این کشورها هشت سال قبل و زمانی که به دنبال اجرای برخی طرح ها علیه دولت قانونی سوریه بودند، هیچگاه فکر نمی کردند که روزی فرا رسد که آنان بخواهند به دنبال بهانه هایی باشند تا بار دیگر با دولتی که به دنبال قطع روابط، آن را از نظر خود قبول نداشتند، از در مذاکره وارد شده و بخواهند دوباره سفارتخانه های خود را در دمشق بازگشایی کنند.
از زمان آغاز بحران در سوریه در اسفند ماه 1389 روابط بسیاری از کشورهای عرب با سوریه دستخوش تغییر شد و برخی از این کشورها مانند عربستان ، امارات و قطر روابط خود را به امید سقوط 'بشار اسد' به صورت کامل قطع و حتی کمک هایی را به تروریست ها ارایه کردند و برخی نیز مانند مصر روابط با سوریه را به سطح کاردار کاهش دادند، ولی در مقابل دمشق با وجود چنین مواضعی سفارتخانه های خود را در برخی از این کشورها همچنان دایر نگهداشت و نسبت به کاهش روابط در حد سفیر اقدام کرد.
'خالد الجارالله' معاون وزیر خارجه کویت در همین رابطه یکشنبه شب گفت: روابط بین ما و دمشق متوقف، اما قطع نشده و سفارت سوریه در کویت به فعالیت های طبیعی و روزمره به ویژه ارایه خدمات به مراجعین ادامه می دهد.
وی در سخنانی که از سوی خبرگزاری دولتی کویت (کونا) منتشر شد، افزود: روابط ما با سوریه طبق تصمیم 'اتحادیه عرب' به حالت تعلیق در آمده و به همین دلیل سفارت کویت در دمشق همچنان بسته است، هر چند که برخی از کشورهای عربی درخواست کرده اند تا سفارت خود در پایتخت سوریه را بازگشایی کنند.
در روزهای اخیر اخباری مبنی بر تمایل برخی کشورهای عربی مانند مصر ، امارات و الجزایر برای از سرگیری روابط کامل در سطح سفیر با سوریه و در ابعاد مختلف در رسانه ها منتشر شده بود.
'محمد ثروت سلیم' کاردار مصر در دمشق نیز با حمایت از تلاش های سازمان ملل متحد برای حل سیاسی بحران سوریه، روابط دیپلماتیک قاهره و دمشق را خوب توصیف کرد.
وی تصریح کرد: قاهره بر این باور است که با حل سیاسی بحران سوریه، شرایط بسیار بهتر خواهد شد و این موضوعات تاثیرات بسیار خوبی بر تمامی زمینه ها خصوصا موضوع نقش اتحادیه عرب در این کشور خواهد داشت.
روزنامه 'الاخبار' لبنان نیز اواخر شهریور ماه اعلام کرد که 'علی محمد بن حماد الشامسی' مشاور شورای عالی امنیت ملی امارات ژوئیه (تیر ماه) گذشته محرمانه به دمشق سفر کرده و در دیدار با یک افسر بلند پایه سوری (احتمالا دیب زیتون رئیس سازمان اطلاعات کل سوریه) خواستار از سرگیری روابط میان ابوظبی و دمشق به دور از چشم ریاض شده است.
الشامسی در دیدار خود با این افسر سوری علاوه بر مسائل امنیتی درباره راه‌های از سرگیری روابط میان دو کشور که از سوی امارات از زمان آغاز بحران سوریه قطع شده است، رایزنی کرد و در همین راستا، طرف اماراتی در این دیدار موضوع استفاده از 'حمد سعید الشامسی' سفیر امارات در بیروت را برای پیگیری مسائل سفارتخانه این کشور در دمشق مطرح کرد.
با توجه به سرمداری بحران سوریه از سوی عربستان و شکست این کشور به دنبال هزینه های هنگفت که برخی رقم آن را تا 440 میلیارد دلار اعلام می کنند، امارات از علنی شدن این روابط بیمناک است.
اردن نیز به عنوان یکی از کشورهای حامی تروریست ها در هشت سال گذشته به دنبال عملیات ارتش سوریه در مناطق جنوبی این کشور و آزادی مناطق و شهرهای اشغالی در این مناطق مانند 'قنیطره'، 'سویدا' و 'درعا' بسرعت روابط خود را با سوریه از سر گرفت و اکنون به دنبال توسعه و گسترش آن در ابعاد مختلف به خصوص تجاری و اقتصادی برای رهایی از برخی مشکلات خود است.
روزنامه عرب زبان 'رای الیوم' نیز در همین ارتباط در خبری با عنوان ' روند پرشتاب گرمی روابط میان اردن و سوریه ' از شوق شدید بازار اردن برای محصولات کشاورزی سوریه خبر داد.
بر اساس اعلام این روزنامه همزمان با سفر یک هیات کشاورزی از سوریه به اردن برای گفت و گو در خصوص صادرات محصولات کشاورزی به این کشور، یک هیات پارلمانی از اردن نیز راهی دمشق می شود تا در ارتباط با روابط دو کشور گفت و گو و تبادل نظر کند.
به نوشته رای الیوم، این رفت و آمدها، ارتباطات رسمی بی سابقه میان دو کشور و پس از بازگشایی گذرگاه مرزی 'نصیب' است.
