صاحب‌خبر - «هرچه بگندد نمکش می‌زنند؛ وای به روزی که بگندد نمک»، حال و روز میراث ایران‌زمین، تداعی‌کننده این ضرب‌المثل مشهور است. شورای فنی میراث که باید پاسدار آثار تاریخی تهران باشد، خود به آفت بزرگی برای میراث پایتخت تبدیل شده است. هنوز چند روزی از خبر خوش اثبات هفت هزار سالگی تهران نگذشته است که تجاوز به حریم تنها اثر جهانی تهران، همچون آواری بر سر دوستداران میراث این سرزمین خراب شد. با مجوز شورای فنی اداره میراث فرهنگی تهران که در گذشته صادر شده، قرار است حریم کاخ جهانی گلستان شکسته شود و اگر چنین اتفاقی رخ دهد؛ خطر خروج تنها میراث جهانی تهران، از فهرست یونسکو وجود دارد.
اما شاید جالب باشد بدانید علی‌اصغر مونسان، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور اواسط آبان سال جاری، در پیامی به متجاوزان به عرصه، حریم و حریم منظر کاخ جهانی گلستان و پهنه بازار اخطار و هشدار داد و دستور حفظ بنای تاریخی سرای سیگارچی را صادر کرد. واکنشی که موجب امیدواری کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی کشور شد. هم‌اکنون دوباره تمامی نگاه‌ها به مونسان برای کوتاه کردن دست متجاوزان به اثر جهانی و ارزشمند کاخ گلستان است.
*سایه شوم ملک ناصرخسرو بر کاخ گلستان
تخریب خانه‌های تاریخی و تعرض به حریم، عرصه و حریم منظر آثار تاریخی به سریال تلخ اما تکراری تهران تبدیل شده است؛ گویا در این میان مدیران شهری و میراث فرهنگی به این تخریب‌ها و تجاوزها عادت کرده‌اند. اما در آخرین پرونده، متجاوزان به میراث تاریخی این مرز و بوم پا را فراتر گذاشته و هم‌اکنون چشم طمع به اثر بی‌نظیر و جهانی کاخ گلستان دوخته‌اند. ماجرا از بهار 95 آغاز می‌شود؛ زمانی‌که مالکی در خیابان ناصر خسرو؛ سودای ساخت بنایی بلندتر از عمارت بادگیر را در سر می‌پروراند.
او درخواست خود را به شورای فنی وقت میراث فرهنگی تهران ارسال کرد. در جلسه‌ای که با حضور اعضای شورای فنی تهران شامل سپیده سیروس نیا، معاون میراث فرهنگی، رجبعلی خسرو آبادی، مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، سید محیط طباطبایی، عضو شورای فنی تهران و مشاور پژوهشگاه میراث فرهنگی، کیانوش تکلو، معاون حقوقی میراث فرهنگی استان تهران، علیرضا قلی‌نژاد، عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی و شورای فنی تهران، اسکندر مختاری، عضو ایکوموس و شورای فنی؛ برگزار شد؛ در کمال ناباوری با درخواست مالک موافقت شد و مجوز احداث بنایی با ارتفاع 5/10 متر و دو طبقه زیرزمین، صادر شد.
این ملک در حریم بلافصل مجموعه ثبت جهانی کاخ گلستان قرار دارد و آسیب منظری و ساختاری را کاخ گلستان وارد می‌کند. اما مالک حتی به مجوز شورای فنی نیز بسنده نکرده و فندانسیونی به ارتفاع 5/12 در حریم کاخ گلستان بنا نهاده است، بنایی که هم‌اکنون سایه شوم آن کاخ جهانی گلستان را تهدید می‌کند.
براساس قانون، در حریم کاخ گلستان تنها مجاز به صدور پروانه 5/7 متر هستیم. همچنین طبق اعلام سازمان آتش‌نشانی، گودبرداری و حفر چاه در این منطقه ممنوع است. نکته قابل توجه اینجاست حتی اگر قانون و هشدارهای سازمان آتش‌نشانی را نادیده بگیریم؛ باید به پرسش ، پاسخ داده شود، که شورای فنی میراث فرهنگی براساس چه استدلالی اجازه حفاری در منطقه تاریخی با پیشینه هفت‌هزار ساله را صادر کرده است؟
شنیده‌ها حاکی از آن است که مدیران فعلی اداره میراث تهران درحال بررسی پرونده تخلف دیگری از این بنا هستند، گفته می‌شود که مالک این بنا به کاخ گلستان تعرض کرده است، درصورت اثبات آن به‌گفته ابراهیم شقاقی، مدیرکل حقوقی و املاک سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، از آن در دادگاه شکایت خواهدشد.
