلویزیونی ارتباطشان را با مخاطبان از دست داده است و این به معنای نداشتن توانایی در معرفی شخصیت‌های بومی‌است. شخصیت‌هایی چون «باب‌ اسفنجی»، «اسپایدرمن»، «بتمن» و پرنسس‌های دیزنی سیندرلا، راپانزل، آنا و السا میان کودکان و نوجوانان ایرانی امروز به شدت محبوب است و در انتخاب‌های اولشان قرار می‌گیرد. خیلی از منتقدان به اقبال نرسیدن اسباب‌بازی و شخصیت‌های عروسکی را از نبود کاراکتر و شخصیت‌پردازی دقیق می‌دانند و نکته‌ای مهمی‌که به آن اشاره دارند، طراحی اسباب‌بازی است. البته مشابه بودن طراحی اسباب‌بازی به طراحی خارجی نسبت به تقلید و کپی از آن‌ها امری متفاوت و شاید اجتناب‌ناپذیر باشد اما به واقع می‌توان گفت در کشور ما هیچ‌گونه طراحی اسباب‌بازی وجود ندارد. بسیاری از کارشناسان، در صنعت اسباب‌بازی طراحی را از ارکان اصلی صنعت اسباب‌بازی می‌دانند که باید شامل دانش‌های روز، روان‌شناسی کودک، جامعه‌شناسی، تکنولوژی کامپیوتر، نقاشی مفهومی، تصویر دیجیتال و مهندسی ساخت مدل باشد. تمام این الزامات در صنعت اسباب‌بازی نمود عینی پیدا می‌کنند و اسباب‌بازی مناسبی در اختیار کودک قرار می‌گیرد. بازار اسباب‌بازی گویی با انواع محصولات مشابه چنان ذائقه بی‌هویتی پیدا کرده است که زمانی طولانی می‌طلبد تا استاندارهای لازم را در طراحی، تولید و عرضه را پیدا کنند.بیشتر تولیدکنندگان اسباب‌بازی در ایران، مشابه بودن محصولات‌شان را توجیه می‌کنند تا بگویند کپی نکرده‌اند. شاید با دیدن برخی از اسباب‌بازی‌هایی که در جشنواره اسباب‌بازی می‌بینیم به این موضوع پی ببریم که مشابه بودن چقدر زیاد است و ۱۳۰۰ اسباب‌بازی جدیدی که قرار بوده جزء اولین طراحی‌ها باشد، اصلا به چشم نمی‌آید. مسئولان و مدیران کمیسیون فرهنگی باید دانش اسباب‌بازی را بدانند در بازی‌های سرگرمی، فکری و هوشی هم می‌بینیم که بازی‌های ۵۰۰ سال پیش چینی‌ها، ژاپنی‌ها و ... را بازسازی کردیم و مشابه آن را روانه بازار کردیم، رئیس‌دانا به این موضوعات معتقد است و می‌گوید، هر بازی فکری، یک محصول فرهنگی است.محمدعلی رئیس‌دانا، ۳۵ سال سابقه طراحی و تولید سرگرمی‌های خلاق و فکری را دارد او موسس سرگرمی‌های ـ فکری آموزشی دانا است، درباره طراحی و تولید سرگرمی‌های خلاقانه و سازنده می‌گوید: «با خلاقیت و ایده‌های نو سرگرمی‌های فکری و خلاق را از دیگر کشورها را بازسازی کردیم و به مخاطبان ارائه دادیم. ما مجموعه هفت قطعه شگفت‌انگیز، متال پازل، هفت گره، قطار تک واگن، کُره هوش، معمای ۱۲ قطعه و... را داریم و با خلاقیت ذهن و فکر مخاطبان را قلقلک می‌دهیم. باید بدانیم که بازی فکری نیاز به آموزش و معرفی دارد، مسئولان فرهنگی و اشخاصی که در کمیسیون فرهنگی مسئولیت دارند باید با انواع و اقسام اسباب‌بازی‌ها آشنا باشند و علم‌اش را داشته باشند تا بتوانند از محصولات فرهنگی در مجلس دفاع کنند. آن‌ها باید با تولیدکنندگان در تعامل باشند تا حمایت به‌جا و خوبی از تولیدکنندگان کنند. اگر مسئولان فرهنگی بدانند هر بازی فکری، یک محصول فرهنگی است، می‌توانیم شاهد اتفاقات خوبی در این عرصه باشیم.» او درباره طراحی بازی‌های فکری، ادامه می‌دهد: «برخی از این بازی‌ها همانند هفت قطعه شگفت‌انگیز ۵۰۰ سال پیش در چین طراحی و تولید شده‌اند اما ما با خلاقیت‌های خودمان آن‌ها را بازسازی کردیم و نمی‌توان گفت تقلید بلکه مشابه آن را ساختیم تا هم ذهن و هوش کودکان و هم بزرگسالان را با این کار تقویت کنیم. معتقدم با خلاقیت و ابتکار و یک هزارم هزینه می‌توانیم کارایی بالایی داشته باشیم.»