خبرگزاری ایکنا نوشت: فرارسیدن هفته وحدت فرصت مناسبی است تا راهبرد جمهوری اسلامی ایران درباره تحقق وحدت در جهان اسلام و به عبارت دیگر «دیپلماسی وحدت» از حیث موانع و فرصت‌های پیش روی آن به ویژه در شرایط حاضر مورد بررسی دقیق قرار بگیرد؛ شرایطی که از یکسو تروریسم تکفیری اختلاف‌افکن در جهان اسلام رو به اضمحلال و نابودی است و از سوی دیگر جایگاه عربستان در حکم سردمدار سیاست تفرقه در جهان اسلام پس از جریان قتل جمال خاشقچی و افزایش مخالفت‌ها با جنایات آل سعود در یمن رو به ضعف نهاده است. لذا در این شرایط و با بررسی ظواهر در وادی امر به نظر می‌رسد شرایط بیش از گذشته برای تحقق وحدت فراهم شده است.

زمینه پیشبرد «دیپلماسی وحدت» فراهم نیست

عبدالرضا فرجی‌راد، عضو هیئت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره فراهم بودن یا نبودن زمینه‌های پیشبرد «دیپلماسی وحدت» در جهان اسلام و افزایش همگرایی در میان کشورهای اسلامی در حال حاضر گفت: به عقیده من همچنان زمینه‌ها برای وحدت جهان اسلام فراهم نیست. به این دلیل که اکثر کشورهای اسلامی منطقه به خاطر برخی نیازهای مادی خود را در اختیار قدرت‌های جهانی به ویژه ایالات متحده قرار داده‌اند. اکنون رفتار سیاسی بعضی از کشورهای اسلامی به گونه‌ای است که نمی‌توانند سیاست‌های آمریکا، به ویژه دولت فعلی، را اجرا نکنند.

وی ادامه داد: نمی‌خواهم بگویم که دولت قبلی آمریکا به دنبال ثبات منطقه بود، اما به خاطر مذاکراتی که با ایران داشت و می‌خواست با ایران کار کند تلاش می‌کرد که جمهوری اسلامی با عربستان و امارات وارد گفت‌وگو شود اما سیاست دولت فعلی آمریکا در منطقه این است که تضاد بین ایران و کشورهای عربی را هر چه بیشتر افزایش دهد و گاه هم این سیاست را علناً اعلام می‌کنند و به برخی کشورها می‌گویند از پرونده قتل خاشقچی بگذرید تا اینکه ایران از این مسئله سوء استفاده نکند و اتحاد کشورهای مخالف با تهران بر هم نخورد.

فرجی‌راد اظهار کرد: متأسفانه برخی کشورهای عربی مانند مصر به خاطر برخی ضعف‌های اقتصادی به کمک‌های آمریکا و عربستان وابسته هستند و خود را در اختیار سیاست‌های آن‌ها قرار داده‌اند. اگر هم جامعه الازهر تلاش‌هایی را برای نزدیکی شیعه و سنی انجام دهد آن را تحت فشار نظامی و امنیتی قرار می‌دهند تا در این جهت حرکت نکند. کشورهایی مانند پاکستان، بحرین و اردن هم تقریباً یا کاملاً به خاطر نیازهای مالی و امنیتی تحت سلطه آمریکا یا عربستان هستند.

نقش آمریکا و عربستان در ممانعت از نزدیکی کشورهای اسلامی به ایران

سفیر اسبق ایران در نروژ و مجارستان بیان کرد: سعودی‌ها کشورهایی را که بخواهند از سیاست‌هایش تبعیت نکنند تحت فشار‌های امنیتی قرار می‌دهد. برای نمونه گروه‌های تندرو را در آن کشورها فعال می‌کند تا امنیت آن‌ها را به خطر بیندازند.

وی افزود: با توجه به اینکه امروز سیاست تفرقه‌افکنی و بی‌ثبات‌سازی بیش از گذشته از سوی آمریکا پیگیری و دنبال می‌شود، زمینه حرکت به سمت گفت‌وگوی ایران با کشورهای اسلامی و عربی برای کاهش اختلافات چندان فراهم نیست، زیرا اگر این کشورها بخواهند رفتاری را خلاف سیاست ایالات متحده انجام دهند، با توجه به ضعف‌های درونی که دارند طبیعتاً آمریکایی‌ها پایه این حکومت‌ها را متزلزل می‌سازند.