*کابوس کاخ گلستان در تکیه دولت
پرونده دیگری که این روزها بلای جان کاخ گلستان شده است؛ ملکی در خیابان تکیه دولت است. برخی کنشگران میراث فرهنگی بر این باور هستند که بنای خیابان تکیه دولت و ملک مذکور در خیابان ناصر خسرو هر دو متعلق به یک نفر است. برای ملک خیابان تکیه دولت، هیچ مجوزی از سوی شورای فنی میراث فرهنگی تهران صادر نشده است و این‌بار معاونت وقت اداره میراث فرهنگی تهران در سال 95، خود شخصا اقدام به صدور مجوز نوسازی کرده است.
خوشبختانه طبق اعلام نظر شهرداری تهران، تاکنون هیچ‌گونه پروانه ساختمانی برای ملک مورد نظر صادر نشده است. مساله‌ای که می‌تواند بهترین فرصت برای جلوگیری از ساخت و ساز این ملک و تجاوز به حریم کاخ گلستان برای مسئولان فعلی میراث فرهنگی کشور باشد. این ملک درست در حوالی شواهد تکیه دولت پشت کاخ گلستان و همجواری با بازار و مسجد و مدرسه حکیم هاشم واقع شده است. این ملک در گذشته بانک تجارت دوره پهلوی دوم بوده که با مجوز میراث فرهنگی تخریب شده است.
برای این ملک نیز مجوز 5/10 متر ارتفاع و دو طبقه زیرزمین از سوی معاون وقت میراث تهران صادر شده است. شهرداری منطقه 12 اعلام کرده است که برای ملک واقع در کوچه تکیه دولت واقع در پشت کاخ گلستان پروانه ساختمانی صادر نکرده است. هر چند شهرداری معتقد است فقط به دلیل احتمال خطر و ریزش این ساختمان تخریب شده اما برخی کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند ساختمان بانک تجارت هم واجد ارزش تاریخی بوده و تا سال‌ها احتمال خطر و ریزش آن را تهدید نمی‌کرده است.
از سویی مالک ملک کوچه تکیه دولت در مرحله گودبرداری میراث فرهنگی را مطلع نکرده و به تبع آن میراث هم بر اقداماتش نظارت نداشته و نقشه‌های معماری هم به میراث داده نشده و طرحش مصوب نیست.
*تخلف در حریم کاخ گلستان
ابراهیم شقاقی، مدیرکل حقوقی و املاک سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این زمینه در گفت‌وگو با خبرنگار «چمدان» ضمن ابراز تاسف از اقدامات صورت گرفته در محدوده کاخ ارزشمند و ثبت جهانی کاخ گلستان در خصوص احتمال تعلق بخشی از ملک خیابان ناصر خسرو به کاخ گلستان و سازمان میراث فرهنگی گفت: «از همکارانم خواستم تا این موضوع به دقت بررسی شود که آیا بخشی از ملک متعلق به کاخ گلستان هست یا خیر اگر چنین باشد مصداق تصرف عدوانی است و سازمان میراث فرهنگی در این خصوص به دادگاه صالحه شکایت خواهد کرد.
از سویی حتی اگر روی اتفاقات و مباحث عرصه و حریم کاخ گلستان بخواهیم چشم ببندیم و فقط به مجوز شورای فنی آن زمان استناد کنیم که البته چنین نیست باز هم مجوز 10/5 متر صادر شده نه 12/5 متر و ارتفاع بیشتر تخلف به شمار می‌آید و باید این ارتفاع کاهش یابد».
شقاقی در خصوص عدم صدور پروانه از سوی شهرداری برای ملک تکیه دولت هم اظهار کرد: «مجوز میراث فرهنگی مجوز اولیه است و در نهایت تا شهرداری پروانه صادر نکرده کسی حق گودبرداری ندارد. خوشبختانه در این خصوص شهرداری می‌تواند تا بررسی موضوع از ابعاد کارشناسی پروانه‌ای صادر نکند».
