روزنامه جمهوری اسلامی در یادداشتی به قلم محمد مهدی مظاهری استاد دانشگاه، آورده است: روزهای بعد از آبان 1397 هر چند قرار بود روزهای سخت جمهوری اسلامی ایران باشد و درحالی که دنده‌های کشورمان زیر بار «شدیدترین تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا در طول تاریخ» خرد می‌شود، آمریکای ترامپ و متحدان منطقه ای‌اش به ویژه عربستان، پیروزی‌های سیاسی خود را جشن بگیرند و موضع خود را در برابر ایران هر چه بیشتر تقویت کنند، اما اوضاع آنگونه که دشمنان ایران تصور می‌کردند پیش نرفت.

دونالد ترامپ که از همان ابتدای رسیدن به قدرت با ژست مقابله سرسختانه با ایران و برجام کارش را آغاز کرد، حال با واقعیتهای عالم سیاست و روابط بین الملل مواجه شده و سرعت ترک تازی‌هایش را کم کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا که مشی سیاسی‌اش بر این اساس قرار گرفته که ابتدا حرفی را بزند و بعد با فشار مشاورانش به تبعات آنها فکر کند، از یکسو با امکان افزایش قیمت نفت در صورت به صفر رساندن صادرات نفتی ایران مواجه شد و از موضعش عقب نشینی کرد و ازسوی دیگر در انتخابات کنگره، حزب متبوعش (جمهوری خواهان) در مجلس نمایندگان اکثریت را از دست داد و حال ترامپ با دموکراتهایی مواجه است که با بسیاری از سیاستهای او از جمله در مورد خروج از برجام و ادامه حمایت از عربستان در جنگ یمن موافق نیستند.

همچنین در سفر اخیر ترامپ به فرانسه برای بزرگداشت قربانیان جنگ جهانی اول نیز، متن سخنرانی مقامات اروپایی و توئیت‌های خصمانه‌ای که بین مهمان و میزبان رد و بدل شد، از شکاف عمیق و گسترده‌ای پرده برداشت که نشان از اختلافات استراتژیک به جای اتحاد استراتژیک در دو سوی آتلانتیک دارد.

ازسوی دیگر دشمن و رقیب منطقه‌ای ایران یعنی عربستان سعودی نیز در بحرانی که شاید بتوان آن را بزرگترین افتضاح سیاسی تاریخ این کشور نام نهاد، دست و پا می‌زند. بن سلمان که رویای پادشاهی در داخل کشور عربستان و برتری و سروری در حوزه خاورمیانه و خلیج فارس را در سر داشت، حال باید برای زنده و آزاد ماندن دعا کند؛ چرا که با اخباری ازسوی سازمان سیا و رسانه‌های قدرتمند آمریکا مواجه شده که او را به عنوان مسبب و آمر اصلی قتل جمال قاشقچی، روزنامه نگار منتقد معرفی کنند.

ضلع دیگر دشمنی با جمهوری اسلامی ایران، یعنی رژیم صهیونیستی نیز که مدتهاست به خاطر مواضع سرسختانه دونالد ترامپ علیه ایران و بازگشت تحریمها علیه کشورمان خوشحالی می‌کند و در پوست خود نمی‌گنجد، بعد از یک نبرد موشکی متقابل با حماس و پذیرش آتش بس، با استعفای وزیر دفاع، درخواست برگزاری انتخابات زود هنگام و نوعی بحران داخلی مواجه شده است. با استعفای وزیر دفاع و کنار رفتن حزب او از ائتلاف با کابینه، اکنون حزب نتانیاهو تنها 61 کرسی از 120 کرسی مجلس را در اختیار دارد و کنار کشیدن هر کدام از احزاب ائتلافی منجر به سقوط دولت او خواهد شد.

از این رو می‌توان گفت در کنار رایزنی‌ها و تلاشهای دیپلماتیک کادر وزارت خارجه ایران که توانسته‌اند در چند ماه اخیر حمایت اتحادیه اروپا و سایر کشورهای قدرتمند را جلب و آنها را به موضع گیری و ایستادگی در مقابل تحریمهای ظالمانه آمریکا وادار کنند، به نوعی شانس نیز با ایران یار بوده و سیر حوادث منطقه‌ای و بین‌المللی به نفع ایران رقم خورده است.

