روز گذشته با انتشار خبر رسمی تخلف مالی کارلوس گوسن (Carlos Ghosn)، صنعت خودروسازی که روزهای پیچیده‌ای را پشت سر می‌گذارد، تلنگر بزرگی تجربه کرد. مدیرعامل رنو که عامل اصلی توافق ژاپنی‌ها و فرانسوی‌ها و مذاکره بر سر یک میز است، رسوایی عظیمی به‌بار آورد.

تخلف مالی گوسن در طول بیش از ۵ سال و شفاف نبودن درآمد او، سرانجام برملا شد. مقامات نیسان هرچه سریع‌تر به‌دنبال حذف گوسن از ریاست هیئت مدیره این شرکت هستند. این مدیر ۶۴ ساله، از سال ۲۰۱۱ تا امروز حدود ۴۴ میلیون دلار درآمد خود را گزارش نداده است و حالا در صورت ثابت شدن اتهامات، از طرف ژاپنی‌ها با محکومیت زندان (احتمالاً ۱۰ سال)، جریمه‌ی نقدی یا هر دو رو‌به‌رو خواهد شد. گوسن همان مدیری است که با شکل دادن اتحاد رنو و نیسان، همکاری ژاپنی‌ها و فرانسوی‌ها را به عنوان رقیبی جدید برای غول‌های خودروسازی جهان شامل تویوتا، فولکس واگن و جنرال موتورز تعریف کرد. حالا به‌نظر می‌رسد که ژاپن، تنها به مدیران بومی نیاز دارد. 

۴۰ سال تجربه مدیریت در صنعت خودروسازی

کارلوس گوسن سال ۱۹۵۴ در پورتو ولیو برزیل متولد شد؛ پدربزرگ او در سن ۱۳ سالگی از لبنان به برزیل مهاجرت کرده بود. گوسن تا سال ۱۹۶۰، به‌‌دلیل نوشیدن آب آلوده در برزیل بیمار بود؛ به‌همین خاطر، در سن ۶ سالگی به همراه مادر و خواهر خود به لبنان مهاجرت کرد. او پس از طی کردن مقاطع ابتدایی، برای ادامه‌ی تحصیل به فرانسه رفت؛ سال ۱۹۷۴ با مدرک مهندسی از دانشگاه پلی‌تکنیک پاریس و سپس سال ۱۹۷۸ از دانشسرای ملی معدن پاریس فارغ‌التحصل شد. گوسن پس از اتمام تحصیلات، ۱۸ سال در شرکت بزرگ تایرسازی میشلن فعالیت کرد؛ در طول این مدت، تلاش‌های گوسن به‌قدری قابل‌توجه بود که به تدریج مقام‌های بالاتر مدیریتی میشلن را به‌دست آورد. سال ۱۹۹۰ او به مقام مدیرعاملی بخش آمریکای شمالی میشلن انتخاب شد. سرانجام در سال ۱۹۹۶ بود که خودروساز فرانسوی رنو، گوسن را علاوه‌بر مدیر ارشد بخش تحقیقات، مهندسی و توسعه پیشرانه، خرید و تولید به‌عنوان مدیر بخش آمریکای جنوبی این شرکت به‌خدمت گرفت. یک سال بعد، به‌لطف استراتژی گوسن رنو دوباره به سوددهی رسید.

سال ۱۹۹۹، گوسن مقامات نیسان را به شکل‌گیری اتحاد با رنو ترغیب کرد؛ پس از خرید ۴۳.۵ درصد سهام نیسان توسط فرانسوی‌ها و دراختیار گرفتن ۱۵ درصد سهام رنو توسط ژاپنی‌ها، اتحاد رنو-نیسان شکل گرفت. گوسن پس از این اتفاق بزرگ، ابتدا به مقام مدیر عملیات ارشد و سپس مدیرعاملی نیسان در سال ۲۰۰۱  (زمانی که این شرکت ژاپنی با بدهی ۲۰ میلیارد دلاری رو‌به‌رو بود) رسید.