فرجی‌راد یادآور شد: بن سلمان که امروز قدرت را در عربستان سعودی در اختیار دارد و با توجه به خودباختگی که در مقابل آمریکا و اسرائیل از خود نشان داده و در سیاست‌های آن‌ها غرق شده، اگر بخواهد به سمت گفت‌وگو با ایران حرکت کند، با وجود فشارها و تحریم‌های آمریکا علیه ایران، حاکمیتش به خطر می‌افتد. لذا تن به این ریسک نمی‌دهد. امروز حکومت عربستان فاقد استقلال نسبی حاکمان پیشین است. آقای عبدالله در دوران پادشاهی به این نتیجه رسیده بود که باید رابطه عربستان با ایران بهبود پیدا کند و قدم‌هایی را هم در این باره برداشت. هر چند در اواخر عمرش به خاطر مسئله سوریه روابط دو کشور تیره شد، اما تا پبش از آن روابط بهتری در مقایسه با امروز میان دو کشور برقرار بود و این به خاطر استقلال نسبی آن حاکمان بود، اما امروز بن سلمان این استقلال نسسبی را در اتخاذ سیاست‌ها ندارد.

امروز پیشبرد وحدت کشور به کشور میسر است نه در قالب گروهی

وی با بیان اینکه می‌توان کشور به کشور در دنیای اسلام وارد فضای گفت‌وگو و پیشبرد وحدت شد، گفت: برای نمونه امروز ترکیه استقلال نسبی دارد و ایران می‌تواند بیش از این با ترکیه همکاری کند و ظرفیت‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بزرگی بین دو کشور وجود دارد. با پاکستان نیز می‌توان وارد گفت‌وگو و توسعه روابط شد اما این همکاری نیز سقفی دارد، زیرا پاکستان هم جزو کشورهای کمک‌گیرنده از عربستان و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس است و به همین خاطر شاهد هستیم که بعضی مواقع در روابط ایران و پاکستان مشکلاتی ایجاد می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد ابراز کرد: بر این مبنا زمینه حرکت به سمت وحدت در جهان اسلام فراهم نیست تا زمانی که در ایالات متحده آمریکا قدرتی سر کار بیاید که به ثبات منطقه‌‌ای فکر کند. امروز کشورهای اروپایی مخالف این سیاست‌ منطقه‌ای آمریکا هستند، در حالی که تا پیش از این، در خیلی مواقع اروپایی‌ها نیز با آمریکایی‌ها در زمینه بی‌ثباتی منطقه هماهنگ بودند، اما امروز اروپا به خاطر نگرانی‌های امنیتی و انتقال تروریسم از منطقه به اروپا، به دلیل همسایگی با خاورمیانه، به دنبال ثبات منطقه است. این در حالی است که آمریکا از بی‌ثباتی منطقه سود می‌برد، زیرا هم از این منطقه دور است و هم اینکه اولویت اول او منطقه نیست.

با وجود سیاست‌های خصمانه آمریکا و عربستان برگزاری کنفرانس وحدت بی‌تأثیر نیست

فرجی‌راد درباره اینکه با وجود این شرایط، برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی در زمینه وحدت از سوی ایران می‌تواند اثرگذار باشد، گفت: ایران نباید این سیاست را رها کند و نباید این ریسمان با قیچی بریده شود. ارتباطات با افراد مختلف معتقد به وحدت در جهان اسلام باید برقرار باشد زیرا اگر قطع شود دیگر هیچ‌گاه نمی‌توان آن را دوباره برقرار کرد.

وی اظهار کرد: وقتی که رابطه سیاسی با برخی کشورهای منطقه رو به وخامت است، طبیعتاً شخصیت‌های اصلی آن کشورها جرئت نمی‌کنند یا به آن‌ها اجازه داده نمی‌شود که در این گونه کنفرانس‌ها شرکت کنند اما نیروهای علاقه‌مند در آن کشورها و در رده‌های پایین‌تر هستند که شاید بتوانند با آن نیروهای اصلی ارتباط برقرار کنند و این نیز مؤثر است.

فرجی‌راد در پایان یادآور شد: بر این اساس برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی وحدت امری سودمند است. بالاخره هنوز کشورهایی علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند؛ امروز شخصیت‌هایی در ترکیه، افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه و لبنان هستند که در این کنفرانس‌ها شرکت می‌کنند و می‌توانند اثرگذارباشند، اما زمینه‌ها و شرایط آن وحدت جامع در جهان اسلام امروز فراهم نیست.

گفت‌وگو از مهدی مخبری