در مقطعی که قرار بود جمهوری اسلامی ایران سخت‌ترین فشارهای بین‌المللی را تحمل کند و در برابر قدرتهای جهانی و البته رقبای منطقه‌ای تسلیم شود، قدرتهای جهانی خود با یکدیگر درگیر شده‌اند، رقبای منطقه‌ای ایران در عرصه داخلی با مشکلات و بحران‌های سیاسی عدیده‌ای روبرو هستند و در یک کلام، مثلث دشمنی با ایران متشکل از آمریکا-عربستان- رژیم صهیونیستی، با اضلاعی لرزان درحال اضمحلال است.
در چنین شرایطی هر چند به نظر می‌رسد سد رویارویی با ایران خود دچار ترک‌های اساسی شده است، اما نمی‌توان انکار کرد که جمهوری اسلامی ایران نیز علی‌رغم پایبندی به تعهدات برجامی خود تحت فشار و تحریمهای ظالمانه‌ای قرار گرفته که تاثیر خود را بر بخشهای مختلف از اقتصاد و مبادلات تجاری گرفته تا تامین غذا و دارو گذاشته‌اند. عقب افتادن مکرر سازو کار مالی اتحادیه اروپا و نپذیرفتن میزبانی این سازکار ازسوی بلژیک، لوکزامبورگ و اتریش و عدم همراهی کامل و همه جانبه کشورهایی مثل روسیه و چین در رفع مشکلات تحریمی ایران نیز مسائلی هستند که نمی‌توان از آنها چشم پوشی کرد.

از این رو هر چند چرخ اقتصاد و تجارت بین الملل در وضعیت کنونی به نفع ایران نمی‌چرخد، اما با توجه به حمایتهای سیاسی بین‌المللی از ایران، تاکید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تعهد کشورمان به اجرای برجام و ضعف رقبا و دشمنان، ایران درحال حاضر از نظر حقوقی و سیاسی دست برتر را دارد و باید از این موقعیت برای مقابله با آثار تحریم‌های آمریکا و همراهی شرکتهای تجاری بزرگ با این کشور، استفاده کند.

تعیین مهلت برای راه‌اندازی سازو کار مالی اتحادیه اروپا نخستین گام در این جهت است. کشورهای اروپایی باید درک کنند همانگونه که آنها محدودیتهایی در ایجاد سازوکار مالی دارند، ایران نیز دارای محدودیتها و محذوریت‌های جدی است و بنابراین نمی‌تواند منتظر وعده‌های بدون تاریخ و امضا و دعواهای زرگری آنها بماند.

ازسوی دیگر لازم است لیستی از نیازهای دارویی، غذایی، صنعتی و تکنولوژیک کشور که تحت تاثیر تحریمها دچار مشکل شده‌اند تهیه شده و براساس توانمندیها و امکانات هر یک از کشورهای طرف برجام به آنها ارائه شود. جمهوری اسلامی ایران باید دولت این کشورها را موظف کند چنانکه مایل به ادامه اجرای برجام هستند هر یک به طور مشخص تامین بخشی از نیازهای ایران را برعهده بگیرند و به بهانه عدم همراهی بخشهای خصوصی در کشورهایشان از کمک به ایران طفره نروند.

عرصه روابط بین‌الملل صحنه امتیاز دادن و امتیاز گرفتن است، حال که شرایط برای امتیاز گیری ایران فراهم شده، باید به طرفهای مانده در برجام تفهیم شود چنانکه می‌خواهند از امتیاز ماندن ایران در برجام و اجرای تعهدات آن بهره‌مند شوند، باید دست به جیب شده و آنها هم امتیازاتی دندان گیر بدهند.

*منبع: روزنامه جمهوری اسلامی،1397،8،30
**گروه اطلاع رسانی**1893**9131