برنامه‌ی گوسن برای احیای با موفقیت انجام شد. حاصل آن کاهش ۵۰ درصدی بدهی‌ها و افزایش سود شرکت تا ۴.۵ درصد بود. کاهش ۱۴ درصد نیروی کار، تعطیلی کامل پنج خط تولید در ژاپن، کاهش تعداد سهام‌داران و تامین‌کنندگان، نتیحه‌ی کار او بود.

گوسن که چهره‌ی خارجی در صنعت خودروسازی ژاپن بود، بسیاری از قوانین سنتی این کشور نظیر ترفیع گرفتن بر اساس درجه و سن فرد، استخدام مادام‌العمر و روابط سنتی در شرکت‌های ژاپنی موسوم به کرتسو (Keiretsu) را زیرپا گذاشت؛ درواقع تا مدت‌ها، گوسن در نزد ژاپنی‌ها به «قاتل کرتسو» شهرت داشت. او برای اولین بار، زبان رسمی نیسان را از ژاپنی به انگلیسی تغییر داد و مدیران بخش اروپا و آمریکا را هم به جلسات استراتژی مهم شرکت دعوت کرد. حاصل اقدام‌ها گوسن، تبدیل شدن نیسان به یکی از خودروسازان تراز اول با سوددهی بیشتر از میانگین جهانی،‌ بود.

سال ۲۰۰۵، گوسن به مقام مدیرعاملی رنو رسید و در فهرست جهانی فورچن گلوبال 500، اولین فردی بود که همزمان مدیریت دو برند میلیارد دلاری را برعهده داشت. موفقیت‌های گوسن در رنو و نیسان، توجه بسیاری از خودروسازان را جلب کرد؛ جنرال موتورز و فورد به‌دنبال این مدیر توانا بودند. گوسن با شرط در اختیار گرفتن همزمان دو مقام مدیرعامل و ریاست هیئت مدیره به درخواست فورد پاسخ داد که البته آمریکایی‌ها موافقت نکردند. سال ۲۰۰۸، گوسن به مقام مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره‌ نیسان رسید و سال ۲۰۰۹ هم مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره رنو شد. او نقش مهمی در بازسازی خط تولید خودروسازان ژاپن، پس از سونامی سال ۲۰۱۱ داشت.

گوسن از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶، رئیس هیئت مدیره‌ی شرکت خودروسازی آفتوواز (AvtoVAZ) روسیه بود؛ پس از آن که نیسان ۳۴ درصد سهام میتشوبیشی را در اختیار گرفت، گوسن صندلی ریاست هیئت مدیره‌ی این شرکت ژاپنی را هم پذیرفت. همکاری نزدیک دو شرکت ژاپنی نیسان و میتسوبیشی در توسعه خودروهای برقی آغاز شد؛ از طرفی اتحاد رنو-نیسان-میتسوبیشی، پس از تویوتا، فولکس واگن و جنرال موتورز بزرگ‌ترین گروه خودروسازی جهان را تشکیل داد. گوسن سال ۲۰۱۷ با حفظ مقام ریاست هیئت مدیره، عنوان مدیرعامل نیسان را تسلیم کرد؛ او هم‌اکنون، در قالب مدیرعامل رنو به اضافه رئیس هیئت مدیره رنو، نیسان و میتسوبیشی فعالیت می‌کند. همچنین مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره‌ی اتحاد رنو-نیسان-میتسوبیشی هم، محسوب می‌شود.

اهمیت رسوایی کارلوس گوسن

گوسن، کارگردان اصلی اتحاد سه شرکت بزرگ، معتبر و اصیل خودروسازی با بیش از ۴۷۰ هزار نیروی انسانی و ۱۲۲ کارخانه تولید است؛ اتحاد ژاپنی‌ها و فرانسوی‌ها در سال گذشته بیش از ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو عرضه کرد و پس از فولکس واگن در مقام دوم پرفروش‌ترین گروه خودروساز جهان قرار گرفت. البته رنو-نیسان- میتسوبیشی در بخش فروش خودروهای سواری و با حذف آمار فروش خودروهای سنگین، پرفروش‌ترین خودروساز سال ۲۰۱۷ جهان شدند. کاملاً مشخص است که تخلف مالی چنین فردی، ضربه‌ای بزرگ به صنعت خودروسازی و اقتصاد کشورهای توسعه یافته وارد می‌کند. پس از انتشار خبر رسوایی گوسن، ارزش سهام‌ شرکت‌های رنو، نیسان و میتسوبیشی به‌ترتیب با ۹، ۶.۱۱ و ۶.۵۸ درصد کاهش رو‌به‌رو شدند.