گذرگاه 'نصیب - جابر' بین سوریه و اردن ماه گذشته پس از فراهم شدن زمینه های فعالیت آن در دو بخش فعالیت خود را از سر گرفت و در اولین روز تعطیلات هفتگی در اردن شمار زیادی از مردم این کشور خود را به سوریه رساندند و نسبت به وضعیت موجود در این کشور در مقایسه با اخبار کذب منتشره درباره اوضاع بد سوریه از سوی برخی رسانه ها مغرض ، وجود امنیت و ارزانی کالا در این کشور اظهار تعجب کردند.
بر اساس آخرین آمار منتشر شده، در یک ماه گذشته حدود 92 هزار شهروند اردنی به منظور استفاده از بازارهای سوریه وارد این کشور شده اند .
اوایل مهر ماه نیز 'خالد بن ‌احمد آل‌ خلیفه' وزیر خارجه بحران در جریان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل با 'ولید المعلم' همتای سوری‌ خود در راهروهای این سازمان در یک تلاشی که سعی شد تا غیرمترقبه نشان داده شود، مواجه و به صورت کوتاه دیدار و گفت و گو کردند که بسیاری این دیدار را با برنامه قبل و بر اساس چراغ سبز عربستان اعلام کردند.
علاوه بر موضوع روابط دو جانبه بین سوریه و کشورهای عربی، موضوع حضور این کشور در مجامع عربی از جمله اتحادیه عرب نیز این روزها از سوی برخی کشورها در حال مطرح شدن است.
اتحادیه عرب از آبان 1390 و کمتر از یک سال پس از شروع بحران در سوریه، عضویت این کشور را که یکی از اعضای موسس آن بود، به حالت تعلیق در آورد و حتی برای مدتی کوتاه صندلی سوریه را در اختیار مخالفان این کشور قرار داد، اما این روزها و با گذشت هفت سال از این رویداد، نشانه های مثبتی برای بازگشت دمشق به این سازمان منطقه ای مشاهده می شود.
'سامح شکری' وزیر خارجه مصر نیز در هفته های اخیر در باره بازگشت سوریه به اتحادیه عرب گفت: قاهره امیدوار است دمشق پس از پایان درگیری ها و تحقق اراده سوری ها، به اتحادیه عرب بازگردد.
'عمرو موسی' دبیر کل پیشین اتحادیه عرب هم در این باره اعلام کرد که هر چند اکنون عضویت سوریه در اتحادیه عرب به حالت تعلیق درآمده، اما از ابتدا کشوری عربی بوده و خواهد بود و نمی توان سوریه را کشوری خارجی محسوب کرد و جای آن در جهان عرب است.
البته باید گفت که در ارتباط با روابط سوریه با کشورهای غربی نیز وضعیت مشابهی حاکم است که موضوع گزارش نیست و جای گزارش مفصل با توجه به تفاوت برخی زمینه های ارتباطی بین دو طرف دارد و در همین زمینه لازم به ذکر است که اسد رییس جمهوری سوریه پیشتر از تلاش برخی کشورهای غربی برای از سرگیری روابط با دمشق سخن گفته است.
در پی تحولات اخیر و تغییر دیدگاه های برخی کشورها نسبت به بحران در سوریه به خاطر سربلند بیرون آمدن این کشور از آن، 'فیصل المقداد' معاون وزیر خارجه سوریه نیز اعلام کرد که دمشق از هر گامی که کشورهای عربی برای عادی‌سازی روابط و بازگشایی سفارت خود در دمشق برمی‌دارند، استقبال می‌کند.
وی که در واکنش به خبرهایی مبنی بر احتمال بازگشایی سفارت امارات در دمشق سخن می گفت ، افزود: ما از هرگونه اقدام و گامی که ممکن است کشورهای عربی که سفارت‌هایشان را در دمشق بسته بودند، برای ازسرگیری فعالیت در خاک سوریه بردارند، استقبال می‌کنیم و تصمیم بازگشایی سفارت امارات به خود آنها مربوط است، چرا که این کشور دارای حاکمیت است و آنها خود این خبر را اعلام و پخش کرده‌اند.
نتیجه این که در طول هشت سال گذشته سوریه با وجود این که کشورهای حامی تمام قد تروریست ها را به خوبی می شناخت، ولی به خاطر نگاه و افق بلند خود هیچگاه مانند آنان روابط خود را به صورت یکطرفه قطع نکرد، بلکه همواره به آنان نسبت به گسترش تروریست و خطراتی که ناشی از آن متوجه تمام کشورهای منطقه خواهد بود، هشدار داد.
اکنون نیز سوریه با وجود ضرباتی که از این کشورها و یا حمایت های آنان از تروریست ها متحمل شده، ولی با آغوش باز از روابط با آنان استقبال کرده و این همان حکمت و دوراندیشی است که در بین بسیاری از کشورهای عربی وجود ندارد و اگر وجود داشت وضعیت منطقه غرب آسیا و خاورمیانه اکنون اینچنین نبود و بسیاری از مشکلات آن با همکاری و همدلی خود کشورهای آن حل می شد.
گزارش از داود پورصحت
خاورم*1436**1651