به رئیس دانا می‌گویم شما ۳۵ سال است که در زمینه سرگرمی‌و بازی‌های فکری فعالیت دارید و حتما مخاطبانتان هم شما را به خوبی می‌شناسند و با بازی‌ها آشنا هستند، وجود چنین رویدادهای فرهنگی و جشنواره‌هایی که مختص اسباب‌بازی و بازی فکری است تا چه اندازه می‌تواند برای شما مفید باشد! او جواب می‌دهد: «اگر مسئولان فرهنگی در تعامل با تولیدکنندگان اسباب‌بازی باشند امکان رخداد اتفاقات خوب زیاد است البته با تشکیل انجمن تولیدکنندگان در حال حاضر شاهد رویدادهای متنوع و اتفاقات نو هستیم. برگزاری نمایشگاه اسباب‌بازی هم می‌تواند تاثیرات خودش را داشته باشد و با در ارتباط با مخاطبان قرار می‌گیریم با تلنگر زدن به آنان کاری خواهیم کرد تا جذب سرگرمی‌ها و بازی‌های فکری شوند.» مشورت با مربیان، کارشناسان و روان‌شناسان کودک برای طراحی عروسک بعد از دارا و سارا و به مقبولیت نرسیدن آن میان کودکان، دیگر هیچ نهادی «عروسکی» با نشانه‌های فرهنگ ایرانی تولید نکرد، اما عروسک‌سازان خانگی زیادی وارد این حوزه شدند و با ابتکار و خلاقیت در کنار مشابه‌سازی برخی عروسک‌ها روسی، عروسک‌های انیمیشنی و تجسمی، عروسک‌های اقوام، عروسک‌های متناسب با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی‌تولید کردند و مخاطبان خاص خودشان را هم دارند. هانیه یزدان‌پناه طراح عروسک‌های «ریحانه و سلمان» و مدیر مجموعه فرهنگی ـ هنری آیه درباره فعالیت‌های این مجموعه و ساخت عروسک‌ها می‌گوید: «عروسک‌های ایرانی ـ اسلامی‌«ریحانه و سلمان» که تولید ایرانی و کاملا دست‌دوز است توسط چند تن از خانم‌های عروسک‌ساز ساخته می‌شود و تولید برخی از قطعات عروسک کارگاهی انجام صورت می‌گیرد. نزدیک به یک سال است که به تولید عروسک‌های «ریحانه و سلمان» مشغول هستیم، تمام عروسک‌های دختر چادر و روسری دارند و لباس‌هایشان تعویض می‌شود لوازم جانبی این عروسک‌ها کفش، عروسک، لباس، چادر و روسری است که کودک می‌تواند آن‌ها را همراه با عروسک داشته باشد. موهای این عروسک‌ها را می‌توان شانه کرد و سشوار کشید یعنی کودک می‌تواند در تعامل و بازی با دوستانش همراه با این عروسک‌ها به خوبی سرگرم شوند و فرهنگ آنان هم براساس فرهنگ ایرانی ـ اسلامی‌شکل بگیرد.»او درباره طراحی و تولید انبوه عروسک‌های «ریحانه و سلمان» می‌گوید: «اوایل طراحی و عروسک‌ها را انجام داده بودم و خانوادگی همه کارهای عروسک را تولید می‌کردیم اما با گذشت زمان و استقبال مخاطبان، گروهی تشکیل دادیم تا تولیدات عروسک‌ها بیشتر شود و تا به امروز می‌توانیم بگوییم ما به تولید انبوه عروسک‌های «ریحانه و سلمان» رسیده‌ایم و استقبال هم خوب است. نمایندگی‌های مختلف در شهرها عروسک‌ها را به فروش می‌رسانند و در تهران هم در مغازه‌های مختلف به فروش می‌رسد.»به او می‌گویم طراحی عروسک‌هایی که با تم ایرانی ـ اسلامی‌باشد نشان می‌دهد که دغدغه فرهنگی دارید، در این باره بگویید؟ یزدان‌پناه جواب می‌دهد: «ما ایده‌های زیادی داشتیم که به قصدداشتیم به صورت جهادی کار کنیم و قصد داشتیم عروسک‌های ایرانی ـ اسلامی‌را تولید کنیم، تحقیق کردم که تا این عروسک‌ها باید چه جنسی داشته باشند، ماندگاری داشته باشد، کودکان نوع صورت و لباس عروسک را بپسندند و با قیمت مناسب اکثریت مردم توان خرید آن را داشته باشند. برای شناخت یکسری از موضوعات و محتوای تربیتی با روان‌شناسان کودک، جامعه‌شناس، مربیان مهدکودک مشورت کردم و تمام نظرات را جمع‌بندی کردم و در آخر این عروسک‌های «ریحانه و سلمان» تولید شد.»به گزارش مهر، از «یزدان‌پناه» درباره تاثیر رویدادها و جشنواره‌ها پرسیدم که چه تاثیری در معرفی آثار و محصولاتشان به مخاطبان و مشتری دارد، او ادامه می‌دهد: «برگزاری جشنواره اسباب‌بازی امسال، نسبت به سال‌های قبل متفاوت‌تر برگزار شد و ارتقای خوبی داشت و این امکان را به تولیدکنندگان داد که به صورت مستقیم و بدون واسطه با مهدکودک‌ها، مدارس، فروشنده‌ها و تولیدکننده‌ها در تعامل هستیم و با هم تبادل‌نظر داشته باشیم که به نوعی تبلیغ خوبی برای ما می‌شود.»∎​