اتحاد این سه شرکت با نام آلیانس شناخته می‌شود و در دو قاره‌ی مختلف، به‌معنی همکاری نزدیک در مهندسی خودرو است. مدیران ارشد هر برند به سه مدیرعامل هر شرکت گزارش کار می‌دهند؛ تصمیم‌های مهم مالی و هدف‌گذاری‌های آلیانس، با مشورت هر سه طرف معامله انجام می‌شود. در تاریخ صنعت خودروسازی اتحاد‌های مختلفی بین شرکت‌ها برقرار شده، اما هیچکدام به مانند رنو-نیسان-میتسوبیشی با موفقیت همراه نبوده است. پس از این اتحاد و باتوجه به گسترش فناوری خودروهای برقی،‌ خودروسازان بزرگ دیگر مانند فولکس واگن و فورد به‌دنبال همکاری بیشتر و ایجاد اتحاد جدید هستند.

رسوایی گوسن باعث نابودی کامل همکاری رنو، نیسان و میتسوبیشی نخواهد شد، اما قطعاً به اهداف آینده و برنامه‌های این اتحاد، ضربه‌ی بزرگی خواهد زد. براساس گزارش‌های موجود، قرار بر این بود که گوسن در سال ۲۰۲۲ مقام مدیرعاملی رنو را ترک کند؛ حذف او در سال ۲۰۱۸ و انتخاب جایگزین در مدت زمان کم، علاوه بر رنو، بر هر سه شرکت تأثیرگذار خواهد بود.

سرنوشت کارلوکس گوسن و اتحاد رنو، نیسان، میتسوبیشی

در کنفرانس خبری روز گذشته، هیروتو سایکاوا مدیرعامل نیسان اعلام کرد به‌ دلیل تخلف مالی و همچنین استفاده از دارایی‌های شرکت برای مصرف شخصی (مثل استفاده‌ی رایگان از منازل مسکونی نیسان در هلند و سه کشور دیگر)، به‌زودی کارلوس گوسن از ریاست هیئت مدیره این شرکت کنار گذاشته می‌شود. سایکاوا اشاره کرد که گوسن و گِرِگ کلی  (نماینده قانونی گوسن، Greg Kelly) هر دو دستگیر شده‌اند و افراد پیشنهادی جایگزین آن‌ها در جلسه‌ی بعدی هیئت مدیره، مشخص می‌شوند. در گزارش سایکاوا آمده است که گوسن به‌دلیل تخلف مالی در شفاف نبودن گزارش درآمد و چند تخلف مهم دیگر، بازداشت شده است؛ بنابراین هنوز ابعاد کامل رسوایی مشخص نیست.

کنفرانس خبری مدیرعامل نیسان

احتمالاً فرانسوی‌ها هم به تخلفات گوسن روی خوش نشان ندهند؛ مدیرعامل نیسان و میتسوبیشی هر دو به‌طور مستقیم اخراج گوسن را اعلام کرده‌اند، اما اعضای هیئت مدیره رنو برگزاری یک جلسه‌ی فوری برای بررسی شرایط را لازم دانسته‌اند. هم‌اکنون سرنوشت گوسن در دست پلیس ژاپن و مدیران ارشد رنو، نیسان و میتسوبیشی است.

رسوایی گوسن، دولت فرانسه را به‌دلیل دراختیار داشتن ۱۵ درصد سهام رنو درگیر می‌کند؛ علاوه‌بر این، در صورت دست داشتن سهام‌داران آمریکایی در تخلف مالی، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) هم به این رسوایی وارد خواهد شد.