او در پاسخ به این پرسش که آیا در صورت محرز شدن تخلف، امکان شکایت سازمان میراث فرهنگی از شورای فنی تهران به دلیل صدور مجوزهای ساخت و ساز در عرصه و حریم کاخ گلستان فراهم است، گفت: «من در سفر بودم هنگام بازگشت وقتی همکاران حقوقی شرحی از این پرونده را در اختیارم گذاشتند بسیار تعجب کردم و متاسفم شدم و مانند کسانی که موضوع کاخ گلستان را دنبال می‌کنند، این پرسش برایم مطرح است که چرا شورای فنی وقت تهران چنین مجوزهایی را صادر کرده است؟»
*خواب آشفته کاخ گلستان
اما این نخستین بار نیست که شورای فنی تهران، نقشه شومی برای کاخ جهانی گلستان کشیده است. روزهای نخست آبان سال جاری نیز زمزمه‌های تخریب سرای سیگارچی؛ خواب کاخ گلستان را آشفته کرد. اما این‌بار تمامی نقشه‌ها توسط رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، نقشه برآب شد و مونسان، در پیامی به تمامی افرادی که قصد تعرض به عرصه، حریم، حریم منظر کاخ گلستان و پهنه بازار تهران داشتند، هشدار و اخطار داد و در نامه‌ای دستور حفظ سرای سیگارچی و ممانعت از هرگونه اقدام را در این بنای تاریخی، صادر کرد.
سرای سیگارچی با جنجال رسانه‌ای نجات یافت.
پس از رسانه‌ای شدن موضوع صدور مجوز تخریب از سوی شورای فنی تهران برای ساخت بنایی به ارتفاع 10/5 متر همراه با 7/5متر زیرزمین و کریدوری به مترو 15 خرداد به جای بنای سرای سیگارچی در ابتدای خیابان بوذرجمهری (15 خرداد) که هرچند بنا متعلق به دوره پهلوی است، اما موقوفه منیرالسلطنه است و وی 125 سال پیش اینجا را وقف کرده است.
شورای فنی تهران اجازه تخریب و نوسازی با 10/5 متر ارتفاع و دو طبقه زیر زمین را صادر کرد و به‌طور واضح به زیرزمین اشاره نکرده و اعلام شده که از زیر این بنا راهی به ایستگاه مترو متصل شود و یک کریدور ایجاد شود! حال این پرسش مطرح است که این اقدام چه کمکی به بازار خواهد کرد؟
ضمن آن که اخیرا شهرداری و بخش زیباسازی شهرداری روی جداره سرای 1080 مترمربع سیگارچی و سایر بناهای اطراف آن اقدامات بهسازی نسبتا خوبی انجام داده‌اند و در حال حاضر این ساختمان یک بنای سرپا و سالم است. نکته قابل تامل آن که بر سردر ورودی سرای سیگارچی حک شده: موقوفه منیرالسلطنه 1311 ه.ق (1272 ه.ش).
اعضای شورای شهر تهران همچون حسن خلیل‌آبادی رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران و احمد مسجد جامعی و حجت نظری نسبت به این اقدام شورای فنی تهران اعتراض کردند.
همزمان این موضوع از سوی محسن شیخ الاسلامی معاون میراث فرهنگی و دلاور بزرگ‌نیا رییس میراث فرهنگی استان تهران مورد بررسی قرار گرفت.
همچنین علی اصغر مونسان رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم پس از اطلاع از اقدامات صورت گرفته از سوی شورای فنی میراث فرهنگی تهران در نامه‌ای خطاب به مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرده بود که سرای سیگارچی بدون تغییر حفظ شود.
*سخن آخر
آبان فصل پرتلاطم برای کاخ گلستان و بازار تهران بود و بارها قامت میراث جهانی تهران لرزید؛ آن هم توسط افرادی که باید محافظ و پاسدار آن باشند. پرونده‌هایی که مصداق بارز «مشت نمونه خروار است» مساله‌ای که به‌راحتی نمی‌توان از کنار آن گذشت؛ چرا که مشخص نیست در آینده چند ملک دیگر مدعی اخذ مجوز از شورای فنی گذشته یا فعلی میراث تهران خواهند بود.
به همین دلیل، باید نهاد‌های بازرسی سازمان به این مساله ورود کرده و پرونده‌هایی که در سال‌های اخیر از شورای فنی میراث مجوز اخذ کرده‌اند را بررسی کند؛ شاید با این اقدام دیگر شاهد دست‌درازی به میراث پایتخت‌نباشیم.
روزنامه قانون
9353
انتهای پیام ∎
نظر شما